ویکی‌پدیا

بیماری منتقله توسط کنه

بیماری‌های منتقله توسط کنه، که انسان و سایر جانوران را مبتلا می‌کنند، توسط عوامل عفونی منتقل‌شده از طریق گزش کنه ایجاد می‌شوند.[۱] آن‌ها در اثر عفونت با انواع پاتوژن‌ها از جمله ریکتزیا و انواع دیگر باکتری‌ها، ویروس‌ها و تک‌یاخته‌ها ایجاد می‌شوند.[۲] تأثیر اقتصادی بیماری‌های منتقله از کنه در انسان قابل توجه است[۳] و همچنین برآورد می‌شود که بیماری‌های منتقله از کنه حدود ۸۰ درصد از گاوها را در سراسر جهان، آلوده می‌کنند.[۴] بیشتر این‌گونه پاتوژن‌ها به‌عنوان بخشی از چرخهٔ زندگی خود به عبور از بدن میزبان مهره‌دار نیاز دارند. عفونت‌های منتقله توسط کنه در انسان، حیوانات مزرعه و حیوانات همراه انسان در درجهٔ نخست با جانوران حیات وحش مرتبط است و آن‌ها منبع اصلی این‌گونه پاتوژن‌ها هستند.[۵] بسیاری از عفونت‌های منتقله توسط کنه در انسان شامل یک چرخهٔ پیچیده بین جانوران حیات وحش و کنه‌ها به‌عنوان ناقل است.[۵] بقا و انتقال ویروس‌های منتقله توسط کنه با تعامل آن‌ها با کنه‌های ناقل و سلول‌های میزبان ارتباط نزدیکی دارد. این ویروس‌ها در خانواده‌های ویروسی مختلفی از جمله اسفارویریده، رئوویریده، رابدوویریده، ارتومیکسوویریده، بونیاویریده و فلاوی‌ویریده دسته‌بندی می‌شوند.[۶]

بیماری منتقله توسط کنه
تخصصبیماری عفونی (تخصص پزشکی) ویرایش این در ویکی‌داده
طبقه‌بندی و منابع بیرونی

بروز کنه و بیماری‌های منتقله از طریق کنه در انسان رو به افزایش است.[۷] جمعیت کنه‌ها در حال گسترش به مناطق جدید است که بخشی از آن به‌دلیل تغییرات اقلیمی است.[۸][۹] جمعیت کنه‌ها همچنین تحت تأثیر تغییرات جمعیت میزبان خود (مانند گوزن، گاو، موش، مارمولک) و شکارچیان میزبان (مثلا روباه) قرار می‌گیرد. تنوع و در دسترس بودن میزبان‌ها و شکارچیان نیز می‌تواند تحت تأثیر جنگل‌زدایی و گسستگی زیستگاه قرار گیرد.[۸]

از آنجایی که کنه‌های منفرد می‌توانند بیش از یک عامل بیماری‌زا را در خود جای دهند، مبتلایان می‌توانند همزمان با بیش از یک پاتوژن، آلوده شوند که این امر باعث تشدید مشکل در تشخیص و درمان می‌شود.[۲] با افزایش شیوع بیماری‌های منتقله از طریق کنه و گسترش مناطق جغرافیایی که این بیماری‌ها در آن‌ها یافت می‌شوند، کادر بهداشت و درمان باید بتوانند که به‌طور مداوم تظاهرات بالینی متنوع و اغلب متداخل این بیماری‌ها را تشخیص دهند.[۱۰]

تا سال ۲۰۲۰ به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری در ایالات متحده ۱۸ عامل بیماری‌زای منتقل‌شونده توسط کنه‌ها شناسایی شده است و دست‌کم ۲۷ مورد نیز در سطح جهانی شناخته شده است.[۸][۱۱][۱۲] در سدهٔ ۲۱ و با پیشرفت روش‌های تشخیص مولکولی و توالی‌یابی نسل بعدی بیماری‌های جدیدی ناشی از کنه‌ها کشف شده است.[۱۳]

پیشگیری ویرایش

قرار گرفتن در معرض بیماری ویرایش

 
کنه‌ای روی سر انسان در منطقه‌ای جنگلی در نزدیکی لیروی، میشیگان

کنه‌ها در ماه‌های گرم‌تر فعال‌تر هستند، البته این میزان بر پایهٔ منطقهٔ جغرافیایی و آب و هوا و اقلیم، متفاوت است. مناطقی که دارای جنگل، بوته‌ها، علف‌های بلند یا بستری از برگ هستند احتمالاً کنه‌های بیشتری دارند. افرادی که توسط کنه‌ها گزیده می‌شوند معمولاً علائمی مانند بدن‌درد، تب، خستگی، درد مفاصل یا ضایعات پوستی را تجربه می‌کنند. افراد می‌توانند با پوشیدن لباس‌های رنگ روشن (شامل شلوار و آستین بلند)، استفاده از دافع حشرات با ۲۰٪ تا ۳۰٪ دیت (N,N-Diethyl-3-methylbenzamide) و قرار دادن پاچه‌های شلوار در جوراب خود خطر ورود کنڽ گزش را کاهش دهند. بررسی مکرر بدن و لباس‌ها و شستن و خشک کردن آن‌ها در خشک‌کن داغ نیز توصیه می‌شود.[۱۴][۱۵]

به گفتهٔ سازمان جهانی بهداشت، پیشگیری از انتقال کنه به جانوران، دشوار است زیرا آن‌ها علائمی قابل مشاهده را پس از آلودگی به کنه‌ها نشان نمی‌دهند. تنها پیشگیری مؤثر بر کشتن کنه‌ها در تأسیسات تولید دام است.[۱۶]

علائم ویرایش

کنه‌ها دارای پتانسیل ایجاد یک بیماری حرکتی هستند که با فلج شل و حاد صعودی مشخص می‌شود. این وضعیت در صورت عدم درمان فوری می‌تواند کشنده باشد و هم انسان و هم جانوران را مبتلا کند. این عارضه با چند گونهٔ خاص از کنه‌ها مرتبط است. علائم معمولاً از خستگی، بی‌حسی در پاها، دردهای ماهیچه‌ای و در برخی موارد، فلج و سایر تظاهرات شدید عصبی متغیر است.[۱۷]

جداسازی و حذف کنه‌ها ویرایش

کنه‌ها پس از کشف باید در اسرع وقت به‌صورت صحیح و ایمن از سطح بدن حذف شوند. کنه‌ها را می‌توان با کمک موچین که تا حد ممکن نزدیک به دهان کنه باشد و کشیدن بدون چرخش برداشت. برخی از شرکت‌ها ابزارهای شیاردار را به بازار عرضه می‌کنند که حذف کنه‌ها را تسهیل کنند. روش‌های شیمیایی برای جدا کردن کنه یا تلاش برای بیرون کشیدن کنه با انگشتان، روش‌های کارآمدی نیستند.[۱۸]

تشخیص ویرایش

تشخیص بیماری‌های منتقله از طریق کنه شامل یک رویکرد دوگانه است. برخی از تشخیص‌ها به مشاهدات بالینی و تجزیه و تحلیل علائم بستگی دارد، برخی دیگر اما از طریق انجام آزمایش در آزمایشگاه تأیید می‌شوند. کنه‌ها می‌توانند طیف وسیعی از ویروس‌ها را منتقل کنند که بسیاری از آن‌ها آربوویروس هستند. به‌طور کلی، آزمایش‌های آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص سریع بیماری‌های منتقله توسط کنه در دسترس نیست. با توجه به جدی بودن آن‌ها، درمان آنتی‌بیوتیکی اغلب تنها بر اساس تظاهرات بالینی قابل توجیه است.

تشخیص بورلیوز لایم بر معیارهای بالینی تکیه می‌کند و سابقهٔ گزش کنه و علائم مرتبط با آن بسیار مهم است. تشخیص آزمایشگاهی از «پروتکل تشخیصی دو سطحی» پیروی می‌کند که شامل شناسایی آنتی‌بادی‌های خاص با استفاده از روش‌هایی مانند سنجش ایمونوآنزیمی و تست‌های وسترن بلات، ترجیحاً با آنتی‌ژن‌های نوترکیب است. با این‌که الایزا و وسترن بلات حساسیت مشابهی دارند، وسترن بلات به‌دلیل شناسایی باندهای واکنش‌گر ایمنی خاص اختصاصی‌تر است. تبدیل سرمی معمولاً حدود دو هفته پس از شروع علائم رخ می‌دهد، اما نتایج مثبت کاذب الایزا می‌تواند به آنتی‌بادی‌های واکنش‌پذیر ضعیف علیه آنتی‌ژن‌های خاص، به‌ویژه در بیماران مبتلا به سایر بیماری‌های عفونی و غیر عفونی مرتبط باشد.[۱۹]

انسفالیت منتقله توسط کنه (TBE) ویژگی‌های بالینی غیر اختصاصی را نشان می‌دهد و تشخیص آزمایشگاهی را بسیار مهم می‌کند. فرایند تشخیصی، معمولاً شامل شناسایی آنتی‌بادی‌های اختصاصی IgM و IgG سرم از طریق سنجش الایزا است، زیرا این آنتی‌بادی‌ها در بیشتر موارد پس از بستری شدن در بیمارستان قابل تشخیص هستند.[۲۰]

درمان ویرایش

بیماران مبتلا به بیماری لایم که با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب درمان می‌شوند، معمولاً به‌سرعت و به‌طور کامل بهبود می‌یابند. آنتی‌بیوتیک‌هایی که معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل داکسی‌سایکلین، آموکسی‌سیلین یا سفوروکسیم اکستیل هستند. برای آناپلاسموز، ارلیشیوز و تب خال‌دار کوه راکی، داکسی‌سایکلین خط نخست درمان برای بزرگسالان و کودکان در تمام سنین است. برای بابِزیوز، درمان ترکیبی با آتوواکون و آزیترومایسین معمولاً برای درمان بابزیوز خفیف تا متوسط توصیه می‌شود. درمان معمولاً ۷ تا ۱۰ روز ادامه می‌یابد. رژیم ترکیبی کلیندامایسین خوراکی و کینین نیز مؤثر بوده است، اما میزان عوارض جانبی با این ترکیب به‌طور قابل توجهی بالاتر است. هیچ دارویی برای درمان عفونت‌های ویروسی پواسان وجود ندارد. با این حال، داروها می‌توانند به کاهش علائم و جلوگیری از عوارض کمک کنند. افراد مبتلا به بیماری شدید، معمولاً در بیمارستان تحت درمان قرار می‌گیرند که در صورت نیاز، تزریق مایعات داخل وریدی، داروهای کاهش‌دهندهٔ تب، حمایت تنفسی و سایر درمان‌ها برای آن‌ها انجام می‌شود.[۲۱]

ارزیابی خطر ویرایش

برای این‌که یک فرد یا حیوان خانگی به بیماری منتقله توسط کنه مبتلا شود، نیاز است که فرد توسط کنه گزیده شود و کنه برای مدت زمان کافی تغذیه کند. زمان تغذیهٔ مورد نیاز برای انتقال پاتوژن‌ها برای کنه‌های مختلف و پاتوژن‌های مختلف متفاوت است. انتقال باکتری که باعث بیماری لایم می‌شود کاملاً به یک دورهٔ تغذیهٔ قابل توجه نیاز دارد.[۲۲] به‌طور کلی کنه‌های نرم (خانوادهٔ Argasidae) پاتوژن‌ها را در عرض چند دقیقه پس از چسبیدن منتقل می‌کنند زیرا دفعات تغذیهٔ آن‌ها بیشتر و مدت هربار تغذیهٔ آن‌ها کوتاه‌تر است در حالی که تغذیهٔ کنه‌های سخت (خانوادهٔ Ixodidae) ساعت‌ها یا روزها طول می‌کشد و رایج‌تر هستند و سخت‌تر حذف می‌شوند.[۱۸]

برای این‌که یک فرد، توسط گزش کنه به عفونت مبتلا شود، کنه باید آلوده باشد. همه کنه‌ها آلوده نیستند. در بیشتر نقاط ایالات متحده، ۳۰ تا ۵۰ درصد کنه‌های گوزن به باکتری بورلیا بورگدورفری (عامل بیماری لایم) آلوده می‌شوند. سایر پاتوژن‌ها بسیار نادرتر هستند. کنه‌ها را می‌توان با روشی خاص و حساس توسط واکنش زنجیره‌ای پلیمراز بی‌درنگ (qPCR) از نظر عفونی بودن آزمایش کرد. چندین آزمایشگاه تجاری این خدمات را با پرداخت هزینه به افراد ارائه می‌دهند. آزمایشگاه جانورشناسی پزشکی (LMZ)، یک آزمایشگاه غیرانتفاعی در دانشگاه ماساچوست، یک گزارش جامع موسوم به "TickReport"[۲۳] برای انواع پاتوژن‌های انسانی ارائه می‌دهد و داده‌ها را در دسترس عموم قرار می‌دهد.[۲۴] کسانی که مایل به اطلاع از بروز بیماری‌های منتقله از طریق کنه در شهر یا ایالت خود هستند، می‌توانند پایگاه دادهٔ LMZ را جستجو کنند.[۲۴]

مثال‌ها ویرایش

بیماری‌های عمدهٔ منتقله توسط کنه عبارت‌اند از:

باکتریایی ویرایش

ویروسی ویرایش

تک‌یاخته ویرایش

توکسین ویرایش

  • فلج کنه
    • علت: توکسین
    • ناقل (ایالات متحده): Dermacentor andersoni (کنهٔ چوب کوهِ سنگی)، D. variabilis (کنهٔ سگ آمریکایی یا کنهٔ چوب)
    • منطقه (ایالات متحده): D. andersoni: شرق، D. variabilis: شرق، ساحل غربی
    • ناقل (استرالیا): Ixodes holocyclus (کنهٔ فلج استرالیایی)[۳۶]
    • منطقه (استرالیا): شرق

آلرژی ویرایش

  • آلرژی گال آلفا سندرم گال آلفا احتمالاً در اثر واکنش حساسیت مفرط به مولکول قند گال آلفا (گالاکتوز-آلفا-۱٬۳-گالاکتوز) ایجاد شده توسط کنه‌ها هنگام تغذیه از میزبان انسان ایجاد می‌شود. واکنش ایمنی می‌تواند افراد را به گوشت قرمز و سایر محصولات از منشأ پستانداران حساسیت کند.[۳۷]
  • تأیید تجربی و بررسی چگونگی کمک نیش کنه به توسعهٔ سندرم گال آلفا با استفاده از یک مدل موش مورد بررسی قرار گرفته است.[۳۸]

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. ↑ "Let's Do a Tick Check - These pervasive bloodsuckers can give you more than just Lyme disease. Here's how to protect yourself. (Interactive)". The New York Times. 11 June 2021. Retrieved 19 June 2021.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Kumar, Manish; Sharma, Aniket; Grover, Prashant (13 February 2019). "Triple Tick Attack". Cureus. 11 (2): e4064. doi:10.7759/cureus.4064. PMC 6464285. PMID 31016091.
  3. ↑ Mac, Stephen; da Silva, Sara R.; Sander, Beate (4 January 2019). "The economic burden of Lyme disease and the cost-effectiveness of Lyme disease interventions: A scoping review". PLOS ONE. 14 (1): e0210280. Bibcode:2019PLoSO..1410280M. doi:10.1371/journal.pone.0210280. ISSN 1932-6203. PMC 6319811. PMID 30608986.
  4. ↑ Rochlin, Ilia; Toledo, Alvaro (1 June 2020). "Emerging tick-borne pathogens of public health importance: a mini-review". Journal of Medical Microbiology (به انگلیسی). 69 (6): 781–791. doi:10.1099/jmm.0.001206. ISSN 0022-2615. PMC 7451033. PMID 32478654.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Baneth, Gad (1 August 2014). "Tick-borne infections of animals and humans: a common ground". International Journal for Parasitology (به انگلیسی). 44 (9): 591–596. doi:10.1016/j.ijpara.2014.03.011. PMID 24846527.
  6. ↑ Brites-Neto, José; Duarte, Keila Maria Roncato; Martins, Thiago Fernandes (12 March 2015). "Tick-borne infections in human and animal population worldwide". Veterinary World. 8 (3): 301–315. doi:10.14202/vetworld.2015.301-315. PMC 4774835. PMID 27047089.
  7. ↑ "Lyme and Other Tickborne Diseases Increasing". Centers for Disease Control (به انگلیسی). 21 October 2021. Retrieved 4 March 2022.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ Chrobak, Ula (3 February 2022). "Lyme and other tick-borne diseases are on the rise. But why?". Knowable Magazine. doi:10.1146/knowable-020222-1. Retrieved 4 March 2022.
  9. ↑ Gilbert, Lucy (7 January 2021). "The Impacts of Climate Change on Ticks and Tick-Borne Disease Risk". Annual Review of Entomology. 66 (1): 373–388. doi:10.1146/annurev-ento-052720-094533. ISSN 0066-4170. PMID 33417823.
  10. ↑ Tick-Borne Disease Working Group. 2020 Report to Congress (PDF). Washington, D.C.: U.S. Department of Health and Human Services. 2020. Retrieved 4 March 2022.
  11. ↑ Paddock, Christopher D.; Lane, Robert S.; Staples, J. Erin; Labruna, Marcelo B. (21 September 2016). Changing paradigms for tick-borne diseases in the Americas (به انگلیسی). National Academies Press (US). Retrieved 4 March 2022.
  12. ↑ Zhao, Guo-Ping; Wang, Yi-Xing; Fan, Zheng-Wei; Ji, Yang; Liu, Ming-jin; Zhang, Wen-Hui; Li, Xin-Lou; Zhou, Shi-Xia; Li, Hao (17 February 2021). "Mapping ticks and tick-borne pathogens in China". Nature Communications (به انگلیسی). 12 (1): 1075. Bibcode:2021NatCo..12.1075Z. doi:10.1038/s41467-021-21375-1. ISSN 2041-1723. PMC 7889899. PMID 33597544. Retrieved 4 March 2022.
  13. ↑ Tokarz, Rafal; Lipkin, W. Ian (1 July 2021). "Discovery and Surveillance of Tick-Borne Pathogens". Journal of Medical Entomology. 58 (4): 1525–1535. doi:10.1093/jme/tjaa269. ISSN 0022-2585. PMC 8285023. PMID 33313662. Retrieved 4 March 2022.
  14. ↑ "Tick-Borne Diseases". cdc.gov. Centers for Disease Control and Prevention: National Institute for Occupational Safety and Health. Retrieved May 21, 2009.
  15. ↑ Rahlenbeck S, Fingerle V, Doggett S (September 2016). "Prevention of tick-borne diseases: an overview". The British Journal of General Practice. 66 (650): 492–494. doi:10.3399/bjgp16X687013. PMC 5198687. PMID 27563139.
  16. ↑ "Crimean-Congo haemorrhagic fever". www.who.int (به انگلیسی). Retrieved 13 September 2021.
  17. ↑ Brites-Neto, José; Duarte, Keila Maria Roncato; Martins, Thiago Fernandes (12 March 2015). "Tick-borne infections in human and animal population worldwide". Veterinary World. 8 (3): 301–305. doi:10.14202/vetworld.2015.301-315. PMC 4774835. PMID 27047089.
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ Pitches DW (August 2006). "Removal of ticks: a review of the literature". Euro Surveillance. 11 (8): E060817.4. doi:10.2807/esw.11.33.03027-en. PMID 16966784.
  19. ↑ Czupryna, Piotr; Tarasow, Eugeniusz; Moniuszko-Malinowska, Anna; Pancewicz, Sławomir; Zajkowska, Olga; Targoński, Arkadiusz; Chorąży, Monika; Rutkowski, Krzysztof; Dunaj, Justyna (2016-01-02). "MRI and planimetric CT follow-up study of patients with severe tick-borne encephalitis". Infectious Diseases (به انگلیسی). 48 (1): 74–81. doi:10.3109/23744235.2015.1083119. ISSN 2374-4235. PMID 26414745.
  20. ↑ Holzmann, Heidemarie (1 April 2003). "Diagnosis of tick-borne encephalitis". Vaccine (به انگلیسی). 21: S36–S40. doi:10.1016/S0264-410X(02)00819-8. PMID 12628812.
  21. ↑ "Tick-Borne Illnesses". Yale Medicine (به انگلیسی). Retrieved 2023-11-02.
  22. ↑ "TickEncounter Resource Center". University of Rhode Island.
  23. ↑ "TickReport". Laboratory of Medical Zoology. University of Massachusetts.
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ "Tick-Borne Disease Network". Laboratory of Medical Zoology. University of Massachusetts.
  25. ↑ Mayo Clinic Staff. "Lyme disease: Symptoms". MayoClinic.com. Diseases and Conditions. Mayo Clinic.
  26. ↑ Mayo Clinic Staff. "Lyme disease: Treatments and drugs". MayoClinic.com. Diseases and Conditions. Mayo Clinic.
  27. ↑ Relapsing fever در ئی‌مدیسین.
  28. ↑ Relapsing fever~treatment در ئی‌مدیسین.
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ ۲۹٫۲ ۲۹٫۳ Lindblom A, Wallménius K, Nordberg M, Forsberg P, Eliasson I, Påhlson C, Nilsson K (March 2013). "Seroreactivity for spotted fever rickettsiae and co-infections with other tick-borne agents among habitants (sic) in central and southern Sweden". European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases. 32 (3): 317–323. doi:10.1007/s10096-012-1742-3. PMC 3569577. PMID 22961007.
  30. ↑ Ben Beard C, Nelson CA, Mead PS, Petersen LR (November 2012). "Bartonella spp. Bacteremia and rheumatic symptoms in patients from lyme disease-endemic region". Emerging Infectious Diseases. 18 (11): 1918–1919. doi:10.3201/eid1811.120675. PMC 3559143. PMID 23092626.
  31. ↑ Janecek E, Mietze A, Goethe R, Schnieder T, Strube C (October 2012). "Bartonella spp. infection rate and B. grahamii in ticks". Emerging Infectious Diseases. 18 (10): 1689–1690. doi:10.3201/eid1810.120390. PMC 3471628. PMID 23017501.
  32. ↑ Dobler G (January 2010). "Zoonotic tick-borne flaviviruses". Veterinary Microbiology. Zoonoses: Advances and Perspectives. 140 (3–4): 221–228. doi:10.1016/j.vetmic.2009.08.024. PMID 19765917.
  33. ↑ "Powassan Virus | Powassan | CDC". www.cdc.gov (به انگلیسی). Retrieved 2017-06-07.
  34. ↑ Pastula, Daniel M.; Turabelidze, George; Yates, Karen F.; Jones, Timonthy F.; Lambert, Amy J.; Panella, Amanda J.; Kosoy, Olga I.; Velez, Jason O.; Fisher, Marc (2014-03-28). "Notes from the field: Heartland virus disease - United States, 2012-2013". MMWR. Morbidity and mortality weekly report. 63 (12): 270–271. ISSN 1545-861X. PMC 5779346. PMID 24670929.
  35. ↑ "Chinese researchers highlight new tick-borne disease, Alongshan virus". CIDRAP - Center for Infectious Disease Research and Policy. Minneapolis, MN: University of Minnesota. May 29, 2019.
  36. ↑ "Ticks". medent.usyd.edu.au. Department of Entomology, University of Sydney and Westmead Hospital. November 7, 2003. Archived from the original on 22 April 2022. Retrieved 31 March 2024.
  37. ↑ Crispell, Gary; Commins, Scott P.; Archer-Hartman, Stephanie A.; Choudhary, Shailesh; Dharmarajan, Guha; Azadi, Parastoo; Karim, Shahid (2019). "Discovery of Alpha-Gal-Containing Antigens in North American Tick Species Believed to Induce Red Meat Allergy". Frontiers in Immunology. 10. doi:10.3389/fimmu.2019.01056. ISSN 1664-3224. PMC 6533943. PMID 31156631.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  38. ↑ Sharma, Surendra Raj; Choudhary, Shailesh K.; Vorobiov, Julia; Commins, Scott P.; Karim, Shahid (2024). "Tick bite-induced alpha-gal syndrome and immunologic responses in an alpha-gal deficient murine model". Frontiers in Immunology. 14. doi:10.3389/fimmu.2023.1336883. ISSN 1664-3224. PMC 10882631. PMID 38390396.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)

پیوند به بیرون ویرایش

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=بیماری_منتقله_توسط_کنه&oldid=39466412»