جامعه‌شناسی دین (کتاب وبر)
جامعه‌شناسی دین (به انگلیسی: Sociology of Religion) کتابی است که توسط ماکس وبر (۲۱ آوریل ۱۸۶۴–۱۴ ژوئن ۱۹۲۰) اقتصاددان و جامعه‌شناس آلمانی نوشته شده‌است. نسخه اصلی آن به زبان آلمانی بود.
| نویسنده(ها) | ماکس وبر |
|---|---|
| عنوان اصلی | Sociology of Religion |
| برگرداننده(ها) | فارسی: محسن ثلاثی |
| کشور | آلمان |
| زبان | آلمانی |
| مجموعه | جامعه‌شناسی |
| گونه(های) ادبی | علمی دانشگاهی |
| ناشر | نشر ثالث |
تاریخ نشر | آلمان: ۱۹۲۰ . ایران: ۱۳۹۷ |
| گونه رسانه | کتاب چاپی |
| شمار صفحات | ۴۷۲ |
| شابک | شابک ۹۷۸۶۰۰۴۰۵۱۸۰۴ |
| پس از | رد و معنای جهان |
| پیش از | شهر در گذر زمان |
ماکس وبر تأثیر کنش و انفعال مذهبی را مورد مطالعه قرار داد. او دین را صرفاً با طبقه‌بندی ادیان مختلف می‌بیند تا معنای ذهنی دین را به‌طور کامل برای فرد درک کند: (تفهم).
وبر با نگاه دقیق به دین به معنای علمی و عینی آن توجه می‌نمود و سعی می‌کرد قضاوت‌های ارزشی را نادیده بگیرد و دین را به عنوان آن دسته از پاسخ‌های انسانی درک کند که به مسایل اجتناب‌ناپذیر هستی مانند تولد، مرگ، بیماری، پیری، بی‌عدالتی، تراژدی و رنج معنا می‌بخشد. وبر در کتاب جامعه‌شناسی دین استدلال می‌کند اگر مردم اهداف خود را دنبال کنند، دین آن را تسهیل می‌کند.[۱]
او نشان می‌دهد چگونه باورهای مذهبی اولیه از کار افراد ماهر و کاریزماتیک ناشی می‌شود و چگونه اعمال آنها در نهایت به یک دین سیستماتیک و مبتنی بر کلیسا تبدیل می‌گردد - به عبارت دیگر چگونه دین با اقتدار کاریزماتیک شروع و به اقتدار سنتی تبدیل می‌شود[۱] زیرا دین افراد را قادر می‌سازد تا علایق خود را دنبال کنند.
وبر باورمند بود مذهب سبب گسترش نظام سرمایه‌داری مدرن شد. او این موضوع را در کتاب «اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری» نوشته و نشان می‌دهد چگونه باورهای دینی جهت نیروهای اقتصادی و فناوری را تعیین می‌کنند.
ماکس وبر دیدگاهی عینی و دور از سنت‌های جامعه‌شناختی نهاد دین دارد. بر خلاف مؤمنانی که سفر ایمانی باعث می‌شود دین خود را از درون بررسی کنند، او بیرون ایستاده‌است و به درون نگاه می‌کند. این دیدگاه منفصل و عینی از دین، مظهر عملکرد عینی و مدرنیستی دیدگاه جامعه‌شناختی دین امروزی است.
ساختار کتاب ویرایش
(الف) خاستگاه دین ویرایش
- ۱) مفاهیم اولیه دین
- الف) دیدگاه
- ب) این‌جهان‌گرایی
- ج) جادو
- د) کاریزما
- ه) اعتقاد به ارواح
- و) خلسه و عیاشی
- ز) روح و نیروی فراطبیعی
- ۲) سمبولیسم
- الف) ترس از روح
- ب) جابجایی طبیعت‌گرایی
- ج) گسترش سمبولیسم
- د) اثر کلیشه‌ای
- ه) انتقال
- و) قیاس اساطیری
- ۳) مفاهیم خدا
- الف) وجود ماندگار
- ب) پانتئون
- ج) خدایان رومی
- د) خدایان اقتصاد
- ه) خدایان زمینی و آسمانی
- و) تخصص خدایان
- ز) خدایان خانواده
- ح) خدای سیاسی
- ۱) خدای اسرائیل
- ۲) خدای محلی و خدای خارجی
- ۳) شهر - ایالت خدا
- ۴) باند و خدا
- ط) توحید
- ۱) خدای اولیه
- ۲) امر الهی
- ۳) جهان‌گرایی
(ب) ظهور دین ویرایش
- ۱) دین و خدا
- الف) اجبار خدا
- ب) عبادت خدا
- ۱) دعا
- ۲) فداکاری
- ج) تعریف دین
- ۲) کشیش
- الف) فرقه
- ب) تصدی
- ج) دکترین
- د) تعریف جامعه‌شناختی
- ۳) توسعه مفهوم فراطبیعی
- الف) نمایش قدرت
- ب) صفت شکست
- ج) تمایز فراطبیعی
- د) خدای اخلاقی
- ه) فال
- و) خدای قانون
- ز) قدرت‌های غیرشخصی
- ۴) توسعه اخلاق دینی
- الف) تابو
- ب) توتمیسم
- ج) جدول-اجتماع
- د) تابو و معاشرت اجتماعی
- ه) اخلاق کاست
- و) مفهوم گناه
- ز) اخلاق دینی
- ح) نظام مندسازی اخلاق
(ج) پیامبر ویرایش
- ۱) تعریف
- الف) کشیش و پیامبر
- ب) جادوگر و پیامبر
- ج) عصر نبوی
- د) شارع و پیامبر
- ۱) موسی
- ه) پیامبر و سیاست اجتماعی
- و) ظالم و پیامبر
- ز) معلم اخلاق و پیامبر
- ۱) گورو
- ح) فیلسوف
- ط) اصلاح‌طلب
- ی) فرقه رمز و راز
- ۲) طبیعت نبوت
- الف) نبوت اخلاقی و مثالی
- ب) خدا و پیامبران
- ۱) خدا به عنوان باران‌ساز
- ۲) خدایان خاور نزدیک
- ج) وحی نبوی
(د) جامعه دینی ویرایش
- ۱) ریشه‌های جامعه مذهبی
- الف) جامعه نبوی
- ب) جامعه فرهنگی
- ج) جامعه نمونه و عابد
- د) جامعه عرفانی گاه به گاه
- ه) جامعه لای
- و) کلیسا و فرقه
- ۲) توسعه جامعه دینی
- الف) پیامبر در برابر کشیش
- ب) کتاب مقدس
- ۱) سنت شفاهی
- ۲) تشریع‌گرایی
- ۳) آموزش کشیشی
- ج) توسعه دگما
- ۱) جامعه مذهبی
- ۲) علایق کشیش
- ۳) شرایط در ادیان جهانی
- ۴) جزم مسیحی
- ۵) جزم در ادیان دیگر
- د) موعظه و مراقبت شبانی
- ه) عقلانیت کشیشی اخلاق
- و) جادوی دین کاهنی
- ز) رواج دین نبوی
(ه) دینداری اقشار اجتماعی ویرایش
- ۱) دهقان
- الف) اسرائیل باستان
- ب) انفعال دهقان
- ج) دین زرتشتی
- د) یهودیت
- ه) مسیحیت
- ۲) اشراف‌زاده جنگجو
- الف) رفتار جنگجو در زندگی
- ب) نبوت و جنگجو
- ج) دفاع مقدس
- د) میترائیسم
- ۳) بوروکرات‌ها
- الف) آیین کنفوسیوس
- ۴) شهروند
- الف) شهروند ثروتمند
- ب) طبقه متوسط
- ج) شهروند خرده‌پا
- د) مسیحیت
- ه) شهر غربی و شرقی
- و) عقلانیت زندگی شهروندی
- ز) توسعه خردگرایی شهروندی
- ۵) برده و بی‌اموال
- ۶) دینداری دسته‌جمعی: جادو و منجی
- ۷) زنان و دین
- ۸) اقشار اجتماعی و احساس کرامت
- الف) مشروعیت بخت
- ب) غرامت مستضعفین
- ۹) وضعیت پریا
- الف) یهودیان و کاست‌های هندو
- ب) رنجش یهودیان
- ج) تئودیسه محرومیت
- ۱) تئودیسه یهودی
- ۲) تعلیم عیسی
- ۳) دکترین بودایی
(و) روشنفکری و دین ویرایش
- ۱) روشنفکری ممتاز
- الف) کشیش
- ب) روشنفکران لائیک ممتاز
- ۲) نجات فکری
- الف) شرایط اجتماعی
- ب) آسیا
- ج) خاور نزدیک و غرب
- د) شخصیت‌های فکری
- ۳) روشنفکری غیرممتاز
- الف) روشنفکری پریا و خرده‌شهروند
- ب) یهودیت باستان
- ۴) روشنفکری و مسیحیت
- الف) روشنفکری خرده شهروندی پل
- ب) روشنفکری جزمی
- ج) ضدروشنفکری مسیحیت
- ۱) حاملان دین
- د) روشنفکری در مسیحیت قرون وسطی
- ه) روشنفکری اومانیستی
- و) روشنفکری پیوریتن
- ۵) روشنفکری مدرن
- الف) روشنفکری آنگلوساکسون و لاتین
- ب) روشنفکری آلمانی
- ج) سوسیالیسم
- د) روشنفکری روسی
- ه) روشنفکری روشنگری
(ز) تئودیسه و رستگاری ویرایش
- ۱) تئودیسه
- الف) خالق ماورایی
- ب) مساله تئودیسه
- ج) راه‌حل ظهور
- د) مفهوم دنیای دیگر
- ه) راه‌حل با جبر
- و) مشیت
- ز) راه‌حل توسط دوآلیسم
- ح) راه‌حل کارما
- ۲) نجات و تولد دوباره
- الف) وعده مال
- ب) رستگاری سیاسی
- ج) نجات از شر
- د) رستگاری اخروی
- ه) رستگاری و سلوک زندگی
- و) تقدیس و تولد دوباره
- ۳) رستگاری با تشریفات
- الف) خلق و خوی آیینی
- ب) عرفان آیینی
- ج) مراسم مقدس
- د) اعتراف
- ه) مناسک پیوریتن
- و) تشریفات یهودی
- ۴) نجات با اعمال نیک
- الف) حساب برای هر اقدام
- ب) شخصیت کامل
- ۵) رستگاری با کمال نفس
- الف) روش‌شناسی آنیمیستی
- ب) القای اکستازی
- ج) توسعه روش‌شناسی
- ۱) خدای متعالی
- ۲) حالات تقدیس
- ۳) روش هندی
- ۴) کاتولیک و کنفوسیوس
- ۵) یقین نجات
- ۶) منطقی‌سازی روش‌شناسی
- د) فضیلت‌های مذهبی
(ح) زهد و عرفان ویرایش
- ۱) زهد
- الف) تعریف
- ب) رد دنیا
- ج) زهد باطنی
- ۲) عرفان
- الف) اشراق عرفانی
- ب) پرواز از دنیا
- ج) اتحادیه عرفانی
- د) تمرکز بر حقیقت
- ه) ظرف در برابر ابزار
- و) شکستگی در برابر حرفه
- ز) آنومی در برابر اصلاحات
- ح) عشق عارفانه
- ۳) شرقی در برابر رستگاری غرب
- الف) مفهوم الهی
- ب) دانش در برابر عمل
- ج) حقوق روم
- د) فرمانروایی روم
- ه) کلیسای رومی
- و) پروتستانتیسم زاهدانه
(ط) رستگاری با دستاورد دیگران ویرایش
- ۱) رستگاری با فیض
- الف) ناجی
- ب) آموزه‌های منجی
- ج) تجسم
- د) فیض مقدس
- ه) فیض نهادی
- و) مؤسسه کاتولیک
- ز) انفاق و سلوک زندگی
- ح) اعتراف و سلوک زندگی
- ط) یهودیت و پروتستانتیسم زاهدانه
- ی) مرجع نهادی
- ۲) نجات با ایمان
- الف) ایمان و جادو
- ب) ایمان اسلام و یهودیت
- ج) ایمان غیرنبوی
- د) ایمان جزمی
- ه) ایمان صریح و ضمنی
- و) ایمان قلبی
- ز) اشراف جزمی
- ح) فاتح ایمان
- ط) ایمان و عقل
- ک) ایمان و عرفان
- ل) ایمان و اخلاق
- م) ایده حرفه
- ن) ایمان لوتری
- س) ایمان و حاملان
- ع) ایمان عاطفی
- ۳) رستگاری با جبر
- الف) مردان قدر
- ب) قدرت جبر
- ج) جبر اسلامی در برابر پیوریتن
- د) سرنوشت چینی
- ه) اشراف جبر
- و) جبر دنیوی
(ی) اخلاق دینی و جهان ویرایش
- ۱) درونی‌سازی اخلاق دینی
- الف) دین آیینی
- ب) اخلاق قلبی
- ۲) اخلاق و اقتصاد دینی
- الف) اخلاق مذهبی در برابر اخلاق خانوادگی
- ب) اخلاق دینی در برابر اخلاق همسایگی
- ج) صدقه دادن
- د) محافظت از ضعیف
- ه) مخالفت مذهبی با ربا
- و) ضدیت با اقتصاد عقلانی
- ز) اعتبار اقتصادی و دین
- ح) زهد در برابر اقتصاد
- ط) زندگی اقتصادی کاتولیک
- ی) زهد پروتستانی
- ۳) اخلاق و سیاست دینی
- الف) شرایط دین و سیاست
- ۱) دین سیاسی باستان
- ۲) ظهور جامعه دینی
- ۳) رد دینی سیاست
- ب) تنش بین دین و سیاست
- ۱) عدم تضاد
- ۲) آزمایش کواکر
- ۳) بی‌تفاوتی سیاسی
- ۴) توجیه خشونت
- ج) دولت و مسیحیت
- ۱) مسیحیت اولیه
- ۲) مسیحیت قرون وسطی
- د) راه‌حل با اخلاق ارگانیک
- ۱) اخلاق ارگانیک کاتولیک
- ۲) دیدگاه اسلام
- ۳) اخلاق ارگانیک هندی
- ۴) سنت‌گرایی قرون وسطایی از حرفه
- ه) دولت و مذهب مدرن
- الف) شرایط دین و سیاست
- ۴) اخلاق دینی و جنسیت
- الف) عیاشی جنسی
- ب) خصومت مذهبی با تمایلات جنسی
- ج) تنظیم مذهبی روابط جنسی
- د) زن و دین
- ه) ازدواج
- و) ظهور اروتیسم
- ۵) اخلاق و هنر دینی
- الف) صمیمیت اولیه دین و هنر
- ب) ظهور روشنفکری زیبایی‌شناختی
- ج) ضد نبوی هنر
- د) علایق مذهبی در هنر
- ه) رد دین عقلی از هنر
(ک) ادیان و جهان ویرایش
- ۱) یهودیت: جهان‌ساز
- الف) عدم زهد
- ب) اخلاق اقتصادی یهود
- ج) معیارهای دوگانه اخلاقی
- د) یهودی، کاتولیک و پیوریتن
- ه) روشنفکری یهودی
- ۱) ایده‌آل یهودی
- ۲) مخالفت عیسی
- ۳) یهودیت شهری
- و) خودکنترلی
- ز) خردگرایی یهودی
- ح) عدم زهد
- ط) پیشرفت پل
- ی) پیوریتانیسم و یهودیت
- ۲) اسلام: این جهان‌گرا
- الف) دین سیاسی
- ب) بدون نجات
- ج) اخلاق فئودالی
- د) تضاد با یهودیت و مسیحیت
- ۳) بودیسم: رد جهان
- الف) دین اصیل نجات
- ب) دگرگونی بودیسم
- ۴) سرمایه‌داری و دین
- ۵) عیسی: جهان بی‌تفاوتی
- الف) خودآگاهی عیسی
- ب) قهرمانی نجات بخش
- ج) بی‌تفاوتی به دنیا
کتاب‌شناسی فارسی ویرایش
- وبر، ماکس، ۱۳۹۷: جامعه‌شناسی دین، مترجم محسن ثلاثی، تهران: ، ۴۷۲ صفحه. ISBN 9786004051804
جستارهای وابسته ویرایش
پانویس ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ جرامی تاونزلی، مارکس، وبر و دورکیم درباره دین، ۲۰۰۴