جانکی سردسیر

جانکی سردسیر یکی از طوایف هفت‌لنگ ایل بختیاری و از باب بختیاروند می‌باشد که از ۲۸ تیره تشکیل شده‌است.

جانکی سردسیر

مناطق با جمعیت چشمگیر
کشور ایران استان های: خوزستان،چهارمحال و بختیاری،اصفهان،سرزمین بختیاری
زبان‌ها
گویش بختیاری
دین
شیعه

تاریخچه

نام جانکی تحریف شده واژه جوانکی است که ظاهراً نخستین بار حمدالله مستوفی در قرن هشتم، آن را ذکر کرده‌است. برخی مؤلفان دوره صفوی، مانند اسکندر منشی و شرف الدین بدلیسی، نیز واژه جوانکی را به کار برده‌اند. عشایر جانکی و بختیاری‌ها به آن جونکی می‌گویند. به نوشته محمدعلی امام شوشتری، از مؤلفان معاصر، نام جانکی مخفف جوانکی است.

دراواسط قرن سده پنجم هجری برخی از طوایف لر به دلیل زبردستی و چالاکی از منطقه لر بزرگ برای مقابله به صلیبیون به سوریه کوچانده شدند که جانکی یکی از آنان بود.طایفه جانکی در اواسط سده ششم به همراه عشایر لر دیگر از شام به نواحی غربی ایران بازگشتند.ولادمیر مینورسکی معتقد است این طوایف احتمالاً همان طوایف لری بوده‌اند که شهاب الدین العمری آن‌ها را ذکر کرده‌است. به گفته شهاب الدین العمری طوایفی از لرها در سوریه و مصر زندگی می‌کردند اما صلاح الدین ایوبی از چالاکی و زبردستی آن‌ها در بالا رفتن از صخره‌های سرسخت بوحشت افتاد و دستور قتل‌عام آن‌ها را صادر کرد. این روایت شاید علل برگشت این طوایف لر را به لرستان تا حدی روشن کند. سکندر امان الهی نیز ضمن تأیید نظر مینورسکی دلایل دیگری را نیز برای اشتباه بودن گفته حمدالله مستوفی ذکر کرده‌است. به گفته او زمان مهاجرتی که حمدالله مستوفی ذکر کرده با تاریخی که شهاب الدین العمری برای قتل عام لرها در سوریه و مصر آورده یکی است و طوایف مهاجر از سوریه احتمالاً همان لرهایی هستند که صلاح الدین ایوبی آنان را وادار به برگشت به لر بزرگ کرد.پیش از سده دهم به منطقه جانکی گرمسیری کوچ کردند و در قسمت جنوبی آن ساکن شدند و به رغم درگیری‌های پراکنده میان آنان و طایفه جانکی، ییلاق و قشلاق طایفه جانکی برقرار بود.در سده دهم نیز طایفه مکوندی، از ایل مَمَسَنیِ فارس، در قسمت غربی خاک جانکی ساکن شدند. در اواخر این سده در سرزمین میان طوایف جانکی و شیرعلی قرار گرفتند. این‌جا به جایی‌ها موجب شد، تا جنوب و مغرب منطقه جانکی از تسلط طایفه جانکی خارج و اراضی آن‌ها به سرگچ منحصر شود.

و در ناحیه سرگچ، میان طوایف ممبینی و جانکی، ساکن شدند. همچنین طایفه کیان ارثی، که جزو گروه چهارلنگ بختیاری بودند، توانستند به قسمت سرگچ جانکی نفوذ کنند. با این تغییرات، علاوه بر پراکنده شدن بسیاری از جانکی‌ها، عده‌ای در ییلاق ساکن شدند، که به طایفه جانکی سردسیر معروف گردیدند. در ۱۱۴۵، نادرشاه حکومت جانکی سردسیری و گرمسیری را به علیرضابیک، از سران ایل زنگنه، سپرد. ظاهراً از همین سده تا اوایل حکومت کریم خان زند، منطقه جانکی تنها به جانکی سردسیر اطلاق می‌شد، اما پس از آن، با تسلط خان‌های کیان ارثی بر جانکی گرمسیری، به تدریج جانکی‌ها به دو شاخه تقسیم شدند، که بخش گرمسیری آن‌ها جزو چهارلنگ بختیاری قلمداد شدند. طایفه کهن کلواری جانکی سردسیری از طایفه‌های کهن شهرستان لردگان می‌باشد با استناد به سنگ قبر ملابهمن کلواری جوانکی سردسیری که بر روی آن نوشته شده ملا بهمن فرزند ملا درویش کلواری جوانکی سردسیری (تاریخ وفات ۱۳۲۹ هجری قمری مصادف با سال ۱۲۸۹ هجری شمسی حدود ۱۰۷ سال پیش می‌باشد و البته باید در نظر داشت پدر ایشان ملا درویش که بر روی این سنگ با عنوان کلواری جوانکی سردسیری ذکر شده حداق ۵۰ سال زودتر فوت شده و پسوند جوانکی سردسیری حداقل حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ سال پیش برای صدا زدن این طایفه بکار برده می‌شد) می‌توان گفت این طایفه از طوایف جوانکی سردسیری بختیاری می‌باشد. و در حال حاضر با فامیلی‌های کلواری جانکی، طاهری، محمودی، بهمنی، جانکی، فرهادی در لردگان و قلعه تل ساکن می‌باشند و از معدود تیره‌هایی می‌باشند که هنوز پسوند فامیل جانکی دارند.

طوایف

1. هلیسادی
2. ایل جلیل
3. جلیل
4. جلیلی
5. جلیل پیران
6. بارسنی
7. جلیل ناغونی
8. جلیل سرقلعه
9. جلیل پور
10. محمدی مصیری
11. اسدپور
12. جلیل مصیر
13. خلیل مقدم
14. خلیلی
15. خلیل طهماسبی
16. نوروزی مصیر
17. ریسی شیخ ویسی
18. سادات چاه‌گاه
19. شیاسی
20. دِلوَروُن
21. محمدی مصیر
22. ریگی
23. شفیعی
24. شاهرخی
25. هارونی
26. سهرابی
27. نادری
28. رستمی
29. سادات موسوی

زیستگاه

1. ییلاق: شهرستان اردل، شهرستان بروجن، شهرستان خانمیرزا و شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری می‌باشد.
2. قشلاق: شهرستان ایذه در استان خوزستان می‌باشد.

منابع

• حسین ابراهیمی ناغانی (۲ اسفند ۱۳۸۸). «اسامی طوایف و شعب ایل بختیاری». وبگاه انسان‌شناسی و فرهنگ. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اکتبر ۲۰۱۳.
• تاریخ بختیاری، سردار اسعد بختیاری.
• بختیاری، اوژن. تاریخ بختیاری.
• امان، دیتر. بختیاری‌ها: عشایر کوه نشین ایرانی در پویه تاریخ.