درگاه‌های شهرهای ایران
آمل اراک اردبیل اصفهان اهواز تبریز جهرم خرم‌آباد رشت زنجان ساری شیراز کرمان کرمانشاه گرگان مشهد سبزوار همدان قزوین
ویرایش درگاه کرمان
مسجد گنجعلیخان
مسجد گنجعلیخان

کرمان کرمان (نام منطقه در پارسی باستان: کارمانیا) یکی از کلانشهرهای ایران و مرکز استان کرمان پهناورترین استان ایران درجنوب شرقی این کشور واقع است. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ برابر با ۵۳۴،۴۴۱ نفر بوده‌است. کرمان یکی از پنج شهر تاریخی ایران است. وسعت شهر کرمان ۱۴۰۰۰ هکتار است و به دلیل وسعت شهری و جمعیت کرمان، این شهر جزو کلان‌شهرهای ایران طبقه‌بندی شده‌است. شهر کرمان، یک مرکز جمعیتی و بزرگترین شهر در منطقه جنوب شرق ایران است. کرمان به لحاظ صنعتی، سیاسی، فرهنگی و علمی مهمترین شهر جنوبشرق کشور است. حاشیه‌نشینی مهمترین مشکل کلانشهرکرمان است. کرمان در حال تبدیل شدن به شهری الکترونیکی است و این شهر به عنوان پایلوت دولت الکترونیک انتخاب شده‌است و در برنامه‌های توسعه کشور باید به شهری الکترونیکی تبدیل شود. شهرکرمان با ۱۷۵۶ متر ارتفاع از سطح دریا، سومین مرکزاستان بلند و مرتفع ایران محسوب می‌شود.

نام کرمان را در کتیبه‌های داریوش می‌توان دید. در آنجا کرمان نام ناحیه‌ای است که از آن چوب یاک برای کاخهای هخامنشی حمل می‌شود. نوشته‌های یونانی هم آن را کرمان خوانده و مردم کرمان را تیره‌ای از پارسیان گفته‌اند. از ریشه کر (کر به اوستا و کری به سانسکریت) چندین واژه سانسکریت در دست است. کرمن به معنی کار و کوشش و وظیفه و نیز کارکن و کوشا، کرمینه به معنی ماهر و استاد، کرمان بندا به معنی کاربنده یا وظیفه‌شناس و واژه‌های دیگر که از کرمان ساخته شده‌اند. همه معنی کار و کوشش را می‌رسانند. ریشه دیگر کر که به اوستایی «کر» به سانسکریت «کری» تلفظ می‌شود و به معنی بریدن و کشتن و جنگیدن است و واژه‌های کارد، پیکار و کارزار نیز از آن است. اگر چه کرمان در گذشته نام‌های دیگری چون بوتیا، کرمانیا، گواشیر و... داشته، اما در مجموع این نظر که نام کارمان (کار به معنی تلاش و سازندگی، و مان بمعنی محل و مکان) در طول زمان به کرمان تبدیل شده بیشتر مأنوس و منطقی است، چرا که اصولاً زندگی سخت و دشوار در کویر، همتی بزرگ و والا و تلاشی افزون را می‌طلبیده. بالا آوردن آب از چند ده متری عمق زمین، کشت و زرع در زمین‌هایی که هر از چندگاه یک بار زیر توفان شن مدفون می‌شده‌اند و... ادامه حیات با چنین وضعیتی کار آسانی نبوده و نیست. در فرهنگ آنندراج می‌خوانیم: کریمان پدر نریمان آن شهر را به نام خود بنا نهاده. در اوستا و سانسکریت، کرمان یعنی کوشا و نریمان، یعنی مردانه.

ویرایش نوشتار برگزیده
موزه مردم شناسی حمام گنجعلیخان
موزه مردم شناسی حمام گنجعلیخان

حمام گنجعلیخان یکی از بناهای مجموعه گنجعلیخان در شهر کرمان است که در سال ۱۰۲۰ ه ق(۱۶۱۱ میلادی) ساخته شده‌است. گنجعلی بیک ملقب به گنجعلیخان از حاکمان کرمان در زمان شاه عباس بود که کارهای عمرانی مهمی در کرمان انجام داده‌است. او برای اینکه در وسط شهر تفرجگاه‌های عمومی وجود داشته باشد، ابتدا یک میدان بزرگ ایجاد کرد. این میدان که بیش از صد متر طول و پنجاه متر عرض دارد از چهار طرف با بناهای اختصاصی شامل مدرسه، مسجد، بازار و حمام (۱۰۲۰ ه. ق)، چهارسوق، آب‌انبار و ضرابخانه محصور شده و یک مجموعه عالی از آثارعمرانی عصر صفوی است. معمارآن استادسلطان محمد معماریزدی می‌باشد. آجرهای ساده و نیلی، حاشیه‌ای از سنگ مرمر، نقاشیهای سردر، مقرنس بندی، نمای بیرونی سردر حمام را تشکیل می‌دهند. بر سردر حمام، که بخشی از نقاشیهای عهد صفوی آن به تازگی مرمت شده، کتیبه شعری به خط نستعلیق بر سنگ مرمر حک شده که مصرع آخر آن، سال اتمام بنا را با تبدیل به حروف ابجد نشان می‌دهد: «کسی نداده نشان در جهان چنین حمام» (سال ۱۰۲۰ ه. ق) تزیینات گچ بری و نقاشی‌های سردر حمام به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش بالایی مقرنس مربوط به دوره صفویه و دارای تزیینات گل وبوته وگچ بری زیبا که در سال ۱۳۷۴ توسط اداره میراث فرهنگی استان کرمان مرمت شده‌است و بخش پایین مربوط به دوره قاجاریه است که بر روی تزیینات دوره صفویه سر در حمام کشیده شده‌است. از جمله موضوعات این نقاشی‌ها که به شکلی ساده و بدون رعایت اصول نقاشی، پهلو به پهلوی هم کشیده شده‌اند می‌توان به تصاویر بهرام گور، خسرو و شیرین، شاهان در حال شکار، کاروان شتر و حیوانات درنده اشاره کرد. درقسمت پایین، زیرنقاشیها دور تا دور کتیبه ای از مرمر سبز رنگ دیده می‌شود که با خط نستعلیق، اشعاری بر آن کنده شده‌است و تاریخ آن را ۱۰۲۰ ه. ق (۱۶۱۱ م) نشان می‌دهد. نقاشی‌های سردر حمام آسیب‌های مختلفی دیده که در سال‌های اخیر مرمت شده و در بعضی جاها با رنگ گواش رنگ آمیزی شده‌است.

ویرایش مشاهیر

ایرج بسطامی (۱۳۳۶ -۱۳۸۲)، خوانندهٔ موسیقی سنتی ایرانی بود. او از پنج سالگی به خواندن آواز علاقه نشان داد و یدالله بسطامی عموی بزرگوارش استعدادش را کشف کرد و پرورش داد. ایرج در این سال‌ها ردیف‌های آوازی در مکتب تهران سبک استاد عبدالله خوان دوامی را نزد عمو فرا گرفت و پس از آن به جرگه شاگردان استاد محمدرضا شجریان پیوست. وی در این سال ها به رغم مشکلات راه و مسافت زیاد، هفتهٔ یک بار برای فراگیری آواز از بم به تهران می‌آمد. ایرج در خانه استاد شجریان با پرویز مشکاتیان (آهنگ ساز و نوازندهٔ نامی سنتور) آشنا شد و نزد او رفت تا تلفیق شعر و موسیقی را نزد او بیاموزد و کم کم نخستین آلبوم‌های خود را با پرویز مشکاتیان منتشر کرد. آلبوم‌های "افشاری مرکب "، "مژده بهار"، " افق مهر" و "وطن من" در همین دوره به بازار عرضه شدند. در بوی نوروز نیز که حاصل همکاری گروه دستان و آهنگ سازی حمید متبسم می‌باشد و از کارهای به یادمادنی موسیقی ایران است او آواز خواند. سپس بسطامی با همکاری کیوان ساکت " آلبوم فسانه" کورش متین، "سکوت" و حسین پرنیا "خانه بوی گل گرفت"، "رقص آشفته" و "حال آشفته" را خلق کرد. از قلم نیفتد که آلبوم موسم گل حاصل همکاری او با محمدرضا درویشی بود و در آن برخی از تصانیف قمرالملوک وزیری را بازخوانی کرد. تصنیف گل پونه‌ها که نیز پس از مرگ وی در بم آوازه ملی یافت حاصل صدایش روی آهنگی از حسین پرنیا ست.

ویرایش رده‌ها
ویرایش نوشتارهای برگزیده

بدون نوشتار برگزیده

ویرایش ویکی‌پروژه‌ها
ویرایش نگاره برگزیده
ویرایش گفتاورد

«آنها که ندارن نم چشم و غم دل // خاصیت این آب و هوا را نشناسند.»

خواجوی کرمانی

ویرایش گردشگری

مجموعه گنجعلیخان در مرکز قدیمی شهر کرمان و در کنار بازار بزرگ کرمان قرار دارد. گنجعلیخان که از حکام مشهور زمان شاه عباس است از سال ۱۰۰۵ تا ۱۰۳۴ هجری قمری بر کرمان فرمان روایی و آثار و بناهای زیادی بنا کرد و در آبادی این منطقه کوشش کرد. از جمله بناهای عمومی که از این حاکم مشهور به جا مانده، مجموعه گنجعلیخان در داخل شهر کرمان و ربا ط زین الدین (کاروانسرای گنجعلیخان) در راه یزد- کرمان، حوض خان در راه کرمان - مشهد وتعدادی قنات در شهر کرمان بوده‌است. سهمی از درآمد مجموعه و قنات‌ها به آستان قدس رضوی داده می‌شود. این بناها در لشکرکشی‌های آقا محمدخان صدمات جبران ناپذیری دیده‌است. میدان گنجعلیخان، مستطیل شکل، به طول ۱۰۱ و عرض ۵۰ متر است. صحن این میدان در سال ۱۳۹۰ به وسیله لودر تخریب گردید.[

ویرایش آن‌چه می‌توانید انجام دهید
  • الگوی {{درگاه|کرمان}} را به نوشتارهای وابسته با کرمان اضافه کنید.
  • الگوی {{کرمان-خرد}} را به نوشتارهای خرد کرمان اضافه کنید.
  • در پروژه‌های کرمان همکاری کنید.
  • نوشتارهای خرد کرمان را گسترش دهید.
ویرایش سراسرنما

سراسرنمای پردیسان جنگلی قائم

ویرایش موقعیت
ویرایش در دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا