روزشمار جنگ جهانی اول در ایران
جدول زیر وقایع جنگ جهانی اول در ایران را از آغاز حملهٔ آلمان به روسیه در ۹ مرداد ۱۲۹۳ تا ۱۱ آذر ۱۳۰۰ و کشته‌شدن میرزاکوچک‌خان جنگلی دنبال می‌کند. برای اطلاعات بیشتر مقالهٔ ایران در جنگ جهانی اول را ببینید.
| ۱۹۱۴ میلادی | |
|---|---|
| ۵ مرداد ۱۲۹۳ مطابق با ۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴ | آغاز جنگ جهانی اول با حملهٔ آلمان به روسیه |
| ۱۲ مرداد | حمله انگلستان به آلمان |
| ۲۵ مرداد ۱۲۹۳ | مستوفی الممالک به ریاست وزرایی منصوب شد |
| ۲۷ مرداد ۱۲۹۳ | وودرو ویلسون رئیس جمهور آمریکا، آمریکا را بی‌طرف اعلام کرد |
| ۹ آبان ۱۲۹۳ | اعلام بی‌طرفی ایران از سوی احمدشاه قاجار |
| ۹ آبان ۱۲۹۳ | ارتش انگلیس، متشکل از سربازان انگلیسی و هندی، با اعلام هدف حفظ امنیت میدان‌های نفتی و پالایشگاه آبادان، در جنوب ایران استقرار یافت |
| ۱۲ آبان ۱۲۹۳ | صدور مواد غذایی به خارج از ایران به علت شیوع قحطی ممنوع اعلام شد |
| ۱۶ آبان ۱۲۹۳ | روستاییان خوزستان برای دفاع در مقابل نیروهای انگلیسی اعلام آمادگی کردند |
| ۳۰ آبان ۱۲۹۳ | بصره به تصرف انگلیسی‌ها درآمد |
| ۱۳ آذر ۱۲۹۳ | آغاز دوره سوم مجلس شورای ملی در تهران |
| ۱۹۱۵ میلادی | |
| دی ۱۲۹۳ | کارکنان اروپایی شرکت نفت ایران و انگلیس برای محافظت در برابر نیروهای عثمانی و عشایر مخالف، از اهواز و آبادان به خرمشهر منتقل شدند |
| ۱۱ دی ۱۲۹۳ | عثمانی به بصره حمله کردند |
| ۱۱ دی ۱۲۹۳ | عثمانی به خاک ایران حمله کرد |
| ۱۲ دی ۱۲۹۳ | تبریز و ارومیه به تصرف ارتش عثمانی درآمد |
| ۲۴ دی ۱۲۹۳ | ویلهلم واسموس آلمانی با هدف تبلیغ و تحریک خوانین عشایر علیه متفقین به بوشهر رفت |
| ۲۸ دی ۱۲۹۳ | پیمان ۱۹۱۵ میان روسیه و انگلستان بسته شد که مطابق آن ایران به دو منطقه نفوذ تقسیم می‌شد و هزینه‌های ارتش متفقین به دوش ایران می‌افتاد |
| ۴ بهمن ۱۲۹۳ | ارتش روسیه به ایران حمله کرد قوای خود را در مرزهای شمالی مستقر ساخت |
| ۶ بهمن ۱۲۹۳ | سپاه روس و عثمانی در تبریز و ارومیه درگیر شدند |
| ۸ بهمن ۱۲۹۳ | سپاه عثمانی از قوای روس شکست خورد و آذربایجان به تصرف روس‌ها درآمد |
| ۱۶ بهمن ۱۲۹۳ | انبارهای شرکت نفت توسط اعراب باوندی تخریب شد و صدور نفت قطع گردید |
| ۲۵ بهمن ۱۲۹۳ | محمدحسن میرزا (ولیعهد) به فرمانفرمایی آذربایجان منتصب شد |
| ۳ اسفند ۱۲۹۳ | امیر حشمت با رهبری عشایر مخالف متفقین، برای ورود به کرمانشاهان تلاش کرد |
| ۱۲ اسفند ۱۲۹۳ | عشایر مخالف انگلستان با اعراب تحت فرمان شیخ خزعل وارد درگیری شدند |
| ۱۷ اسفند ۱۲۹۳ | کنسول آلمان در بوشهر توسط نیروهای انگلیسی بازداشت شد و تلاش‌های ناموفق برای دستگیری واسموس انجام گرفت |
| ۲۰ اسفند ۱۲۹۳ | مستوفی الممالک از ریاست وزرایی استعفا داد و میرزا حسن خان مشیرالدوله جایگزین او شد |
| اسفند ۱۲۹۳ | حفر چاه‌های جدید نفتی با تلاش شرکت نفت و با وجود جنگ جهانی در حال پیشرفت بود |
| ۹ فروردین ۱۲۹۴ | علمای شیعه نجف علیه نیروهای متفقین فتوای جهاد دادند |
| ۱۰اردیبهشت ۱۲۹۴ | مشیرالدوله از مقام ریاست وزرایی استعفا داد |
| ۱۲اردیبهشت ۱۲۹۴ | عین‌الدوله به نخست‌وزیری رسید |
| ۲۱ خرداد ۱۲۹۴ | عشایر تنگستان به واحد نظامی انگلیس در بوشهر حمله کردند |
| ۱۱ تیر ۱۲۹۴ | عین‌الدوله استعفا داد |
| مرداد - شهریور ۱۲۹۴ | عشایر تنگستان و گروه رئیس علی دلواری به مواضع نیروهای نظامی انگلستان حمله کردند |
| ۵ مرداد ۱۲۹۴ | مستوفی الممالک دوباره به ریاست وزرایی منصوب شد |
| ۱۳ مرداد ۱۲۹۴ | سربازان روس به سوی تهران حرکت کردند |
| ۱۹ مرداد ۱۲۹۴ | ارتش انگلیس بوشهر را اشغال کرد ژاندارمری خلع‌سلاح شد |
| ۲۱ مرداد ۱۲۹۴ | نیروهای انگلیس به روستای دلوار حمله و آن را تخریب کردند |
| ۱۱ شهریور ۱۲۹۴ | رئیس علی دلواری به دست نیروهای انگلیسی کشته شد |
| ۹ آبان ۱۲۹۴ | قانون سربازگیری تصوب شد |
| ۱۴ آبان ۱۲۹۴ | قیمت گندم افزایش یافت و به علت خرید غله توسط ارتش انگلستان قحطی در سیستان شایع شد |
| ۲۰ آبان ۱۲۹۴ | کمیته دفاع ملی تشکیل شد. مذاکرات مجلس برای انتقال پایتخت از تهران به اصفهان آغاز گردید. |
| ۲۳ آبان ۱۲۹۴ | احمد شاه از انتقال پایتخت از تهران به اصفهان انصراف داد |
| ۱۵ آذر ۱۲۹۴ | محاصرهٔ الکوت در بین‌النهرین از سوی نیروهای عثمانی آغاز شد |
| ۲۲ آذر ۱۲۹۴ | مجلس شورای ملی منحل شد |
| ۲۶ آذر ۱۲۹۴ | ساوه توسط ارتش روسیه به تصرف درآمد و کمیته دفاع ملی از قم به اصفهان رفت |
| ۱ دی ۱۲۹۴ | مستوفی الممالک استعفا داد و عبدالحسین میرزا فرمانفرما به ریاست وزرایی درآمد |
| ۱۹۱۶ میلادی | |
| ۱۴ دی ۱۲۹۴ | قم و کاشان توسط ارتش روس به تصرف درآمدند |
| ۱۴ دی ۱۲۹۴ | کمیته دفاع ملی از اصفهان به سوی کرمانشاه حرکت کرد |
| ۱۵ دی ۱۲۹۴ | قوای ملی ایران (کمیته دفاع ملی) با ارتش روس درگیر شدند |
| ۲۵ دی ۱۲۹۴ | قوای ملی در درگیری پراکنده در غرب ایران از ارتش روس شکست خورد |
| ۳ اسفند ۱۲۹۴ | کمیته دفاع ملی به قصر شیرین عقب نشینی کرد |
| ۴ اسفند ۱۲۹۴ | کرمانشاه، آخرین مقر کمیتهٔ دفاع ملی، به تصرف ارتش روس درآمد |
| ۱۰ اسفند ۱۲۹۴ | فرمانفرما از ریاست وزرایی استعفا داد |
| ۱۱ اسفند ۱۲۹۴ | نظامیان انگلیس به جنوب ایران وارد شدند و تفنگچیان جنوب ایران معروف به پلیس جنوب تشکیل شد |
| ۱۳ اسفند ۱۲۹۴ | سپهدار تنکابنی به سمت ریاست وزرایی درآمد |
| ۹ اردیبهشت ۱۲۹۵ | نیروهای انگلیسی تحت محاصره در الکوت در برابر ارتش عثمانی تسلیم شدند |
| ۱۰ اردیبهشت ۱۲۹۵ | کمیته دفاع ملی در قصر شیرین منحل شد هیئت مدافعان وطن تشکیل گردید |
| ۱۵ اردیبهشت ۱۲۹۵ | روس‌ها به قصر شیرین لشکرکشی کردند |
| ۱۵ خرداد ۱۲۹۵ | اعراب در حجاز شورش کردند |
| ۱۰ تیر ۱۲۹۵ | کرمانشاه به دست ارتش عثمانی و میلیون ایرانی افتاد ارتش روس از این شهر عقب‌نشینی کرد |
| ۲۰ مرداد ۱۲۹۵ | همدان توسط ارتش عثمانی به تصرف درآمد |
| ۲۶ مرداد ۱۲۹۵ | با پخش شایعهٔ ورود ارتش عثمانی به پایتخت، ارامنه از تهران گریختند |
| ۱۰ شهریور ۱۲۹۵ | کمیته مجازات تشکیل شد |
| ۱۵شهریور ۱۲۹۵ | روزنامه کاوه در برلین انتشار یافت |
| ۱۹۱۷ میلادی | |
| ۲۲۵ بهمن ۱۲۹۵ | توافقنامه‌ای میان خوانین بختیاری و نمایندگان انگلستان امضا شد که طبق آن شیخ خزعل با آنان متحد و از منافع نفتی انگلیس در خوزستان حمایت می‌کرد |
| ۲۸ بهمن ۱۲۹۵ | میرزا اسماعیل خان، مدیر انبار غله دولتی، ترور شد |
| ۱۷ اسفند ۱۲۹۵ | حزب دمکرات آذربایجان به رهبری شیخ محمد خیابانی تشکیل شد |
| ۱۷- ۲۰ اسفند ۱۲۹۵ | بغداد به دست نیروهای انگلیس افتاد |
| ۱۷ - ۲۱ اسفند ۱۲۹۵ | نیکلای دوم، تزار روسیه، در پی انقلاب فوریه از سلطنت برکنار شد |
| ۲۸ اسفند ۱۲۹۵ | هیئتی به سرپرستی سید ضیاء طباطبایی برای گفتگو با دولت جدید انقلابی روسیه به پتروگراد اعزام شد |
| ۱۷ فروردین ۱۲۹۶ | ایالات متحده با اعلان جنگ علیه آلمان، به جنگ جهانی وارد شد |
| ۱۰ خرداد ۱۲۹۶ | علاء السلطنه به ریاست وزرایی منصوب شد |
| ۱۷ خرداد ۱۲۹۶ | میرزا محسن مجتهد به دست کمیته مجازات ترور شد |
| ۱۵ تیر ۱۲۹۶ | بندر عقبه به تصرف شورشیان عرب به رهبری لورنس عربستان درآمد |
| ۱۶- ۱۷ آبان ۱۲۹۶ | در پی انقلاب اکتبر، بلشویک‌ها در پتروگراد تبدیل به قدرت حاکم شدند. |
| ۲۵ آذر۱۲۹۶ | همهٔ عهدنامه‌های تزاری با ایران از سوی بلشویک‌ها لغو شد |
| ۲ دی ۱۲۹۶ | دولت جدید روسیه پیمان صلحی با آلمان امضا کرد |
| ۱۹۱۸ میلادی | |
| ۲۵ دی ۱۲۹۶ | عین الدوله استعفا داد و مستوفی الممالک به ریاست وزرایی رسید |
| ۸ بهمن ۱۲۹۶ | فرستادهٔ دولت نوپای شوروی به تهران رسید |
| ۸ بهمن ۱۲۹۶ | شهرهای همدان، سنندج و آذربایجان از سوی قوای باقی‌ماندهٔ ارتش روسیه غارت شدند |
| ۸ بهمن ۱۲۹۶ | قحطی شیوع یافت و دمپختک میان مردم تهران توزیع شد |
| ۲۹ بهمن ۱۲۹۶ | وزارت امور خارجه ایران خواستار لغو پیمان ۱۹۰۷ و تخلیهٔ جنوب ایران توسط دولت انگلیس شد. |
| ۹ اسفند ۱۲۹۶ | مردم علیه دولت انگلستان در میدان توپخانهٔ تهران تظاهرات کردند |
| ۹ اسفند ۱۲۹۶ | همگی روزنامه‌های تهران و ولایات از سوی دولت توقیف شد |
| ۱۲ اسفند ۱۲۹۶ | پیمان صلح برست لیتوفسک میان آلمان و شوروی امضا شد |
| ۱۶ اسفند ۱۲۹۶ | با گسترش قحطی در کرمانشاه نانوایی‌ها غارت شدند |
| ۸ فروردین ۱۲۹۷ | بیماری تیفوس در شمال غرب و غرب ایران شیوع یافت |
| ۱۲ فروردین ۱۲۹۷ | چریک‌های دشتستانی و تنگستانی با ارتش انگلیس در جنوب فارس درگیر شدند |
| اردیبهشت ۱۲۹۷ | عشایر قشقایی به شیراز وارد و به نیروی نظامی انگلیس حمله کردند |
| ۱۶ اردیبهشت ۱۲۹۷ | یهودیان ایرن برای پشت سر گذاشتن قحطی از آمریکا تقاضای کمک مالی کردند |
| ۱ خرداد ۱۲۹۷ | عشایر و ایلات فارس علیه نیروهای انگلیس مستقر در ایران قیام کردند |
| ۲۷ خرداد ۱۲۹۷ | گزارش کمک مالی ۱۵۰۰۰ دلاری آمریکا به یهودیان ایران منتشر شد |
| ۱۵ مرداد ۱۲۹۷ | برخی از اعضای کمیته مجازات دستگیر شدند |
| ۴ شهریور - ۲۳ شهریور ۱۲۹۶ | آخرین تهاجم عثمانی‌ها در جنگ نبرد باکو بود |
| شهریور - مهر ۱۲۹۷ | بلغارستان و عثمانی با پذیرفتن شکست در جنگ جهانی تسلیم شدند |
| آبان ۱۲۹۷ | اتریش تسلیم شد |
| آبان ۱۲۹۷ | هیئت آمریکایی برای کمک به قحطی‌زدگان به ایران وارد شد |
| ۲۲ آبان ۱۲۹۷ | پایان جنگ اول جهانی اعلام شد |
| ۱۰ آذر ۱۲۹۷ | ارتش عثمانی از ایران خارج گردید |
| ۱۹ آذر ۱۲۹۷ | دولت انگلیس طی نامه‌ای استقلال دولت ایران را به رسمیت شناخت و قول داد که پیمان ۱۹۰۷ لغو شود و پلیس جنوب به دولت ایران واگذار گردد |
| ۱۹۱۹ میلادی | |
| ۱۴ دی ۱۲۹۷ | طاعون و آنفولانزا در جنوب ایران شایع شد |
| ۲۷ دی ۱۲۹۷ | برگزاری کنفرانس صلح پاریس و بسته‌شدن پیمان ورسای بین متفقین و آلمان |
| اسفند ۱۲۹۷ | ایران دعاوی خود را در کنفرانس صلح ورسای ارائه کرد |
| ۱۷ مرداد ۱۲۹۸ | پیمان ۱۹۱۹ میان انگلستان و دولت وثوق الدوله امضا شد |
| ۱۹۲۰ میلادی | |
| ۱۹ دی ۱۲۹۸ | سازمان ملل متفق نخستین نشست خود را در لندن برگزار کرد |
| ۱۹ فروردین ۱۲۹۹ | تبریز به دست هواداران شیخ محمد خیابانی تصرف شد |
| ۲۸ اردیبهشت ۱۲۹۹ | ارتش سرخ شوروی به انزلی وارد شد نیروهای انگلیسی از رشت و منجیل و عقب‌نشینی کردند |
| ۱۳ خرداد ۱۲۹۹ | نیروهای میرزا کوچک خان جنگلی به رشت وارد شدند و حکومت جمهوری سوسیالیستی ایران را اعلام کردند |
| خرداد ۱۲۹۹ | حزب کمونیست ایران تشکیل شد |
| ا تیر ۱۲۹۹ | اولین کنگره حزب کمونیست ایران در انزلی تشکیل شد |
| ۸ تیر ۱۲۹۹ | دلیران تنگستان سرکوب شدند و شیخ حسین چاه‌کوتاهی توسط ارتش انگلیس در جنوب ایران کشته شد |
| تیر ۱۲۹۹ | اجرای پیمان ۱۹۱۹ توسط مشیرالدوله به تعلیق درآمد |
| ۱۹ مرداد ۱۲۹۹ | دولت عثمانی مستقر در استانبول و متفقین پیمان سور را امضا کردند که از سوی کمالیست‌ها به رسمیت شناخته نشد |
| شهریور ۱۲۹۹ | مخبرالسلطنه با مأموریت سرکوب قیام شیخ محمد خیابانی به آذربایجان رسید |
| ۲۲ شهریور ۱۲۹۹ | هواداران شیخ محمد خیابانی در تبریز شکست خوردند خودش به دست قوای دولتی کشته شد |
| ۱۸ آذر ۱۲۹۹ | ۳۰۰۰ کارگر هندی شرکت نفت ایران و انگلیس در منطقهٔ نفتی در اعتراض به شرایط کار و زندگی خود اعتصاب کردند |
| ۱۹ آذر ۱۲۹۹ | کارگران ایرانی به اعتصاب کارگران هندی پیوستند |
| ۱۹۲۱ میلادی | |
| ۳ اسفند ۱۲۹۹ | رضا خان سردار سپه با هم‌دستی سیدضیاءالدین طباطبایی کودتا کردند |
| ۲۳ اسفند ۲۹۹ | کارگران هندی و ایرانی شرکت نفت در آبادان اعتصاب کردند |
| ۱۳ فروردین ۱۳۰۰ | کلنل پسیان، قوام السلطنه را دستگیر کرد و اموالش در خراسان به دستور سید ضیاءالدین طباطبایی مصادره شد |
| ۲۵ اردیبهشت ۱۳۰۰ | ارتش انگلیس از ایران خارج شد |
| ۴ خرداد ۱۳۰۰ | سید ضیاءالدین از ریاست دولت عزل شد و قوام السلطنه جای او را گرفت |
| ۱۳ تیر ۱۳۰۰ | صنعت نفت ایران با اعتصاب‌های گستردهٔ کارگری روبه‌رو شد |
| مرداد ۱۳۰۰ | کلنل محمد تقی خان پسیان از دولت قوام السلطنه سرپیچی کرد |
| ۱۷ شهریور ۱۳۰۰ | بلشویک‌ها گیلان را ترک کردند |
| ۹ مهر ۱۳۰۰ | نیروی ژاندارم از کردهای قوچان شکست خورد و محمدتقی خان پسیان کشته شد |
| ۱۱ آذر ۱۳۰۰ | میرزا کوچک خان جنگلی در برف و کولاک کوه‌های گیلان درگذشت |
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- اتابکی، تورج (۲۶ آبان ۱۳۹۳). «گاهشمار؛ جنگ جهانی اول در ایران». بی بی سی فارسی. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۳.