سلتیبری‌ها

سلتیبری‌ها یا سلت‌های ساکنان شبه جزیره آیبریا، مردمانی در دوران باستان بودند که از غرب تا مرکز و از مرکز تا شمال شرقی این شبه قاره پراکنده شده بودند.

استرابو آنها را به صراحت در زمره سلتی‌ها قرار می‌دهد.^[۱]

این اقوام عمدتاً به زبان سلتیبریایی سخن می‌گفتند و برای نوشتن از الفبای آیبریایی و نوعی خط سلتیبری بهره می‌جستند.^[۲] بر اساس کتیبه‌هایی که در این ناحیه یافت شده‌است، محققان این زبان را در دسته زبان‌های سلتی و زیر شاخه سلتی-اسپانیایی (سلتیبریایی) طبقه‌بندی می‌کنند. باستان‌شناسی رسماً ارتباط نزدیک سلتی و سلتیبریا را تأیید می‌کند اما تفاوت بزرگی بین فرهنگ هالستات (Hallstatt culture) و فرهنگ لا تنه (La Tène culture) وجود دارد.

در نوشته‌های قدیمی و همچنین نظرات تاریخ شناسان معاصر تعریف دقیقی از سرزمین سلتیبریایی‌ها موجود نیست.

اما رودخانه ایبرو مرز واضحی بود که مردم سلتیبری را از مردم غیر هندو اروپایی جدا می‌کرد.^[۳]

از طرفی، مرزبندی بین قبایل کمتر مشخص است. اکثر محققان قبایل: کانتابری، سستانی، تیتی (titti)، لوسونس (Lusones)، آرواسی (Arevaci)، پلندونس (Pellendones) و بلی (Belli) را به عنوان قبایل بزرگ و با اصالت سلتیبری، و گاهی اوقات از اولکادس (Olcades)، کارپتانی (Carpetani) واکسایی (Vaccaei)، برونس (Berones) و لوبتانی (Lobetani) را نیز در این دسته قرار می‌دهند.^[۴]

برای اولین بار رومیان در سال ۱۹۵ قبل از میلاد وارد این قسمت از آیبریا شدند و در سال ۷۵ قبل از میلاد به صورت کامل به یک استان رومی با نام هیسپانیا سیتریور تبدیل تبدیل شد.

سلتیبریان تحت سلطه مبارزه طولانی را با اشغالگران رومی به راه انداختند و قیام‌هایی را در ۱۹۵–۱۹۳ قبل از میلاد، ۱۸۱–۱۷۹ قبل از میلاد، ۱۵۳–۱۵۱ قبل از میلاد و ۱۴۳–۱۳۳ قبل از میلاد برپا کردند. در سال ۱۰۵ قبل از میلاد، جنگجویان سلتیبری، قبیله کیمبری (Cimbri) ژرمنی را در جنگ کیمبریان (Cimbrian) (113-101 قبل از میلاد) از اسپانیا بیرون راندند و همچنین نقش مهمی در جنگ سرتوریان (Sertorian) (80-72 قبل از میلاد) ایفا کردند.

ریشه‌شناسی ویرایش

کلمه سلتیبری در نوشته‌های دیودوروس سیکولوس^[۵] آپیان^[۶] و مارسیال^[۷] که ارتباط درونی میان سلت‌ها و ایبری‌ها را پس از یک دوره جنگ مداوم میان آنها را گزارش می‌کنند، ظاهر می‌شود، اگرچه بری کانلیف می‌گوید: «این موضوع دارای حدس و گمان است.^[۸] «استرابون فقط سلتیبری‌ها را شاخه ای از سلتی‌ها می‌شناخت.^[۱] پلینی بزرگ فکر می‌کرد که خانه اصلی سلت‌ها در ایبریا، قلمرو سلتی‌ها در جنوب غربی است که این نتیجه‌گیری بر اساس هویت آیین‌های مقدس، زبان و نام شهرها بود.^[۹]

منابع ویرایش

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ استرابو. ج. سوم پاراگراف ۵ و ۱۲.
↑ فرهنگ سلتی. صص. ۳۶۳–۳۶۴.
↑ تاریخ روم نوشته کاسیوس دیو. ج. جلد هجدهم. ص. "Cato sailed away and reached Spain, where he learned that all the inhabitants as far as the Iberus (Ebro river) had united in order to wage war against him in a body٫ After organizing his army he attacked and defeated them and forced them to submit to him, since they feared that otherwise they might lose their cities at a single stroke٫ At the time he did them no harm, but later, when some of them incurred his suspicion, he deprived them all of their arms and caused the natives themselves to tear down their own walls٫ For he sent letters in all directions with orders that they should be delivered to everybody on the same day; and in these he commanded the people to raze their walls immediately, threatening the disobedient with death٫ The officials upon reading the letters thought in each case that message had been written to them alone, and without taking time for deliberation they all threw down their walls٫ Cato now crossed the Iberus, and though he did not dare to contend with the Celtiberian allies of the enemy on account of their number, yet he handled them in marvellous fashion, now persuading them by a gift of larger pay to change front and join him, now admonishing them to return home, and sometimes even announcing a battle with them for a stated day٫ The result was that they broke up into separate factions and became so fearful that they no longer ventured to fight with him٫".
↑ The Celts in Iberia: An Overview, e-Keltoi: Volume 6 https://www4.uwm.edu/celtic/ekeltoi/volumes/vol6/6_4/lorrio_zapatero_6_4.html Archived November 21, 2015, at the Wayback Machine
↑ Celtiberian manners and customs in Diodorus Siculus v. 33–34; Diodorus relies on lost texts of Posidonius.
↑ Appian of Alexandria, Roman History.
↑ Bilbilis was the birthplace of Martial. ^
↑ Cunliffe, Barry (2003). The Celts: a very short introduction. Oxford University Press. p. 52. ISBN 0-19-280418-9.
↑ نامشخص (2023/09/12). https://books.google.com/books?id=aAkFAAAAYAAJ&dq=lusitanians+celtic+people&pg=PA583#v=onepage&q=lusitanians%20celtic%20people&f=false (به انگلیسی) https://books.google.com/books?id=aAkFAAAAYAAJ&dq=lusitanians+celtic+people&pg=PA583#v=onepage&q=lusitanians%20celtic%20people&f=false. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help); External link in |وبگاه= (help); Missing or empty |title= (help)

[:0-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ استرابو. ج. سوم پاراگراف ۵ و ۱۲.

[2] فرهنگ سلتی. صص. ۳۶۳–۳۶۴.

[3] تاریخ روم نوشته کاسیوس دیو. ج. جلد هجدهم. ص. "Cato sailed away and reached Spain, where he learned that all the inhabitants as far as the Iberus (Ebro river) had united in order to wage war against him in a body٫ After organizing his army he attacked and defeated them and forced them to submit to him, since they feared that otherwise they might lose their cities at a single stroke٫ At the time he did them no harm, but later, when some of them incurred his suspicion, he deprived them all of their arms and caused the natives themselves to tear down their own walls٫ For he sent letters in all directions with orders that they should be delivered to everybody on the same day; and in these he commanded the people to raze their walls immediately, threatening the disobedient with death٫ The officials upon reading the letters thought in each case that message had been written to them alone, and without taking time for deliberation they all threw down their walls٫ Cato now crossed the Iberus, and though he did not dare to contend with the Celtiberian allies of the enemy on account of their number, yet he handled them in marvellous fashion, now persuading them by a gift of larger pay to change front and join him, now admonishing them to return home, and sometimes even announcing a battle with them for a stated day٫ The result was that they broke up into separate factions and became so fearful that they no longer ventured to fight with him٫".

[4] The Celts in Iberia: An Overview, e-Keltoi: Volume 6 https://www4.uwm.edu/celtic/ekeltoi/volumes/vol6/6_4/lorrio_zapatero_6_4.html Archived November 21, 2015, at the Wayback Machine

[5] Celtiberian manners and customs in Diodorus Siculus v. 33–34; Diodorus relies on lost texts of Posidonius.

[6] Appian of Alexandria, Roman History.

[7] Bilbilis was the birthplace of Martial. ^

[8] Cunliffe, Barry (2003). The Celts: a very short introduction. Oxford University Press. p. 52. ISBN 0-19-280418-9.

[9] نامشخص (2023/09/12). https://books.google.com/books?id=aAkFAAAAYAAJ&dq=lusitanians+celtic+people&pg=PA583#v=onepage&q=lusitanians%20celtic%20people&f=false (به انگلیسی) https://books.google.com/books?id=aAkFAAAAYAAJ&dq=lusitanians+celtic+people&pg=PA583#v=onepage&q=lusitanians%20celtic%20people&f=false. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help); External link in |وبگاه= (help); Missing or empty |title= (help)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]