سید رضا
سید رضا (۱۸۶۳، لیرتیک کویو، اواکیک، تونجلی - ۱۵ نوامبر ۱۹۳۷، الازیگ) از کردهای علوی زازا[۱] در کردستان ترکیه و شخصیتی مذهبی بود که اعتراضات کردها در سال ۱۹۳۷ در استان درسیم ترکیه (امروزه استان تونجلی) را رهبری نمود.
| سید رضا | |
|---|---|
 | |
| زادهٔ | ۱۸۶۳ (میلادی) درسیم در امپراتوری عثمانی امروز استان تونجلی |
| درگذشت | ۱۵ نوامبر ۱۹۳۷ (میلادی) الازیغ، ترکیه |
| ملیت | کرد |
| کارهای برجسته | قیام درسیم |
در طول جنگ جهانی اول او در کنار امپراتوری عثمانی و بر علیه روس ها بود اما بنا بر گزارش‌ها، همیشه به خواسته‌های عثمانی‌ها تمکین نمی‌کرد. به‌عنوان مثال از تحویل دادن ارامنه در منطقه تحت نفوذ خود در جریان نسل‌کشی ارامنه خودداری کرد.[۲]
محاکمه و اعدام ویرایش
سیدرضا پس از یک محاکمه دو هفته ای و در طی سه جلسه دادگاه محاکمه و به اعدام با طناب دار محکوم شد. حکم نهایی در روز شنبه صادر شد که روزی بسیار غیرعادی برای جلسه دادگاه در آن زمان محسوب میشد. قاضی دادگاه ابتدا از صدور حکم نهایی خود در روز شنبه خودداری کرد. دلیل آن نیز نبود برق در شب و نبود جلاد بود. پس از اینکه مقامات محلی ترتیب دادند تا سالن دادگاه را با چراغ های اتومبیل روشن کنند و یک جلاد پیدا کردند، حکم صادر شد. سیدرضا در هنگام مرگ ۷۴ سال داشت و اعدام وی از نظر قانونی با چوبه دار جایز نبود. دادگاه اما او را ۵۴ ساله در نظر گرفت و نه ۷۴ ساله. سیدرضا تا قبل از دیدن چوبه دار از حکم اعدام بی خبر بود.[۳] احسان صبری چاگلایانگیل که بعدها در دهه شصت و هفتاد میلادی سه بار سمت وزیر خارجه ترکیه را بر عهده داشت شاهد آخرین لحظات زندگی او بود:
"سیدرضا با دیدن چوبه دار بلافاصله اوضاع را فهمید. او گفت: «شما می‌خواهید مرا به دار بکشید.» سپس رو به من کرد و پرسید: «از آنکارا آمدی مرا دار بزنی؟» نگاهی رد و بدل کردیم. اولین بار بود که با مردی روبرو می‌شدم که قرار بود به دار آویخته شود. لبخندی به من زد. دادستان پرسید آیا می خواهد نماز بخواند. او نخواست. از او خواستیم آخرین خواسته‌اش را بگوید. گفت: «من چهل لیره و یک ساعت دارم، آنها را به پسرم بدهید.» او را به میدان آوردیم. سرد و خلوت بود. اما سیدرضا سکوت و خلأ را چنان خطاب کرد که میدان پر از جمعیت است: «ما فرزندان کربلا هستیم. ما بی گناهیم. این شرم آور است، بیرحمانه است، قتل است.» موهای بدنم سیخ شده بود. پیرمرد سریع به سمت چوبه دار رفت و جلاد را از سر راه کنار زد. طناب را دور گردنش انداخت، به صندلی لگد زد و خود را اعدام کرد…“ [۴]
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Seyid Riza». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.
- Seîd Veroj. "Seyîd Rizayê Dêrsimî (1862–1937)" (به کردی). nefel. Archived from the original on 16 February 2009. Retrieved 26 March 2011.
 | این یک مقالهٔ خرد ترکیه است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |