سیستان افغانستان
سیستان شرقی یا سیستان افغانستان بخشی از سرزمین سیستان بزرگ است،[۱] که امروزه در کشور افغانستان قرار دارد.[۲][۳] سیستان افغانستان شامل بخش‌های جنوب و جنوب غربی افغانستان است.[۴]
سیستان افغانستان
سیستان شرقی | |
|---|---|
 سبز:سیستان شرقی یا سیستان افغانستان | |
| کشورها | افغانستان |
| جمعیت‌شناسی | |
| زبان | |
| شهرها | زرنج، لشکرگاه، فراه، لاش و جوین، قندهار و غزنی |
پیشینه ویرایش
سیستان منطقه‌ای است که قدمت سکونت در آن به دوران اساطیری ایران بازمی‌گردد. سرزمین هلمند یا سیستان در پاره‌های ۱۳ و ۱۴ نخستین فصل وندیداد (اوستا) به عنوان یازدهمین سرزمین نیک که اهورامزدا آفریده، یاد شده‌است.[۵] طبق متون اساطیری گرشاسب پسر اثرت بن شهر بن کورنگ بن بیداسب بن تور بن جمشیدالملک بن نونجهان بن اینجد بن اوشهنگ بن خراوک بن سیامک بن موسی بن کیومرث سیستان را بنا کرده‌است.[۶] وی در صدد بود شهری بنا کند که ضحاک نتواند بدان دست یابد، زیرا وی در جهانگشایی‌هایش دست به کشتار و ویرانی می‌زد،[۷] تا اینکه به هنگام سفر، با رسیدن به این منطقه و مشاهده درختان انار و خرما، رغبت به بنای شهر در این ناحیه نمود.[۸] .[۹]بنا بر نقل‌های اساطیری فاصله میان ساخت سیستان تا ظهور اسلام چهار هزار و اندی سال می‌باشد.[۱۰] سرزمین اولیه سیستان دورتر از محل کنونی در محدوده‌ای میان کرمان و سیستان امروزی قرار داشت که «رام شهرستان» و «ابرشهریار»[۱۱]نامیده می‌شد. به علت تغییر مسیر رود هیرمند و تبدیل این منطقه به بیابان، مردم مجبور به ترک رام شهرستان و تأسیس شهر زرنگ شدند. با وجود مدفون شدن رام شهرستان در زیر شن‌های کویر، تا قرن چهارم برخی از ابنیه و خانه‌های آن پابرجا بوده‌است.[۱۲][۱۳] سیستان که در روزگار باستان شامل تمام مناطق شرق فلات ایران می‌شد و طبق متون تاریخی در دوران باستان منطقه تبت در ادوار طولانی، متعلق به امیران و حکام سیستانی بود، در دوران معاصر مطابق با عهدنامه پاریس و گلداسمیت به دو بخش سیستان ایران و افغانستان تقسیم گردید.[۱۴] .[۱۵]در زمان باستان، بست، رخد، زمین داور، کابل و سواد آن، سفزار، بوزستان، لوالستان، غور و کشمیر از جمله شهرهای سیستان باستان بود.[۱۶]
تقسیم سیستان ویرایش
انگلیسی‌ها برای اینکه بتوانند مانع از پیشروی نیروهای روس به سمت هند شوند و سدی در برابر آن‌ها به وجود آورند، سیستان را به دو قسمت تقسیم کردند؛ یعنی نیم از آن را که گستره جغرافیایی وسیعی و شهرهای مهمی را شامل می‌شد، برای همیشه از ایران جدا کردند.[۱۷] از نظر انگلیسی‌ها سیستان ارزش فراوان و سوق الجیشی داشت و تصرف آن از اقدامات مقدماتی مهمی بود که سدی برای پیشروی همه‌جانبه به سوی هند یا حمله به افغانستان بشمار می‌آمد.
به موجب قراردادهای پاریس و گلداسمیت و تقسیم سیستان،[۱۸] قسمت بزرگی از سیستان با جمعیت ساکن در آن به افغانستان واگذار شد.[۱۹]اما مردم سیستان دسته دسته وارد سیستان که متعلق به ایران بود شدند و مردم سیستانی بومی سیستان شرقی به دلیل سیاست‌های ایران و افغانستان مجبور به مهاجرت به ایران در منطقه ترکمن صحرا (استان گلستان ایران) شدند و با عرضه نیروی کار خود صحراها و باتلاق‌های شمال ایران را به کشتزارهای سرسبز و پنبه‌زارهای شگفتی‌آور مبدل کرده‌اند.[۲۰][۲۱]
جغرافیا ویرایش
سیستان شرقی شامل ولایت‌های اَسفِزار، فَراه، اوق، خواش، فُلاد، فِشلَنج (پِشلَنگ)، نوزاد، بُست، زمین‌داور، رُخَج، رکش، رودبار، غزنی، نیمروز است.[۲۲]
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ مؤلف ناشناس، تاریخ سیستان، به تصحیح محمد تقی بهار (ملک الشعرا)، تهران، معین، ۱۳۸۱، ص۶۶–۶۷.
- ↑ بارتلد، ویلهلم (۱۳۷۷). جغرافیایی تاریخی ایران، ترجمه همایون صنعتی زاده. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. صص. ۸۰.
- ↑ رئیس طوسی، رضا (۱۳۸۵). سرزمین سوخته: دیپلماسی بریتانیا در سیستان. تهران: گام نو.
- ↑ مک‌ماهون، ای. اچ. (۱۴۰۰). درآمد سیستان ایران و سیستان افغانستان: گزارش درآمد و یادداشت‌های هیئت حکمیت ایران - افغانستان سال 1905 - 1902 (1284 - 1281 ش). چهار درخت.
- ↑ یغمایی، اقبال، بلوچستان و سیستان، تهران، وزارت فرهنگ و هنر، ۱۳۵۵، ص۸۹.
- ↑ مؤلف ناشناس، تاریخ سیستان، به تصحیح محمد تقی بهار (ملک الشعرا)، تهران، معین، ۱۳۸۱، ص۴۹–۵۰.
- ↑ مؤلف ناشناس، تاریخ سیستان، به تصحیح محمد تقی بهار (ملک الشعرا)، تهران، معین، ۱۳۸۱، ص۵۰–۵۱.
- ↑ سیستانی، ملک شاه حسین بن ملک، محمود احیاء الملوک، به اهتمام منوچهر ستوده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۴، ص۲۳.
- ↑ مؤلف ناشناس، تاریخ سیستان، به تصحیح محمد تقی بهار (ملک الشعرا)، تهران، معین، ۱۳۸۱، ص۵۰.
- ↑ مؤلف ناشناس، تاریخ سیستان، به تصحیح محمد تقی بهار (ملک الشعرا)، تهران، معین، ۱۳۸۱، ص۵۰.
- ↑ مشکور، محمدجواد، جغرافیای جهان باستان، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۷۱، ص۶۵۹.
- ↑ اصطخری، ابواسحاق، المسالک و الممالک، لیدن (افست بیروت)، دار صادر، بی تا، ص۲۴۳.
- ↑ ابوالفداء، اسماعیل بن نورالدین، تقویم البلدان، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، بی تا، ص۳۸۷.
- ↑ بارتلد، ویلهلم، جغرافیایی تاریخی ایران، ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳۷۷، ص۸۰.
- ↑ رئیس طوسی، رضا، سرزمین سوخته: دیپلماسی بریتانیا در سیستان، تهران، گام نو، ۱۳۸۵.
- ↑ مؤلف ناشناس، تاریخ سیستان، به تصحیح محمد تقی بهار (ملک الشعرا)، تهران، معین، ۱۳۸۱، ص۶۶–۶۷.
- ↑ «از حکمیت گلداسمیت تا داستان سه رودخانه استراتژیک/ به آب در برابر نفت رسیدیم؟». خبرگزاری ایلنا. ۲۰۲۳-۱۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۲۷.
- ↑ «قرارداد مرزی گلداسمیت و آثار سیاسی - امنیتی آن / آب‌های از دست رفته».
- ↑ محمدی خمک (سکایی سیستانی)، جواد. ماتیکان سیستان، از مقاله «سیستانی که بزرگ‌تر از خراسان بود.»، جلد نخست؛ و اژیران، ۱۳۷۸، ص ۵۷
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹.
- ↑ نویسندگان گمنام (تألیف در حدود ۴۴۵–۷۲۵) (۱۳۸۱). بهار، محمدتقی، ویراستار. تاریخ سیستان. تهران: معین. ص. ۶۹. شابک ۹۶۴-۵۶۴۳-۹۶-۱.