شاپورگان
شاپورگان کتابی نوشته شده به زبان پارسی میانه (پهلوی) بودهاست، که توسط مانی نوشته شده و او آن را به شاهنشاه ساسانی، شاپور یکم پیشکش کرد.[۱] شاپورگان بهاحتمال نخستین کتاب مانی بود که بهمنظور خواندهشدن و دریافتهشدن در دربار ساسانی و قلمرو ایرانشهر به زبان پارسی میانه نوشته شد.[۱]
در شاپورگان آفرینش زمین و جهان مادی و پا گرفتن اهریمن و جهان فروغمند و درخت فروغمند و رویدادهای پایان جهان بازنمود شدهاست. تا سده چهارم هجری هم بخشهایی از آن در دست بودهاست اما از میان رفت و بعدها در بخشهای تکهتکهای از آن در بیابان تورفان (در سین کیانگ در غرب چین) در زیر شنهای کویر بازیافته شد.[۲]
مانی در این کتاب شرحی از رسالت خود و آموزههایش را با بهرهگیری از تعابیر و اصطلاحات و انگارههای آشنا در جهان ایرانی ـ زرتشتی بهتحریر درآورد.[۱]
شاپورگان از سوی بانو نوشین عمرانی در ایران به چاپ رسیدهاست.[۳] در ویرایش این اثر، از متن چاپ شده «شاپورگان» به کوشش «مکنزی» (استاد زبانهای ایرانی در دانشگاه لندن) و بخشهای به چاپ رسیده از سوی «مری بویس» - در آکتا ایرانیکا- بهرهگیری شدهاست.[۴]
«درهر زمانی انبیا حکمت و حقیقت را از جانب خداوند به مردم عرضه کردهاند؛ گاهی در هند بهوسیله پیامبری به نام بودا و گاهی در ایران بهواسطهٔ زردشت و گاهی در مغرب زمین به وسیله عیسی و عاقبت من که مانی پیامبر خدای حق هستم و مأمور نشر حقایق در سرزمین بابل گشتهام»[۵]
منابع ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ احمدی, داریوش (2022-06-22). "مانی و شاپورگان او: نگاهی به محتوا و سرگذشت کهنترین کتاب بازمانده از روزگار ساسانیان". Ancient Iranian Studies. 1 (2): 81–96. doi:10.22034/ais.2021.138322. ISSN 2821-2215.
- ↑ Reck, Christiane (2000). "Šābuhragān". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica, Online Edition. Encyclopædia Iranica Foundation.
- ↑ Chronology of Ancient Nations; ed. and trans. by A. Brinkmann; Leipzig, 1895
- ↑ Feaver, J. C.; Jonas, Hans (1959). "The Gnostic Religion". Books Abroad. 33 (4): 471. doi:10.2307/40096960. ISSN 0006-7431. JSTOR 40096960.
- ↑ آثار الباقیه ص ۱۹۰، این عبارت از مقدمه کتاب شاپورگان منسوب به مانی نقل کردهاست.