شوراهای اسلامی شهر
شوراهای اسلامی شهر و روستا[۱] شورای اسلامی شهر و روستا پایینترین سطح مشارکت شهروندی در اداره امور در ایران است. مطابق قانون هر شهر و یا روستا در کشور باید شورایی داشته باشد تا بر عملکرد شهرداری یا دهداری نظارت کند. اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا از طریق رأی مستقیم مردم انتخاب میشوند. انتخابات شوراهای شهر و روستا در کشور به صورت دورهای انجام میشود. اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا علاوه بر امور شهر خود، از طریق انتخاب اعضای شورای اسلامی بخش و شورای اسلامی شهرستان میتوانند در اداره امور بخش و شهرستان نیز مشارکت کنند.
قانون اساسی بر لزوم وجود شوراهای مختلف تصریح کرده است، اما تدوین سازوکار اجرایی شوراهای شهر و روستا تا دولت اول خاتمی به تعویق افتاد. اولین دورهٔ انتخابات سراسری شوراهای اسلامی کشور در ۷ اسفند سال ۱۳۷۷ با استقبال زیاد مردم در بیش از ۴۰۰۰۰ حوزه انتخاباتی برگزار گردید و نهایتاً حدود ۲۰۰ هزار نفر از منتخبین مردم جهت اداره امور شهرها و روستاهای کشور به عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند.
شروع به کار شوراهای اسلامی از ۹ اردیبهشت سال ۱۳۷۸ و همزمان با پیام روحالله خمینی در خصوص شوراها و با صدور پیام ویژهای از سوی خامنهای آغاز گردید. این نهاد مردمی فعالیتهای گسترده و مؤثری در کل کشور دارد.
انتخابات شورای شهر تنها انتخابات سراسری در کشور است که بدون نظارت شورای نگهبان برگزار میشود.[۲] بررسی و رسیدگی به صلاحیت داوطلبان انتخابات شوراهای اسلامی برعهده هیئتهای اجرایی و نظارت بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا است.[۳][۴]
اختیارات و مسئولیتهای شورای اسلامی شهر ویرایش
ماده ۷۱ قانون «تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران[۵]» وظایف شورای اسلامی شهر را به شرح زیر تعیین میکند:
- انتخاب شهردار برای مدت چهار سال.
- بررسی و شناخت کمبودها، نیازها و نارساییهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، اقتصادی و رفاهی حوزه انتخابیه و تهیه طرحها وپیشنهادهای اصلاحی و راهحلهای کاربردی در این زمینهها جهت برنامهریزی و ارائه آن به مقامات مسؤول ذیربط.
- نظارت بر حسن اجراء مصوبات شورا و طرحهای مصوب در امور شهرداری و سایر سازمانهای خدماتی در صورتی که این نظارت مخل جریان عادی این امور نگردد.
- همکاری با مسؤولین اجرائی و نهادها و سازمانهای مملکتی در زمینههای مختلف اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و عمرانی بنا بهدرخواست آنان.
- برنامهریزی در خصوص مشارکت مردم در انجام خدمات اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی با موافقت دستگاههای ذیربط.
- تشویق و ترغیب مردم در خصوص گسترش مراکز گردشگری وتفریحی، ورزشی و فرهنگی با هماهنگی دستگاههای ذیربط.
- اقدام در خصوص تشکیل انجمنها و نهادهای اجتماعی، امدادی، ارشادی و تأسیس تعاونیهای تولید و توزیع و مصرف، نیز انجام آمارگیری، تحقیقات محلی و توزیع ارزاق عمومی با توافق دستگاههای ذیربط.
- نظارت بر حسن اداره و حفظ سرمایه و داراییهای نقدی، جنسی و اموال منقول و غیر منقول شهرداری و همچنین نظارت بر حساب درآمد وهزینه آنها به گونهای که مخل جریان عادی امور شهرداری نباشد.
- تصویب آئیننامههای پیشنهادی شهرداری پس از رسیدگی به آنها با رعایت دستورالعملهای وزارت کشور.
- تأیید صورت جامع درآمد و هزینه شهرداری که هر شش ماه یکبار توسط شهرداری تهیه میشود و انتشار آن برای اطلاع عموم و ارسالنسخهای از آن به وزارت کشور.
- همکاری با شهرداری جهت تصویب طرح حدود شهر با رعایت طرحهای هادی و جامع شهرسازی پس از تهیه آن توسط شهرداری با تأیید وزارت کشور و وزارت مسکن و شهرسازی.
- تصویب بودجه، اصلاح و متمم بودجه و تفریغ بودجه سالانه شهرداری و مؤسسات و شرکتهای وابسته به شهرداری با رعایت آئیننامهمالی شهرداریها و همچنین تصویب بودجه شورای شهر.
- تصویب وامهای پیشنهادی شهرداری پس از بررسی دقیق نسبت به مبلغ، مدت و میزان کارمزد.
- تصویب معاملات و نظارت بر آنها اعم از خرید، فروش، مقاطعه، اجاره و استیجاره که به نام شهر و شهرداری صورت میپذیرد با در نظرگرفتن صرفه و صلاح و با رعایت مقررات آئیننامه مالی و معاملات شهرداری.
- تصویب اساسنامه مؤسسات و شرکتهای وابسته به شهرداری با تأیید و موافقت وزارت کشور.
- تصویب لوایح برقراری یا لغو عوارض شهر و همچنین تغییر نوع و میزان آن با در نظر گرفتن سیاست عمومی دولت که از سوی وزارت کشوراعلام میشود.
- نظارت بر حسن جریان دعاوی مربوط به شهرداری.
- نظارت بر امور بهداشت حوزه شهر.
- نظارت بر امور تماشاخانهها، سینماها و دیگر اماکن عمومی، که توسط بخش خصوصی، تعاونی و یا دولتی اداره میشود با وضع و تدوین مقررات خاص برای حسن ترتیب، نظافت و بهداشت این قبیل مؤسسات بر طبق پیشنهاد شهرداری و اتخاذ تدابیر احتیاطی جهت جلوگیری از خطرآتشسوزی و مانند آن.
- تصویب مقررات لازم جهت اراضی غیر محصور شهری از نظر بهداشت و آسایش عمومی و عمران و زیبایی شهر.
- نظارت بر ایجاد گورستان، غسالخانه و تهیه وسایل حمل اموات مطابق با اصول بهداشت و توسعه شهر.
- وضع مقررات و نظارت بر حفر مجاری و مسیرهای تأسیسات شهری.
- نظارت بر اجراء طرحهای مربوط به ایجاد و توسعه معابر، خیابانها، میادین و فضاهای سبز و تأسیسات عمومی شهر بر طبق مقررات موضوعه.
- تصویب نامگذاری معابر، میادین، خیابانها، کوچه و کوی در حوزه شهری و همچنین تغییر نام آنها با رعایت مقررات مربوط.
- تصویب مقررات لازم به پیشنهاد شهرداری جهت نوشتن هر نوع مطلب و یا الصاق هر نوع نوشته و آگهی و تابلو بر روی دیوارهای شهر بارعایت مقررات موضوعه و انتشار آن برای اطلاع عموم.
- تصویب نرخ خدمات ارائه شده توسط شهرداری و سازمانهای وابسته به آن با رعایت آئیننامه مالی و معاملات شهرداریها با رعایت مقررات مربوط.
- تصویب نرخ کرایه وسائط نقلیه درون شهری.
- وضع مقررات مربوط به ایجاد و اداره میدانهای عمومی توسط شهرداری برای خرید و فروش مایحتاج عمومی با رعایت مقررات موضوعه.
- وضع مقررات لازم در مورد تشریک مساعی شهرداری با ادارات و بنگاههای ذیربط برای دایر کردن نمایشگاههای کشاورزی، هنری، بازرگانی و غیره با رعایت مقررات مربوط.
- نظارت بر حسن اداره امور مالی شهرداری و کلیه سازمانها، مؤسسات، شرکتهای وابسته و تابعه شهرداری و حفظ سرمایه، داراییها، اموال عمومی و اختصاصی شهرداری، همچنین نظارت بر حساب درآمد و هزینه آنها با انتخاب حسابرس رسمی واعلام موارد نقض و تخلف به شهردار و پیگیریهای لازم براساس مقررات قانونی.
پیش زمینه قانونی ویرایش
فصل هفتم قانون اساسی ایران به شوراها اختصاص دارد. این فصل شامل اصول صدم تا صد و ششم قانون اساسی هستند:[۶]
اصل ۱۰۰: برای پیشبرد سریع برنامههای اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی، اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان یا استان با نظارت شورایی به نام شورای ده، بخش، شهر، شهرستان یا استان صورت میگیرد که اعضای آن را مردم همان محل انتخاب میکنند. شرایط انتخابکنندگان و انتخابشوندگان و حدود وظایف و اختیارات و نحوه انتخاب و نظارت شوراهای مذکور و سلسله مراتب آنها را که باید با رعایت اصول وحدت ملی و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی و تابعیت حکومت مرکزی باشد قانون معین میکند.
اصل ۱۰۱: به منظور جلوگیری از تبعیض و جلب همکاری در تهیه برنامههای عمرانی و رفاهی استانها و نظارت بر اجرای هماهنگ آنها، شورایعالی استانها مرکب از نمایندگان شوراهای استانها تشکیل میشود. نحوه تشکیل و وظایف این شورا را قانون معین میکند.
اصل ۱۰۲: شورای عالی استانها حق دارد در حدود وظایف خود طرحهایی تهیه و مستقیماً یا از طریق دولت به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد کند. این طرحها باید در مجلس مورد بررسی قرار گیرد.
اصل ۱۰۳: استانداران، فرمانداران، بخشداران و سایر مقامات کشوری که از طرف دولت تعیین میشوند در حدود اختیارات شوراها ملزم به رعایت تصمیمات آنها هستند.
اصل ۱۰۴: به منظور تأمین قسط اسلامی و همکاری در تهیه برنامهها و ایجاد هماهنگی در پیشرفت امور در واحدهای تولیدی، صنعتی و کشاورزی، شوراهایی مرکب از نمایندگان کارگران و دهقانان و دیگر کارکنان و مدیران، و در واحدهای آموزشی، اداری، خدماتی و مانند اینها شوراهایی مرکب از نمایندگان اعضا این واحدها تشکیل میشود. چگونگی تشکیل این شوراها و حدود وظایف و اختیارات آنها را قانون معین میکند.
اصل ۱۰۵: تصمیمات شوراها نباید مخالف موازین اسلام و قوانین کشور باشد.
اصل ۱۰۶: انحلال شوراها جز در صورت انحراف از وظایف قانونی ممکن نیست. مرجع تشخیص انحراف و ترتیب انحلال شوراها و طرز تشکیل مجدد آنها را قانون معین میکند. شورا در صورت اعتراض به انحلال حق دارد به دادگاه صالح شکایت کند و دادگاه موظف است خارج از نوبت به آن رسیدگی کند.
دورهها ویرایش
از سال ۱۳۷۷ تاکنون شش دوره انتخابات شهر و روستا برگزار شده و دورههای زیر تشکیل یافتهاست:
- دورهٔ اول: ۱۳۷۷–۱۳۸۱
- دورهٔ دوم: ۱۳۸۱–۱۳۸۵
- دورهٔ سوم: ۱۳۸۵–۱۳۹۲
- دورهٔ چهارم: ۱۳۹۲–۱۳۹۶
- دورهٔ پنجم: ۱۳۹۶–۱۴۰۰
- دورهٔ ششم: ۱۴۰۰–۱۴۰۴
فهرست ویرایش
جستارهای وابسته ویرایش
پینوشت و منبعها ویرایش
- ↑ «مجموعه قوانین و مقررات شوراهای اسلامی شهر و روستا». پورتال وزارت کشور. بایگانیشده از اصلی در ۲۲ آوریل ۲۰۱۷. دریافتشده در ۳۰ مارس. مؤلف مقاله محمد رضا مرادی نسیم شهر روستای همدانک ۲۰۱۷. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «از تخلف تا خودکشی در انتخابات شورای شهر!». تسنیم.
- ↑ «صلاحیت کاندیداهای بیشمار شورای شهر را چه کسانی بررسی میکنند؟». آفتاب. دریافتشده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۲.
- ↑ «اعلام نتایج بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات شوراها». رادیوفردا. دریافتشده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۲.
- ↑ «قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور». وبسایت شورای نگهبان.
- ↑ «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران - فصل هفتم: شوراها اصل 100 الی 106». مرکز پژوهشها. ۲۰۱۵-۰۵-۰۵. بایگانیشده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲۰۱۵-۰۹-۲۰.