غلام

غلام به مردی گفته می‌شد که از کودکی تا جوانی به خدمتگزاری و جنگاوری سلطان می‌پرداخت و گاه به امیری می‌رسید. گاه سلطان با غلام نرد عشق می‌باخت و از همین رو غلام در ادبیات گاه به معنی معشوق نیز آمده‌است.

سن غلام

غلام مفهوم پسر نوجوانی بین سنین ۱۴ تا ۲۱ سال را می‌رساند. به خدمتکار مذکر کوچکتر صبی و به خدمتکار بزرگتر شاب گفته می‌شد.

انواع غلام

در دربار پادشاهان سامانی و سلاطین غزنوی، غلامانی که به کارهای ساده‌ای مانند ساقی‌گری، آبداری، شربت‌داری، جامه‌داری، رکابداری و اسلحه‌داری می‌پرداختند، غلامان «سراپا سرایی» نامیده می‌شدند.

تربیت غلام

از اولین روز خدمت غلام تا پیری او، تربیت غلام با ترتیب خاصی پیگیری می‌شده‌است. در سال اول غلام اجازه سواری نداشته و پیاده خدمت می‌کرده‌است. پس از یک سال، با تصویب حاجب، به غلام اسب و لگام و تسمه می‌داده‌اند. در سال سوم غلام اجازه داشته که خنجری ببندد و در سال چهارم، قبا و گرزی به وی می‌داده‌اند. از آن پس غلام به رتبه «وثاق باشی» ارتقا یافته و غلامانی زیر نظر او کار می‌کرده‌اند. مراتب بعدی ترقی غلام، «خیل باشی» و سرانجام «حاجب» بوده‌است. گاه حاجب اگر لیاقت داشت، در ۳۵ سالگی به امیری می‌رسید.

عشق به غلام

مقالهٔ اصلی: غلام‌بارگی

شاهان و اربابان به غلام‌های زیبا روی خود که از ۱۴ سال به بالا بودن و زیبای داشتن علاقه شدیدی داشتن و با آنان عشق بازی داشتند و بیشتر این غلامان را از طریق غرامت‌های جنگی به دست می‌آوردند مانند جنگ‌های که در دوران قاجار روی داد و شاهان قاجار غلامان زیادی داشتند و بسیار از عراب نیز غلام داشتند که غلام‌های خود را از جنگ‌ها به دست می‌آوردند.

غلامان مشهور

از میان غلامان غزنوی این افراد به امیری و سپهسالاری رسیدند.

• آلپ‌تگین
• سبکتکین
• ملک ایاز
• غلام نوشادی

منابع

• دهخدا، علی‌اکبر. «غلام». لغتنامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ فروردین ۱۳۹۱.
• سهیلی، احمد (شهریور ۱۳۳۰). «محمود و ایاز». ماهنامه یغما: ادبی، علمی، تاریخی، اجتماعی و انتقادی. تهران (۴۰).