فرشاد مؤمنی
فرشاد مؤمنی (زادهٔ ۲ خرداد ۱۳۳۴- تهران) اقتصاددان، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس مؤسسه دین و اقتصاد است که برخی نظریات اقتصادی او را منسوب به طیف چپ اقتصادی دانسته‌اند.[۲] او کارشناس و صاحب نظر اقتصاد توسعه بوده و دارای مدرک کارشناسی ارشد اقتصاد از دانشگاه تهران و دکترای اقتصاد از دانشگاه علامه طباطبایی است.[۳][۴]
| فرشاد مؤمنی فرشاد مؤمنی | |
|---|---|
 | |
| زادهٔ | ۲ خرداد ۱۳۳۴ |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات | دکترای اقتصاد |
| محل تحصیل | دانشگاه علامه طباطبایی |
| پیشه | استاد علوم اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی دستیار سابق مشاور ارشد اقتصادی نخست‌وزیر در دولت میرحسین موسوی[۱] |
| کارهای برجسته | رئیس مؤسسه دین و اقتصاد |
مؤمنی به عنوان از برجسته‌ترین چهره‌های طیف نهادگرا در ایران شناخته می‌شود.[۵] نهادگرایی یکی از رویکردهای هترودکس اقتصادی است که گاها به اشتباه با اقتصاد مارکسیستی این‌همان‌انگاری می‌شود. فرشاد مومنی از جمله افرادی است که این خوانش را قبول ندارد و خود او آثار متعددی درباره دستگاه نظری نهادگرایی و نسبت آن با مفاهیمی مانند حقوق مالکیت و آزادی اقتصادی منتشر کرده است.[۶][۷] اوکه به عنوان مشاور ارشد اقتصادی میرحسین موسوی قبل از انتخابات دهم ریاست جمهوری انتخاب شده بود[۸] در رسانه‌ها و محافل سیاسی در روزهای منتهی به این انتخابات به عنوان وزیر اقتصاد دولت پیشنهادی میرحسین موسوی معرفی شد.[۹] وی از جمله ۵۰ اقتصاددان امضا کننده نامه حمایت از حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ بود.[۱۰]
فرشاد مؤمنی از اعضای حزب جمهوری اسلامی بود و در آن زمان مسئولیت کمیته دانش‌آموزی حزب را برعهده داشت. وی در دوران نخست‌وزیری میرحسین موسوی به عنوان دستیار در کنار میرمصطفی عالی‌نسب، مشاور ارشد اقتصادی موسوی، کار می‌کرد. وی در دوران جوانی در پیش و پس از انقلاب رابطهٔ نزدیکی با محمد حسینی بهشتی داشت و هم‌اکنون نیز عضو مؤسسه تنظیم و نشر آثار شهید بهشتی است.
عملکرد و دیدگاه‌ها ویرایش
اقتصاد زمان جنگ ایران و عراق ویرایش
فرشاد مؤمنی در دوران تبلیغات انتخاباتی انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ بیان کرد که ادعای علمی نبودن کارهای (اقتصادی) دولت زمان جنگ را بسیار ناجوانمردانه و غیرواقعی می‌داند. وی بنی صدر را شروع کننده این اتهامات دانست که درباره اعضای کابینه دولت رجایی مطرح می‌کرد.[۱۱] او در سال ۱۳۹۲ در طی گفتگویی درباره وضعیت اقتصاد زمان جنگ تحمیلی می‌گوید:
جدی ترین منتقدان سیاست های اقتصادی دوران جنگ را رباخوران، سوداگران و دلالان تشکیل می دادند و بزرگترین حامیان آن، تولید کنندگان بودند اما در طی 25 سال گذشته که اقتصاد ما هموراه با فراز و نشیب همراه بوده برعکس این مسئله صادق شده است.[۱۲]
او در سال ۱۳۸۴ بیان اینکه چون طرح سهام عدالت منتهی به رشد و اشتغالزایی نمی‌شود و توزیع رانت است با آن مخالف است.[۱۳]
بهینه سازی مصرف سوخت و طرح هدفمند سازی یارانه‌ها ویرایش
او در سال ۱۳۹۵ دربارهٔ طرح هدفمند سازی یارانه‌ها که مرحله اول آن در سال ۱۳۸۹ اجرا شد می‌گوید:
اعلام کردند شدت مصرف انرژی (در ایران) بسیار بالاست؛ نئوکلاسیک‌ها هم گفتند کافی است که قیمت را بالا ببریم تا میزان مصرف کاهش پیدا کند، این افزایش شدید قیمت‌ها بر حامل‌های انرژی تحمیل شد و باز هیچ‌یک از وعده‌هایی که انتظار می‌رفت تحقق پیدا نکرد؛ در عوض بی‌سابقه‌ترین مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی به مردم و کشور تحمیل شد.[۱۴]
وی در سال ۱۳۸۸ پس از اجرای مرحله اول این طرح در واکنش درباره ادعای برقراری عدالت پس از اجرای کامل بسته طرح هدفمند کردن یارانه ها می‌گوید: «حذف یارانه‌ها از خشن‌ترین، ضد توسعه‌ای‌ترین و ضدعادلانه‌ترین گزینه‌های این بسته است.»[۱۵]
سیاست پولی و نرخ ارز ویرایش
وی در زمینه سیاست‌های ارزی از جمله منتقدان شوک‌های ایجاد شده به نرخ ارز و تضعیف عامدانه ارزش پول ملی است و حواله دادن افزایش نرخ ارز به بازار را آدرس غلط می‌داند. مومنی معتقد است که بازار آزاد ارز به معنای دقیق و علمی خود در ایران وجود ندارد و به همین دلیل امکان تک‌نرخی‌سازی ارز نیز فراهم نیست( به نقل از کانال تلگرام فرشاد مومنی در تاریخ ۱۶ ژانویه ۲۰۲۴: بازار ارز به معنای استاندارد خود در ایران شوخی است و وجود ندارد)
مؤمنی می‌گوید در عین مخالفت با حذف شوک‌آور ارز ۴۲۰۰ هرگز با تثبیت ناشیانه نرخ ارز موافق نیست.[۱۶]
او در سال ۱۴۰۰ با مصاحبه‌های گوناگون به مخالفت با مسئله حذف تخصیص دلار ۴۲۰۰ تومانی و تک نرخی سازی ارز نمود. وی در یکی از مصاحبه‌ها بیان کرد که حذف تخصیص دلار ۴۲۰۰ تومانی، ۳۵۰ برابر بودن آن از طریق تورم رانت ایجاد می‌کند.[۱۷] در این سال دولت نیز این کار را انجام نداد و حتی خلاف قانون بودجه ۱۴۰۱ در فصل اول این سال هم تخصیص دلار ۴۲۰۰ تومانی ادامه یافت تا اینکه در خرداد ماه این سال به واسطه نداشتن منابع ارزی برای تخصیص با این نرخ بدون برنامه پولی مناسب و به شکل سراسیمه مجبور به اعلام حذف تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات کالاها شد.[۱۸][۱۹] در ماه‌های بعد بانک مرکزی نرخ جدید ۲۸۵۰۰ تومانی برای دلار را معرفی و سیاست تثبیت ارز چند نرخی را ادامه داد.
در پاسخ به انتقادات فرشاد مؤمنی به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، سازمان برنامه و بودجه کشور در مرداد ماه سال ۱۴۰۱ متنی را منتشر و در از آن بیان کرد: «اگر در مورد حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی اقدام نمی‌شد، اثرات آن در آینده از مسیر پایه پولی بیشتر موجبات تورم را فراهم می‌آورد» و بدین ترتیب بیان می‌کند که حذف ۴۲۰۰ ناخواسته و از سر اجبار بوده است. در ادامه این نامه این سازمان از فرشاد مؤمنی می‌خواهد برای رفع مشکلاتی که به آنها اشاره کرده طرح‌هایی که عملیاتی و اجرایی باشد به سازمان ارائه دهد.[۲۰]
توافق هسته‌ای و رفع تحریم ویرایش
مومنی در فروردین ۱۳۹۴ یعنی سه ماه قبل از امضای توافق هسته‌ای برای رفع تحریم‌های ایران با انتشار متنی درباره رفع تحریم، به دولت هشدار می‌دهد که رفع تحریم و ورود ارز‌های بلوکه شده می‌تواند اقتصاد را به شرایط سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ دچار کند و باید سرمایه خارجی و شرکت‌های وارد شده بعد از تحریم بجای کارهای غیر مولد به سمت کارهای مولد سوق داده شوند.[۲۱]
فرشاد مومنی در مرداد ماه سال ۱۳۹۴ در حالی که دو ماه از امضای توافق جامع هسته‌ای بین ایران و ۱+۵ می‌گذشت در مورد شرایط اقتصادی و سیاسی ایران و گشایش‌های اقتصادی در نتیجه توافق هسته‌ای می‌گوید:
حالا که پس از آن‌همه فرصت‌سوزی در دوره بعد از سال‌های ١٣٨٤ در اقتصاد ایران که در ابعاد بی‌سابقه‌ای تجربه شد، بالاخره فضا و فرصت‌های جدیدی یافته‌ایم، باید قدرشناس آن باشیم و همه در حد توان تلاش کنیم که به‌نحو بایسته و مقتضی از این شرایط بهره‌برداری شود. در این مسیر به‌نظر می‌رسد شاید یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید انجام شود، معرفی فرصت‌هایی است که شرایط جدید نصیب ما کرده است. به یک اعتبار، آنچه در دوره پساتحریم اتفاق می‌افتد این است که ما به شرایطی (اقتصادی) شبیه سال‌های ٨٩ و ٩٠ برمی‌گردیم با این تفاوت که به‌واسطه سیاست‌های تنش‌‌زدایانه که دولت جدید به‌کار گرفته، در مقایسه با آن دوره، هزینه‌های مبادله برای ما در استاندارد بین‌المللی کاهش یافته و میل و رغبت برای همکاری با ایران نیز به همان نسبت افزایش پیدا کرده است. اینها فرصت‌هایی است که در سال ٩٠ نداشته‌ایم.[۲۲]
آثار ویرایش
- علم اقتصاد و بحران در اقتصاد ایران
- کالبدشناسی یک برنامه توسعه
- آثار و پیامدهای فرهنگی عضویت ایران در گات
- اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری
- ترجمه نظریه نهادگرایی در علم سیاست، نوشته گای پیترز
- اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز
- اقتصاد دانش بنیان بررسی نقش فناوری و نوآوری در توسعه اقتصادی
- ایران و پدیده جهانی شدن
پانویس ویرایش
- ↑ https://kaleme.com/2013/01/26/فرشاد-مومنی-شرط-توسعه،-اصلاح-دولت-اس/
- ↑ «سیاست‌های پولی و ارزی در دولت احتمالی موسوی». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۳-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.
- ↑ «فرشاد مؤمنی: مهم‌ترین کارکرد سفرهای استانی، خلق انتظارات غیرمتعارف بود». نوروز.[پیوند مرده]
- ↑ «فرشاد مؤمنی: دولت تعریف خود را از عدالت اجتماعی مشخص کند». اعتماد.
- ↑ ویکی پدیا. «ویکی پدیا- اقتصاد نهادگرایی». ویکی پدیا.
- ↑ فرشاد مومنی، حسین راغفر، فاطمه سرخه دهی. «امنیت حقوق مالکیت و توسعه نیافتگی در ایران». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۱۶.
- ↑ فرشاد مومنی، علی جعفری شهرستانی، حجت الله میرزایی، کاربر. «ظهور مالکیت خصوصی و انقلاب مشروطه در ایران بر مبنای رهیافت نظم های اجتماعی نهادگرایی». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۱۶.
- ↑ «کارگزاران را در تدوین برنامه‌های اقتصادی میرحسین دخالت نمی‌دهم». فارس.[پیوند مرده]
- ↑ ایران، عصر (۱۳۸۸/۰۳/۱۰–۱۷:۰۱). «فهرست اعضای دولت احتمالی میرحسین موسوی». fa. دریافت‌شده در 2024-03-21. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «اعلام حمایت ۵۰ اقتصاددان ازحسن روحانی». www.khabaronline.ir. ۲۰۱۷-۰۵-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۱۱.
- ↑ «*گفت‌وگوی ایسنا با دکتر فرشاد مومنی* *اتهام علمی‌نبودن کار دولت زمان جنگ ناجوانمردانه است *عظمت عملکرد دوره جنگ با لحاظ کردن واقعیت‌های آن‌زمان قابل درک است». ایسنا. ۲۰۰۸-۰۹-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.
- ↑ «پارادایم توسعه عالی نسب "معنویت بنیاد" بود/ پیوند موثر اخلاق و اقتصاد در زندگی عالی نسب». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۳-۰۶-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۱۴.
- ↑ «فرشاد مؤمنی: *قضاوت دربارهٔ عمکرد دولت هنوز زود است *سهام عدالت هیچ نسبتی با اشتغالزایی و رشد ندارد». ایسنا. ۲۰۰۶-۰۳-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۳.
- ↑ مومنی، فرشاد. «فرشاد مؤمنی: اگر آزادی قانونی محدود شود دولت و ملت زیان می‌بینند/برنامه ششم قادر به حل و فصل هیچ‌یک از برنامه‌ها نخواهد بود - دارایان - داشته‌های اقتصادی ایران». www.daraian.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۳.
- ↑ جهان، Fararu | فرارو | اخبار روز ایران و (۱۳۸۸-۰۹-۱۱). ««هدف» هدفمند کردن یارانه ها؟». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۱۴.
- ↑ مومنی، فرشاد. «فرشاد مؤمنی: می‌خواهند ارز جهانگیری را با 100 پله بی آبرویی بیشتر به عنوان ارز مخبر جا بیندازند - دارایان - داشته‌های اقتصادی ایران». www.daraian.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۴.
- ↑ ابراهیمی (۲۰۲۱-۱۰-۳۱). «فرشاد مؤمنی: حذف ارز 4200 تومانی، 350 برابر رانت ایجاد می‌کند». خبرگزاری بین‌المللی شفقنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۴.
- ↑ «پاسخ به سخنان یاسر جبرائیلی در دفاع از دلار ۴۲۰۰ تومانی». بررسی‌های رسانه ای تحریریه. ۲۰۲۲-۰۸-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۴.
- ↑ «نابودی منابع مالی دولت با ادامه پرداخت دلار 4200». بررسی‌های رسانه ای تحریریه. ۲۰۲۱-۱۲-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۴.
- ↑ «واکنش سازمان برنامه و بودجه به اظهارات فرشاد مومنی/ رانت ارز ۴۲۰۰ سالها بین وابستگان سیاسی و جناحی دولت قبل توزیع شد». مشرق نیوز. ۲۰۲۲-۰۷-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۴.
- ↑ «هشدار فرشاد مومنی به دولت: فضای پس از توافق را مدیریت کنید». www.khabaronline.ir. ۲۰۱۵-۰۴-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۱۴.
- ↑ «ادعای بازداشت یکی دیگر از نزدیکان احمدی نژاد/ جزییات دیدارهای خصوصی لاریجانی با ناطق‌نوری/ درخواست علما و طلاب برای برگزاری رزمایش موشکی/ پوست خربزه اصلاح طلبان زیرپای دولت/ ماجرای تازه از رابطه زنجانی و تامین اجتماعی/کلاهبرداری اینترنتی سه دختر روس از داعش!». پایگاه خبری تحلیلی بويرنيوز | Boyer News. ۲۰۱۵-۰۸-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۱۴.