فهرست آثار ابوالحسن صبا
فهرست آثار ابوالحسن صبا فهرستی از آثارِ شنیداری و مکتوبِ ابوالحسن صبا، موسیقی‌دانِ ایرانی، است. صبا در طول زندگی و فعالیت‌های هنری خود در آثار موسیقی متعدد و متنوعی حضور داشته‌است. این آثار مجموعه‌ای از کتاب‌ها، مقاله‌ها، آثار آهنگسازی و آثار نوازندگیِ صبا را دربردارد.
ابوالحسن صبا نخستین کتاب آموزشی خود را با عنوان دورهٔ اول ویلن در سال ۱۳۲۳ ه. خ منتشر کرد. کتاب دورهٔ عالی ویلن، ردیف استاد ابوالحسن صبا، آخرین نوشتهٔ صبا در زمینهٔ آموزش موسیقی است که در سال ۱۳۹۵ توسط رحمت‌الله بدیعی تهیه، تنظیم، ویرایش و منتشر شد.
آثار شنیداری که از صبا به صورت رسمی برجای مانده بین سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۳۶ ضبط شده‌اند. این قطعات را می‌توان به دو بخشِ آثار ضبط شده بر روی صفحه‌های گرامافون «۷۸ دور» که به صفحه‌های سنگی شهرت داشتند و آثار ضبط شده بر روی نوارهای مغناطیسی طبقه‌بندی کرد.[۱] حدود دویست صفحهٔ گرامافون از صدای ساز ویلن ابوالحسن صبا به یادگار مانده‌است. این صفحه‌ها شامل تکنوازیها، همنوازیها، ساخت و اجرای چند ترانهٔ طنز و چند مورد خوانندگی می‌شود. صبا در این آثار نمونه‌هایی از تکنوازی منطبق با ردیف موسیقی ایرانی، اجرای برخی از نغمه‌های موسیقی محلی، تکنوازی و همنوازی همراه با «ارکستر مدرسهٔ عالی موسیقی»، اجرای ترانه‌های عامیانهٔ تهران از آثار اسماعیل مهرتاش، جواب آواز نخستین اثر ضبط شده از آواز بیات تهران با صدای جواد بدیع‌زاده، اجرای برخی از تصنیف‌های طنز و جدی و همچنین همنوازی همراه با «ارکستر انجمن موسیقی ملی» در اجرای برخی تصنیف‌ها و پیش‌پرده‌های تئاتر را ارائه داده‌است.[۲]
آثار ویرایش
«هر ساز برای خود تکنیک و اصول مخصوص دارد. روش‌های من‌درآوردی و صداهای ناموزون را نمی‌توان به‌عنوان یک کار نو و هنری قالب کرد. کسانی که مدعی ابتکاری در شیوهٔ نواختن هستند باید ابتکارشان در جهت پیش بردن و اجرای سهل‌تر قطعات باشد، نه آن‌که صداهایی که با موسیقی ملت ما ارتباطی ندارد از سازها درآورند»
«هرکسی به سلیقهٔ خود ناخن روی سیم‌های آن حرکت می‌دهد و این خودمختاری و عدم علاقه به حفظ ردیف، سبب شده که قواعد علمی و فنی آن به تدریج از بین رفته و فراموش شده‌است.»
| فهرست آثار | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
کتاب‌های آموزشی ویرایش | ||||||||||
| شماره | نام کتاب | سال انتشار | توضیحات | ناشر | منبع | |||||
| ۱ | دورهٔ اول ویلن (ردیف ابوالحسن صبا برای ویلن، جلد اول) | ۱۳۲۳ ه. خ | به کوشش لطف‌الله مفخم پایان، چاپخانه فردوسی | مؤلف | [۴] | |||||
| ۲ | دورهٔ دوم ویلن (ردیف ابوالحسن صبا برای ویلن، جلد دوم) | ۱۳۲۴ ه.خ | به کوشش لطف‌الله مفخم پایان، با خوشنویسی ابراهیم بوذری، چاپخانه فردوسی | |||||||
| ۳ | دورهٔ سوم ویلن (قطعات ضربی برای ویلن) | ۱۳۲۵ ه.خ | به کوشش لطف‌الله مفخم پایان، چاپخانه فردوسی | |||||||
| ۴ | دورهٔ اول سنتور | ۱۳۲۸ ه.خ | به کوشش هوشنگ امیری، چاپخانه فردوسی، تصویر غلطنامه به خط صبا ضمیمه است | چاپ ۱ وزارت فرهنگ، چاپ ۱۳ منتخب صبا (۱۳۷۲) | ||||||
| ۵ | دورهٔ دوم سنتور | ۱۳۳۵ ه.خ | چاپ اول به کوشش فرامرز پایور، چاپ چهارم به کوشش فرامرز پایور، محمد بهارلو و داریوش صفوت | مؤلف (۱۳۳۵)، منتخب صبا (۱۳۷۱) | ||||||
| ۶ | آموزش تار و سه‌تار | ۱۳۶۹ ه.خ | به کوشش داریوش صفوت و محمد بهارلو | منتخب صبا | [۵] | |||||
| ۷ | دورهٔ سوم سنتور | ۱۳۷۱ ه.خ | به کوشش فرامرز پایور، محمد بهارلو و داریوش صفوت | |||||||
| ۸ | دورهٔ چهارم سنتور | ۱۳۷۵ ه.خ | ||||||||
| ۹ | دوره‌های سنتور، ردیف استاد ابوالحسن صبا | ۱۳۷۸ ه.خ | به کوشش و ویرایش فرامرز پایور | مؤسسه فرهنگی هنری ماهور | ||||||
| ۱۰ | دورهٔ عالی ویلن، ردیف استاد ابوالحسن صبا | ۱۳۹۵ ه.خ | تهیه، تنظیم و ویرایش رحمت‌الله بدیعی | سرود | [۶] | |||||
مقاله‌ها ویرایش | ||||||||||
| شماره | نام مقاله | سال انتشار | توضیحات | ناشر | منبع | |||||
| ۱ | سنتور | ۱۳۳۲ ه.خ | سلسله مقاله‌هایی در هفت قسمت | موزیک ایران | [۷] | |||||
| ۲ | حلزون: ساز جدید | موزیک ایران، دورهٔ ۳، شمارهٔ ۹ | ||||||||
| ۳ | بحث و انتقاد دربارهٔ اختلاف ربع‌پرده | ۱۳۳۳ ه.خ | موزیک ایران، دورهٔ ۳، شمارهٔ ۳ | |||||||
| ۴ | اگر گرد نقطه‌دار مأخذ و واحد کشش می‌بود | موزیک ایران، دورهٔ ۳، شمارهٔ ۸ | ||||||||
| ۵ | تمبک (ضرب) | ۱۳۳۷ ه.خ | در دو شماره | موزیک ایران دورهٔ ۷، شماره‌های ۱ و ۲ | [۸] | |||||
| ۶ | میزان‌های پنج ضربی و هفت ضربی | ۱۳۳۹ ه.خ | موزیک ایران دورهٔ ۹، شمارهٔ ۱ | |||||||
آهنگسازی و تنظیم، منتشر شده به‌صورت مکتوب ویرایش | ||||||||||
| شماره | نام قطعه | نام کتاب یا مجله | توضیحات | سال | ناشر | منبع | ||||
| ۱ | نوبهار | دورهٔ اول ویلن | مطابق برنامه هنرستان موسیقی ملی | ۱۳۲۹ | چاپخانه فردوسی | [۹] | ||||
| ۲ | چهارمضراب ساده در ماهور | |||||||||
| ۳ | نوید بهار | |||||||||
| ۴ | آهنگی در سل کوچک | دورهٔ دوم ویلن | برای سال اول هنرستان موسیقی ملی، مطابق برنامه هنرستان موسیقی ملی | ۱۳۳۱ | ||||||
| ۵ | چهارمضراب سه‌گاه (زنگ شتر) | کتاب ششم آموزش موسیقی ایرانی | برای ویلن، نوشتهٔ محمد بهارلو | ۱۳۳۹ | ||||||
| ۶ | قطعه‌ای در سل کوچک | دستور مقدماتی تار و سه‌تار (کتاب دوم) ۱۳۳۱ | مطابق برنامه هنرستان موسیقی ملی | ۱۳۳۱ | ||||||
| ۷ | رنگ بیات ترک | مجلهٔ چنگ و کتاب بیست و پنج قطعه ضربی به کوشش لطف‌الله مفخم پایان | شماره اول | ۱۳۲۵۱۳۲۷ | انجمن موسیقی ملی، مفخم پایان | |||||
| ۸ | رنگ بیات ترک | صد رنگ رِنگ | به کوشش ارشد تهماسبی | ماهور | ||||||
| ۹ | رقص چوبی (رنگ افشاری) | |||||||||
| ۱۰ | رنگ چهارگاه | |||||||||
| ۱۱ | زرد ملیجه | دستور مقدماتی تار و سه‌تار | عنوان اصلی: از آهنگ‌های محلی گیلان که آقای صبا به ارمغان آورده‌اند، برای سال اول هنرستان موسیقی ملی | ۱۳۳۰ | چاپخانه فردوسی | |||||
| ۱۲ | در قفس | دستور سنتور | نوشتهٔ فرامرز پایور | ۱۳۴۰ | واحد سرود و موسیقی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان | |||||
| ۱۳ | رقص چوبی | |||||||||
| ۱۴ | تمرین دشتی | هم‌ساز | جزوهٔ تخصصی برای نوازندگان تار و سه‌تار، شماره ۱۰ | ۱۳۷۶ | ماهور | |||||
| ۱۵ | به یاد گذشته | |||||||||
| ۱۶ | سامانی | |||||||||
| ۱۷ | به زندان | |||||||||
| ۱۸ | دوضربی بیات ترک | جزوهٔ تخصصی برای نوازندگان تار و سه‌تار، شماره ۱۸ | [۱۰] | |||||||
| ۱۹ | شرفشاهی | مجله موسیقی | منسوب به «شرفشاه گیلانی»، آوانویسی ابوالحسن صبا، خط نت موسی معروفی. دوره ۲ شماره ۳ | ۱۳۲۰ | ||||||
| ۲۰ | شوشتری | شوشتری (برای ویلن و ارکستر) | تنظیم حسین دهلوی، ۱۳۳۸ | ۱۳۶۵ | حسین دهلوی | |||||
| ۲۱ | چهارمضراب شور | شیوهٔ کمانچه‌نوازی | نوشتهٔ مهدی آذرسینا | ۱۳۷۱ | انتشارات سروش | |||||
| ۲۲ | چهارمضراب دشتی | ردیف مقدماتی تار و سه‌تار | دورهٔ سوم، به کوشش حسین علیزاده | ۱۳۷۲ | ماهور | |||||
| ۲۲ | چهارمضراب بیات ترک | آموزش ابتدایی تار | نوشتهٔ فرامرز پایور، (قسمتی از چهارمضراب) | ۱۳۷۳ | کارگاه موسیقی | |||||
| ۲۴ | هفت‌ضربی در آواز ابوعطا | |||||||||
| ۲۵ | ضربی مخالف سه‌گاه | آموزش سه‌تار | نوشتهٔ جلال ذوالفنون، دفتر چهارم | ۱۳۷۸ | انتشارات هستان | |||||
| ۲۶ | ضربی سه‌گاه | |||||||||
| ۲۷ | زنگ شتر (سه‌گاه) | |||||||||
| ۲۸ | کوهستانی | تکنیک و نی | تألیف و تنظیم فریبرز حمیدی | ۱۳۵۷ | پردیس | |||||
| ۲۹ | ضربی بیات ترک | دلنوازان | مجموعه‌ای از آثار بزرگان موسیقی ایران، به کوشش مجید واصفی | ۱۳۷۴ | تندیس | |||||
| ۳۰ | کاروان (دشتی) | [۱۱] | ||||||||
| ۳۱ | بهارمست (سه‌گاه) | |||||||||
| ۳۲ | پیش‌درآمد بیات ترک | هجده قطعه پیش‌درآمد برای ویلن | به کوشش لطف‌الله مفخم پایان | ۱۳۲۴ | مؤلف | [۱۲] | ||||
| ۳۳ | سُلوی ای وطن | دستور ویلن | نوشتهٔ علینقی وزیری، جلد اول و جلد دوم، صفحهٔ ۷۶ | [۱۳] | ||||||
| ۳۴ | سُلو | نوشتهٔ علینقی وزیری، جلد اول و جلد دوم، صفحهٔ ۷۸ | ||||||||
| ۳۵ | چهارمضراب سه‌گاه | نوشتهٔ علینقی وزیری، جلد اول و جلد دوم، صفحهٔ ۲۴۸ | ||||||||
| ۳۶ | تصنیف مدتی در ره عشق تو | تصنیف‌های ابوالحسن صبا | نوشتهٔ رامتین نظری‌جو | ۱۳۹۹ | ماهور | [۱۴] | ||||
| ۳۷ | تصنیف درد عشق | [۱۵] | ||||||||
| ۳۸ | تصنیف تنها نه منم جانا | [۱۶] | ||||||||
| ۳۹ | تصنیف صبح است و صبا | [۱۷] | ||||||||
| ۴۰ | تصنیف گَلبَندَک | [۱۸] | ||||||||
| ۴۱ | تصنیف مردیکه باز نیومد | [۱۹] | ||||||||
| ۴۲ | تصنیف می‌خوام برم بال پشتِ‌بوم | [۲۰] | ||||||||
| ۴۳ | تصنیف سالَک | [۲۱] | ||||||||
| ۴۴ | تصنیف آشِ رشته | [۲۲] | ||||||||
آهنگسازی و نوازندگی، ضبط شده بر روی صفحه‌های گرامافون ۷۸ دور، به ترتیب ضبط ویرایش | ||||||||||
دورهٔ اول ویرایش | ||||||||||
| این دوره شامل صفحه‌هایی است که توسط کمپانی پولیفونِ آلمان در زمستان سال ۱۳۰۷ ه.ش در تهران ضبط شده‌اند. آثار موسیقی برجای مانده در این مجموعه، نخستین آثار ضبط شدهٔ ارکستر مدرسهٔ عالی موسیقی، شامل تکنوازیها، قطعات بدون کلام و چند تصنیف از ساخته‌های علینقی وزیری با صدای روح‌انگیز است. صبا در تمامی این آثار (غیر از تکنوازیهای وزیری) نوازندهٔ ویلن اول ارکستر بوده‌است.[۱] | ||||||||||
| شماره | نام قطعه | آهنگساز | خواننده | نوازندگان | سال ضبط | کمپانی | شماره کاتالوگ صفحه/شماره قالب | منبع | ||
| ۱ | مارش مدارس
|
علینقی وزیری | بدون کلام | ارکستر کوچک مدرسه عالی موسیقی (ویلن اول: صبا) | ۱۳۰۷ ه. خ | پولیفون | V ۴۱۶۰۶ | [۲۳] | ||
| ۲ | مارش ورزشکاران
|
V ۴۱۶۰۷ | ||||||||
| ۳ | وصال دوست ۱، چهارگاه
|
روح‌انگیز | ارکستر به سبک معمول (ویلن اول: صبا) | V ۴۱۶۰۸ | ||||||
| ۴ | وصال دوست ۲، چهارگاه
|
V ۴۱۶۰۹ | ||||||||
| ۵ | سوز من
|
ارکستر کوچک مدرسه عالی موسیقی (ویلن اول: صبا) | V ۴۱۶۱۰ | |||||||
| ۶ | بدون کلام
|
V ۴۱۶۱۱ | ||||||||
| ۷ | اسرار عشق ۱، ماهور
|
روح‌انگیز | ارکستر به سبک معمول (ویلن اول: صبا) | V ۴۱۶۱۶ | ||||||
| ۸ | اسرار عشق ۲، ماهور
|
V ۴۱۶۱۷ | ||||||||
| ۹ | بستهٔ دام، دشتی
|
V ۴۱۶۱۸ | ||||||||
| ۱۰ | بدون کلام
|
V ۴۱۶۱۹ | ||||||||
دورهٔ دوم ویرایش | ||||||||||
| این دوره شامل آثار ضبط شده توسط کمپانی بدافون (بایدافون) آلمان را شامل می‌شود که در سال ۱۳۰۸ ه.ش در تهران تولید شده‌است. در این مجموعه نیز آثار دیگری از علینقی وزیری همراه با ارکستر مدرسهٔ عالی موسیقی اجرا شده‌است. برای نخستین بار تکنوازی ویلن صبا در بخش‌هایی از دو صفحهٔ ضبط شده در این دوره شنیده می‌شود. در صفحهٔ سرود (تصنیف) «ای وطن» و «رنگ دشتی» که بر دو روی یک صفحه ضبط شده‌اند، ابوالحسن صبا قطعهٔ «زرد ملیجه» را در میانِ اثر علینقی وزیری، به صورت تکنوازی اجرا کرده‌است که روی برچسب صفحه به انگلیسی نوشته شده «سولوی ویلن آقای صبا». در صفحهٔ دیگر نیز که مربوط به تصنیف «بهار» است، درآمد افشاری در مقدمهٔ تصنیف با ویلن اجرا شده‌است که برخی این تکنوازی را از نواخته‌های صبا و برخی دیگر از نواخته‌های سایر هنرجویان مدرسهٔ عالی موسیقی، نظیر روح‌الله خالقی می‌دانند. بیشتر تصنیف‌های موجود در صفحه‌های این دوره را روح‌انگیز خوانده‌است که در برخی موارد به همراه علینقی وزیری به صورت دوصدایی اجرا شده‌اند. صبا در تمامی این آثار نیز نوازندهٔ ویلن اول ارکستر بوده‌است.[۲۴] | ||||||||||
| شماره | نام قطعه | آهنگساز | خواننده | نوازندگان | سال ضبط | کمپانی | شماره کاتالوگ صفحه/شماره قالب | منبع | ||
| ۱ | بهار ۲، افشار
|
علینقی وزیری | روح‌انگیز | ارکستر مدرسه عالی موسیقی (ویلن اول: صبا) | ۱۳۰۸ ه. خ | بدافون | B ۰۹۰۲۳۰ | [۲۵] | ||
| ۲ | حسن عهد ۱، افشار
|
ارکستر (ویلن اول: صبا)، جوابِ آوازِ تار حسین سنجری | B ۰۹۰۲۳۱ | |||||||
| ۳ | حسن عهد ۲، افشار
|
B ۰۹۰۲۳۲ | ||||||||
| ۴ | موسم گل ۱، سه‌گاه
|
ارکستر (ویلن اول: صبا)، تارِ حسین سنجری | B ۰۹۰۲۳۳ | |||||||
| ۵ | موسم گل ۲، سه‌گاه
|
B ۰۹۰۲۳۴ | ||||||||
| ۶ | پیش‌درآمد سه‌گاه
|
بدون کلام | ارکستر مدرسه عالی موسیقی (ویلن اول: صبا) | B ۰۹۰۲۳۵ | ||||||
| ۷ | رنگ سه‌گاه
|
B ۰۹۰۲۷۰ | ||||||||
| ۸ | رنگ ماهور
|
B ۰۹۰۲۷۱ | ||||||||
| ۹ | رنگ چهارگاه (رنگ ناز)
|
B ۰۹۰۲۷۲ | ||||||||
| ۱۰ | صحبت دل ۱، بیات ترک
|
روح‌انگیز | B ۰۹۰۲۷۴ | |||||||
| ۱۱ | صحبت دل ۲، بیات ترک
|
B ۰۹۰۲۷۵ | ||||||||
| ۱۲ | جور فلک ۱، بیات اصفهان
|
روح‌انگیز، علینقی وزیری | B ۰۹۰۳۱۰ | |||||||
| ۱۳ | جور فلک ۲، بیات اصفهان
|
B ۰۹۰۳۱۱ | ||||||||
| ۱۴ | کنار گلزار ۱، نوا
|
B ۰۹۰۳۱۲ | ||||||||
| ۱۵ | کنار گلزار ۲، نوا
|
B ۰۹۰۳۱۳ | [۲۶] | |||||||
| ۱۶ | بندهٔ عشق ۱، ماهور
|
روح‌انگیز | ارکستر (ویلن اول: صبا)، تارِ حسین سنجری | B ۰۹۰۳۱۴ | ||||||
| ۱۷ | بندهٔ عشق ۲، ماهور
|
B ۰۹۰۳۱۵ | ||||||||
| ۱۸ | مارش حرکت
|
بدون کلام | ارکستر (ویلن اول: صبا)، گروه کر و آواز | B ۰۹۰۳۱۶ | ||||||
| ۱۹ | مارش اصفهان
|
ارکستر مدرسه عالی موسیقی (ویلن اول: صبا) | B ۰۹۰۳۱۷ | |||||||
| ۲۰ | دوست (بخش اول)
|
روح‌انگیز، علینقی وزیری | B ۰۹۰۳۱۸ | |||||||
| ۲۱ | دوست (بخش دوم)
|
B ۰۹۰۳۱۹ | ||||||||
| ۲۲ | ای وطن - زرد ملیجه
|
وزیری، ابوالحسن صبا | روح‌انگیز | ارکستر، سولوی ویلن ابوالحسن صبا | B ۰۹۰۳۲۰ | |||||
| ۲۳ | رنگ دشتی
|
علینقی وزیری | بدون کلام | B ۰۹۰۳۲۱ | ||||||
| ۲۴ | بهار ۱، افشار
|
روح‌انگیز | ارکستر مدرسه عالی موسیقی (ویلن اول: صبا) | B ۰۹۰۳۳۸ | ||||||
دورهٔ سوم ویرایش | ||||||||||
| این آثار مجموعه صفحه‌های گرامافونی است که در سال ۱۳۱۰ ه.ش توسط کمپانی بدافون آلمان با برچسب «پارلوفون» ضبط شده‌است. این مجموعه را کمپانی آغاسی به نمایندگی کمپانی بدافون در تهران تولید کرده‌است. در این دوره آثار متعددی همراه با ارکستر مدرسهٔ عالی وزیری به ضبط رسید که شامل برخی از تصنیف‌های علینقی وزیری، ترانه‌های کودکان، دو قسمت از اپرت گل‌رخ و چند سرود است که با خوانندگی روح‌انگیز و در برخی موارد با همراهی وزیری به اجرا درآمده است. صبا در روی دوم صفحهٔ «به یاد گیلان» با عنوان «همایون» که شامل اجرای قسمت‌هایی از دستگاه همایون و در روی اول آن، قطعاتی در آواز دشتی است، به تکنوازی پرداخته که به احتمال زیاد این نخستین صفحهٔ تکنوازیِ ویلن اختصاصی او است. ابوالحسن صبا در آثار این مجموعه نیز نوازندگی ویلن اول ارکستر مدرسهٔ عالی موسیقی را بر عهده داشته‌است.[۱] | ||||||||||
| شماره | نام قطعه | آهنگساز | خواننده | نوازندگان | سال ضبط | کمپانی | شماره کاتالوگ صفحه/شماره قالب | منبع | ||
| ۱ | خاک ایران (از سروده‌های کودکان)
|
علینقی وزیری | روح‌انگیز، علینقی وزیری | ارکستر مدرسه عالی موسیقی (ویلن اول: صبا) | ۱۳۱۰ ه. خ | پارلوفون | B ۰۹۲۳۲۱ | [۲۷] | ||
| ۲ | تاتی تاتی (از سروده‌های کودکان)
|
روح‌انگیز | B ۰۹۲۳۲۲ | |||||||
| ۳ | مادر (از سروده‌های کودکان)
|
روح‌انگیز، علینقی وزیری | B ۰۹۲۳۲۳ | [۲۸] | ||||||
| ۴ | کودک یتیم (از سروده‌های کودکان)
|
روح‌انگیز | B ۰۹۲۳۲۴ | |||||||
| ۵ | لالایی ۱
|
؟ | ||||||||
| ۶ | لالایی ۲
|
؟ | ||||||||
| ۷ | دل‌زار ۱، همایون
|
روح‌انگیز، علینقی وزیری | B ۰۹۲۳۴۴ | |||||||
| ۸ | دل‌زار ۲، همایون
|
B ۰۹۲۳۴۵ | ||||||||
| ۹ | پیمان وفا ۱، شوشتری
|
B ۰۹۲۳۴۶ | ||||||||
| ۱۰ | پیمان وفا ۲، شوشتری
|
B ۰۹۲۳۴۸ | ||||||||
| ۱۱ | عاشق‌ساز ۱
|
روح‌انگیز | B ۰۹۲۴۱۰ | |||||||
| ۱۲ | عاشق‌ساز ۲
|
B ۰۹۲۴۱۱ | ||||||||
| ۱۳ | منقل وافور، از اپرت گل‌رخ
|
روح‌انگیز، علینقی وزیری | B ۰۹۲۴۱۵ | |||||||
| ۱۴ | بوی تریاک، از اپرت گل‌رخ
|
B ۰۹۲۴۱۶ | ||||||||
| ۱۵ | اهل دل، ابوعطا
|
روح‌انگیز | B ۰۹۲۴۱۷ | |||||||
| ۱۶ | به یاد گیلان، دشتی
|
ابوالحسن صبا | بدون کلام | تکنوازی ویلن ابوالحسن صبا | B ۰۹۲۴۵۷ | |||||
| ۱۷ | B ۰۹۲۴۵۸ | |||||||||
دورهٔ چهارم ویرایش | ||||||||||
| آثار این دوره شامل صفحه‌هایی است که توسط کمپانی کلمبیای انگلستان در خرداد و تیر سال ۱۳۱۲ ه.ش در تهران ضبط شده‌اند. در این مجموعه چهار روی صفحه، تکنوازی ویلن صبا و سه روی صفحه، تصنیف‌های طنز با صدای خودش اجرا شده‌است. سایر آثار این دوره نیز شامل همراهیِ آواز رضاقلی‌میرزا ظلی، چند تصنیف جدی و فکاهی با صدای عزت روح‌بخش و فرح‌انگیز با همراهی ارکستر مشیر همایون شهردار می‌شود. نخستین اثر ضبط‌شده از روح‌بخش در این دوره بوده‌است. صفحه‌های این دوره در دو اندازهٔ ۲۵ سانتی‌متری با مدت زمان حدود ۳ دقیقه و ۳۰ سانتی‌متری با مدت زمان بیش از ۴ دقیقه منتشر شده‌اند. صدابردار این صفحه‌ها «هورس فرانک چاون» بوده‌است.[۱] | ||||||||||
| شماره | نام قطعه | آهنگساز | خواننده | نوازندگان | سال ضبط | کمپانی | شماره کاتالوگ صفحه/شماره قالب | منبع | ||
| ۱ | تصنیف اصفهان، بخش ۱
|
؟ | فرح‌انگیز(ایران خانم مطبوعی) | صبا (ویلن)، مشیرهمایون (پیانو)، معروفی (تار)، ساغری (بم تار)، روح‌افزا (ویولا)، وزیری (درامز) | ۱۳۱۲ ه. خ | کلمبیا | GP-15/WO-۳۹–۱ | [۲۹] | ||
| ۲ | خوشحال (ماهور)
|
GP-15/WO-۴۰–۱ | ||||||||
| ۳ | تصنیف شوشتری، بخش ۱
|
صبا (ویلن)، مشیر همایون شهردار (پیانو)، معروفی (تار)، ساغری (بم تار)، روح‌افزا (ویولا)، مهدی غیاثی (تمبک) | GP-16/WO-۴۰–۱ | |||||||
| ۴ | تصنیف اصفهان، باغبان گل
|
GP-16/WO-۴۲–۱ | ||||||||
| ۵ | تصنیف چهارگاه، بخش ۱
|
GP-9/WO-۴۳–۱ | ||||||||
| ۶ | تصنیف چهارگاه، بخش ۱
|
GP-9/WO-۴۴–۱ | ||||||||
| ۷ | تصنیف پنج‌گاه، ماهور بخش ۱
|
صبا (ویلن)، مشیر همایون شهردار (پیانو)، نوزاد (ویلن)، روح‌افزا (ویولا) | GP-2/WO-۵۷–۱ | |||||||
| ۸ | تصنیف پنج‌گاه، ماهور بخش ۲
|
GP-2/WO-۵۸–۱ | ||||||||
| ۹ | فاکستروت آش رشته
|
ابوالحسن صبا | ابوالحسن صبا | ابوالحسن صبا (ویلن)، ضیاء مختاری (پیانو) | GP-33/WO-۷۱–۱ | |||||
| ۱۰ | فاکستروت سالک
|
رکن‌الدین مختاری | GP-33/WO-۷۲–۲ | |||||||
| ۱۱ | تصنیف چهارگاه (رشک پری ۱)
|
؟ | عزت روح‌بخش | ابوالحسن صبا (ویلن)، حسین استوار (پیانو) | GP-13/WO-۸۵–۱ | |||||
| ۱۲ | تصنیف چهارگاه (رشک پری ۲)
|
GP-13/WO-۸۶–۱ | [۳۰] | |||||||
| ۱۳ | کوهستانی
|
ابوالحسن صبا | بدون کلام | تکنوازی ویلن ابوالحسن صبا | GP-17/WO-۸۷–۱ | |||||
| ۱۴ | ابوعطا
|
GP-22/WO-۸۸–۱ | ||||||||
| ۱۵ | حجاز
|
GP-22/WO-۸۹–۱ | ||||||||
| ۱۶ | بیات ترک
|
GP-1/WO-۹۰–۱ | ||||||||
| ۱۷ | گلبندک
|
علینقی وزیری | ابوالحسن صبا | ابوالحسن صبا (ویلن)، ضیاء مختاری (پیانو) | GP-11/WO-۹۱–۱ | |||||
| ۱۸ | تصنیف سه‌گاه (بُتِ بی‌قرین ۱)
|
؟ | فرح‌انگیز(ایران خانم مطبوعی) | صبا (ویلن)، مشیر همایون شهردار (پیانو)، نوزاد (ویلن)، روح‌افزا (ویولا) | GP-6/WO-۹۲–۱ | |||||
| ۱۹ | تصنیف سه‌گاه (بت بی‌قرین ۱)
|
GP-6/WO-۹۳–۱ | ||||||||
| ۲۰ | مردیکه باز نیامد
|
ابوالحسن صبا (ویلن)، ضیاء مختاری (پیانو) | GP-11/WO-۹۴–۱ | |||||||
| ۲۱ | تصنیف شور (بلبل ۱)
|
صبا (ویلن)، مشیر همایون شهردار (پیانو)، نوزاد (ویلن)، روح‌افزا (ویولا)، وزیری (درامز) | GPX-2/WOX-۱۱–۲ | |||||||
| ۲۲ | تصنیف شور (بلبل ۲)
|
GPX-2/WOX-۱۲–۲ | ||||||||
| ۲۳ | تصنیف ابوعطا (مرغ حق، بخش ۲)
|
صبا (ویلن)، مشیر همایون شهردار (پیانو)، موسی معروفی (تار)، ساغری (بم تار)، روح‌افزا (ویولا) | GPX-7/WOX-۱۶–۱ | |||||||
| ۲۴ | تصنیف ماهور، بخش ۱
|
صبا (ویلن)، مشیر همایون شهردار (پیانو)، نوزاد (ویلن)، روح‌افزا (ویولا) | GPX-1/WOX-۱۹–۱ | |||||||
| ۲۵ | تصنیف ماهور، بخش ۲
|
GPX-1/WOX-۲۰–۱ | ||||||||
| ۲۶ | آواز سه‌گاه
|
رضاقلی میرزا ظلی، صبا | رضاقلی میرزا ظلی | ویلن ابوالحسن صبا | GPX-4/WOX-۲۷–۱ | |||||
| ۲۷ | مخالف سه‌گاه
|
GPX-4/WOX-۲۸–۱ | ||||||||
دورهٔ پنجم ویرایش | ||||||||||
| این دوره شامل مجموعه صفحه‌هایی است که در زمستان سال ۱۳۱۴ ه.ش توسط کمپانی سودوا (سوسیته اورینتاله دو دیسک) در کشور سوریه ضبط شده‌اند. در این دوره آثاری همچون تعدادی سرود، تصنیف عامیانه، جدی و کمیک، آواز، آثار بدون کلام و تکنوازی اجرا شده‌است. تکنوازیهای صبا در این مجموعه شامل سه‌گاه و چهارمضراب زنگ شتر، همایون و چکاوک، بیات اصفهان و ماهور و دلکش است. بر روی برچسب برخی از این صفحه‌ها علاوه بر «ویلن صبا»، عبارت «کمانجه» نیز به اشتباه درج شده‌است. صدای صبا در برخی ترانه‌های طنز یا عامیانهٔ این مجموعه به صورت همخوان شنیده می‌شود. نمایندگی فروش این صفحه‌ها را کمپانی آغاسی (لاله‌زار) در تهران بر عهده داشته‌است.[۳۱] | ||||||||||
| شماره | نام قطعه | آهنگساز | خواننده | نوازندگان | سال ضبط | کمپانی | شماره کاتالوگ صفحه/شماره قالب | منبع | ||
| ۱ | آلاگارسون (جامعه باربد)
|
اسماعیل مهرتاش | جواد بدیع‌زاده | ابوالحسن صبا، فرهاد معتمد (ف - م) | ۱۳۱۴ ه. خ | سودوا | W ۱۱۶۱ | [۳۲] | ||
| ۲ | زالزالک (جامعه باربد)
|
W ۱۱۶۲ | ||||||||
| ۳ | شوفر (جامعه باربد)
|
W ۱۱۶۵ | ||||||||
| ۴ | والده مشهدی ماشاالله (جامعه باربد)
|
W ۱۱۶۱ | ||||||||
| ۵ | سلام شاهنشاهی ۱
|
جواد بدیع‌زاده | W ۱۱۷۱ | |||||||
| ۶ | سلام شاهنشاهی ۲
|
W ۱۱۷۲ | ||||||||
| ۷ | قربون آن خدا برم (جامعه باربد)
|
اسماعیل مهرتاش | مادام پری | W ۱۱۷۵ | ||||||
| ۸ | باز جای شکرش باقیه (جامعه باربد)
|
W ۱۱۷۶ | ||||||||
| ۹ | رنگ شور (جامعه باربد)
|
بدون کلام | W ۱۱۷۷ | |||||||
| ۱۰ | رنگ ماهور (جامعه باربد)
|
W ۱۱۷۸ | ||||||||
| ۱۱ | ؟ | W ۱۱۸۳ | ||||||||
| ۱۲ | گل پونه (جامعه باربد)
|
اسماعیل مهرتاش | جواد بدیع‌زاده | W ۱۱۸۴ | ||||||
| ۱۳ | بیکار (جامعه باربد)
|
W ۱۱۸۵ | ||||||||
| ۱۴ | رنگ اصفهان (جامعه باربد)
|
بدون کلام | W ۱۱۸۶ | |||||||
| ۱۵ | هرگز نمی‌خواهم
|
جواد بدیع‌زاده | مادام پری، بدیع‌زاده | W ۱۱۸۷ | ||||||
| ۱۶ | بازآمدم
|
W ۱۱۸۸ | ||||||||
| ۱۷ | خیلی قشنگه ۱
|
جواد بدیع‌زاده | W ۱۱۸۹ | |||||||
| ۱۸ | خیلی قشنگه ۲
|
W ۱۱۹۰ | [۳۳] | |||||||
| ۱۹ | کیه؟ وا کن (جامعه باربد)
|
اسماعیل مهرتاش | مادام پری | W ۱۱۹۱ | ||||||
| ۲۰ | پرچم ایران
|
جواد بدیع‌زاده | جواد بدیع‌زاده | W ۱۱۹۴ | ||||||
| ۲۱ | به‌یادگار رفع حجاب نسوان ایران
|
W ۱۱۹۵ | ||||||||
| ۲۲ | تریاکی (جامعه باربد)
|
اسماعیل مهرتاش | W ۱۲۰۰ | |||||||
| ۲۳ | دستگاه ماهور
|
ابوالحسن صبا | بدون کلام | تکنوازی ویلن ابوالحسن صبا | W ۱۲۰۱ | |||||
| ۲۴ | دلکش
|
W ۱۲۰۲ | ||||||||
| ۲۵ | زنگ شتر، سه‌گاه
|
W ۱۲۰۹ | ||||||||
| ۲۶ | دستگاه سه‌گاه
|
W ۱۲۱۰ | ||||||||
| ۲۷ | پیش‌درآمد شور ۱
|
؟ | ابوالحسن صبا، فرهاد معتمد (ف - م) و نوازندگان عربی (به‌یاد جامعه باربد با شرکت موسیقی عرب) | W ۱۲۱۲ | ||||||
| ۲۸ | پیش‌درآمد شور ۲
|
W ۱۲۱۳ | ||||||||
| ۲۹ | خزان عشق ۱[الف]
|
جواد بدیع‌زاده | جواد بدیع‌زاده | ابوالحسن صبا، فرهاد معتمد (ف - م) | W ۱۲۱۴ | |||||
| ۳۰ | خزان عشق ۲
|
W ۱۲۱۵ | ||||||||
| ۳۱ | داد دل ۱
|
W ۱۲۱۶ | ||||||||
| ۳۲ | داد دل ۲
|
W ۱۲۱۷ | ||||||||
| ۳۳ | آواز زابل
|
W ۱۲۱۹ | ||||||||
| ۳۴ | آواز سه‌گاه
|
W ۱۲۲۰ | ||||||||
| ۳۵ | دستگاه همایون
|
ابوالحسن صبا | بدون کلام | تکنوازی ویلن ابوالحسن صبا | W ۱۲۲۱ | |||||
| ۳۶ | چکاوک
|
W ۱۲۲۲ | ||||||||
| ۳۷ | بیات اصفهان ۱ (به یاد غزاله)
|
? W | ||||||||
| ۳۸ | بیات اصفهان ۲
|
? W | ||||||||
| ۳۹ | آواز منصوری
|
جواد بدیع‌زاده | جواد بدیع‌زاده | ابوالحسن صبا، فرهاد معتمد (ف - م) | W ۱۲۲۳ | |||||
| ۴۰ | آواز اشک
|
W ۱۲۲۴ | [۳۵] | |||||||
| ۴۱ | آواز شکسته
|
W ۱۲۲۵ | ||||||||
| ۴۲ | آواز دلکش
|
W ۱۲۲۶ | ||||||||
| ۴۳ | والنسیا (جامعه باربد)
|
اسماعیل مهرتاش | W ۱۲۲۷ | |||||||
| ۴۴ | لحیم کردن (جامعه باربد)
|
W ۱۲۳۱ | ||||||||
| ۴۵ | رنگ ۱
|
؟ | بدون کلام | ارکستر ایرانی | W ۱۲۳۲ | |||||
| ۴۶ | رنگ ۲
|
W ۱۲۳۳ | ||||||||
دورهٔ ششم ویرایش | ||||||||||
| این دوره آثار ضبط شده توسط کمپانی سودوا را دربردارد که در زمستان سال ۱۳۱۷ ه.ش در سوریه ضبط شده‌اند. در برخی از آثار این مجموعه، صدای ساز عود سامی ملاح (نوازندهٔ عرب مقیم حلب) و در برخی دیگر صدای تارِ آشود آرستمیان، تسولاک، ساشا و کمانچه یا ویلن موسیو هایکو (نوازندگان ارمنی‌تبار که در آن سفر به گروه هنرمندان ایرانی اضافه شده بودند) نیز شنیده می‌شود. صفحه‌های این دوره در اندازهٔ ۲۵ سانتی‌متری با مدت زمان حدود ۳ دقیقه تولید شده و توسط کمپانی آغاسی (لاله‌زار) در تهران به فروش رسیدند. در تعدادی از صفحه‌های این مجموعه که خوانندگی آن‌ها را ملکه برومند بر عهده داشته، نغمه‌های محلی استفاده شده‌است. این آثار را صبا با آموزش و کوشش، به همراه نوای ویلن خود، اجرا و ضبط کرده‌است. صفحهٔ «آواز صدری» (با روایت صبا از خوانندهٔ مشهور مذهبی، صدر اصفهانی)، صفحهٔ «دل بردی از من»، قطعهٔ «در قفس» و «آواز دیلمان» در صفحهٔ «پایبند مهر» از جملهٔ این آثار هستند.[۱] | ||||||||||
| شماره | نام قطعه | آهنگساز | خواننده | نوازندگان | سال ضبط | کمپانی | شماره کاتالوگ صفحه/شماره قالب | منبع | ||
| ۱ | تصنیف ابوعطا (جفای گلچین ۱)
|
؟ | تاج اصفهانی | ابوالحسن صبا (ویلن)، مرتضی محجوبی (پیانو)، سامی ملاح (عود) | ۱۳۱۷ ه. خ | سودوا | ۲۸۱۳ | [۳۶] | ||
| ۲ | تصنیف ابوعطا (جفای گلچین ۲)
|
۲۸۱۴ | ||||||||
| ۳ | به‌افتخار ورود والاحضرت فوزیه به کشور ایران ۱
|
جواد بدیع‌زاده | ۲۸۱۵ | |||||||
| ۴ | به‌افتخار ورود والاحضرت فوزیه به کشور ایران ۲
|
۲۸۱۶ | ||||||||
| ۵ | عیش مدام ۱
|
ملوک ضرابی | ابوالحسن صبا (ویلن)، حسینقلی طاطایی (ویلن)، مرتضی محجوبی (پیانو) | ۲۸۴۹ | [۳۷] | |||||
| ۶ | عیش مدام ۲
|
۲۸۵۰ | ||||||||
| ۷ | ضربی اصفهان
|
۲۸۵۱ | ||||||||
| ۸ | ضربی افشار
|
۲۸۵۲ | ||||||||
| ۹ | افشار (بهار زندگانی ۱)
|
تاج اصفهانی | ۲۸۶۳ | |||||||
| ۱۰ | افشار (بهار زندگانی ۲)
|
۲۸۶۴ | ||||||||
| ۱۱ | تصنیف ابوعطا (پیام عاشق ۱)
|
عبدالحسین برازنده | ملکه برومند (م-ب) | ابوالحسن صبا (ویلن)، مرتضی محجوبی (پیانو)، سامی ملاح (عود) | ۲۸۶۷ | [۳۸][۳۹] | ||||
| ۱۲ | تصنیف ابوعطا (پیام عاشق ۲)
|
۲۸۶۸ | [۴۰] | |||||||
| ۱۳ | تصنیف سه‌گاه (عشق خالص ۱)
|
؟ | ۲۸۷۳ | |||||||
| ۱۴ | تصنیف سه‌گاه (عشق خالص ۲)
|
۲۸۷۴ | ||||||||
| ۱۵ | دل بردی از من (صدری)
|
صدر اصفهانی، صبا | ابوالحسن صبا (ویلن)، مرتضی محجوبی (پیانو) | ۲۸۹۳ | ||||||
| ۱۶ | پایبند مهر (در قفس و دیلمان)
|
ابوالحسن صبا | ۲۸۹۴ | |||||||
| ۱۷ | تصنیف اصفهان (ز دست محبوب)
|
؟ | ابوالحسن صبا (ویلن)، مرتضی محجوبی (پیانو)، سامی ملاح (عود) | ۲۸۹۵ | ||||||
| ۱۸ | تصنیف ماهور (شیدا)
|
۲۸۹۶ | ||||||||
| ۱۹ | تصنیف ترک (پری‌رو ۱)
|
تاج اصفهانی | ابوالحسن صبا (ویلن)، حسینقلی طاطایی (ویلن)، مرتضی محجوبی (پیانو)، سامی ملاح (عود) | ۲۹۰۳ | ||||||
| ۲۰ | تصنیف ترک (پری‌رو ۲)
|
۲۹۰۴ | ||||||||
| ۲۱ | بلبل پربسته ۱
|
جواد بدیع‌زاده | ابوالحسن صبا (ویلن)، مرتضی محجوبی (پیانو) | ۲۹۲۹ | ||||||
| ۲۲ | بلبل پربسته ۲
|
۲۹۳۰ | ||||||||
| ۲۳ | لای لای لای ۱
|
ملکه برومند (م-ب) | ۲۹۴۷ | |||||||
| ۲۴ | لای لای لای ۲
|
۲۹۴۸ | ||||||||
| ۲۵ | رَنگ به‌رَنگ ۱
|
جواد بدیع‌زاده | ابوالحسن صبا (ویلن)، مرتضی محجوبی (پیانو)، سامی ملاح (عود) | ۲۹۴۹ | ||||||
| ۲۶ | رَنگ به‌رَنگ ۲
|
۲۹۵۰ | ||||||||
| ۲۷ | تصنیف ابوعطا (آه سوزان)
|
ابوالحسن صبا (ویلن)، مرتضی محجوبی (پیانو) | ۲۹۶۰ | |||||||
| ۲۸ | دو دلداده
|
تاج اصفهانی، م-ب | ۲۹۶۱ | |||||||
| ۲۹ | آواز (صدای عشق)
|
تاج اصفهانی | ۲۹۶۲ | |||||||
| ۳۰ | تصنیف آی ننه، وای ننه ۱
|
ملکه برومند (م-ب) | ۲۹۷۵ | [۴۱] | ||||||
| ۳۱ | تصنیف آی ننه، وای ننه ۲
|
۲۹۷۶ | ||||||||
| ۳۲ | شب عاشق ۱
|
۲۹۷۷ | ||||||||
| ۳۳ | شب عاشق ۲
|
۲۹۷۸ | ||||||||
| ۳۴ | من مال تو - تو مال من ۱
|
جواد بدیع‌زاده، م-ب | ۲۹۷۹ | |||||||
| ۳۵ | من مال تو - تو مال من ۲
|
۲۹۸۰ | ||||||||
| ۳۶ | پیراهن شیک ۱
|
ملکه برومند (م-ب) | ۲۹۸۷ | |||||||
| ۳۷ | پیراهن شیک ۲
|
۲۹۸۸ | ||||||||
| ۳۸ | بیات طهران∗ (دعای عاشق)
|
جواد بدیع‌زاده | جواد بدیع‌زاده | ۲۹۹۳ | ||||||
| ۳۹ | بیات طهران∗ (نفرین عاشق)
|
۲۹۹۴ | ||||||||
| ۴۰ | هروایه
|
محلی کُردی | ملکه برومند (م-ب) | ۲۰۰۷ | ||||||
| ۴۱ | نای دروان
|
۲۰۰۸ | ||||||||
| ۴۲ | شکایت از مادر شوهر ۱
|
؟ | ۲۰۱۳ | |||||||
| ۴۳ | شکایت از مادر شوهر ۲
|
۲۰۱۴ | ||||||||
| ۴۴ | موش و گربه
|
۲۰۲۷ | ||||||||
| ۴۵ | مرد دو زنه
|
جواد بدیع‌زاده | ۲۰۲۸ | |||||||
دورهٔ هفتم ویرایش | ||||||||||
| آثار این دوره شامل صفحه‌هایی است که در سال ۱۳۲۶ ه.ش توسط کمپانی هیزمسترزویس انگلستان در تهران تولید شده‌اند. در این دوره آخرین آثار ضبط شدهٔ صبا بر روی صفحه‌های گرامافون «۷۸ دور» به یادگار باقی مانده‌است. قطعات موسیقی این مجموعه همراه با «ارکستر معروفی» که منتخبی از اعضای انجمن موسیقی ملی بودند و صبا به‌عنوان نوازندهٔ ویلن اول، به خوانندگی غلامحسین بنان، اسماعیل ادیب خوانساری، مرتضی احمدی و دلربا اجرا شده‌است. قطعات «دیلمان» (با آواز بنان) و «رقص چوبی» در این دوره ضبط شدند. صفحه‌های این دوره در اندازهٔ ۲۵ سانتی‌متری با مدت زمان حدود ۳ دقیقه تولید شده‌اند.[۱] | ||||||||||
| شماره | نام قطعه | آهنگساز | خواننده | نوازندگان | سال ضبط | کمپانی | شماره کاتالوگ صفحه/شماره قالب | منبع | ||
| ۱ | شلیل
|
محلی بختیاری | ادیب خوانساری | ارکستر معروفی (ویلن اول: صبا) | ۱۳۲۶ ه. خ | هیزمسترزویس | OHB ۱۰۱۰ | [۴۲] | ||
| ۲ | خون دل
|
OHB ۱۰۱۹ | ||||||||
| ۳ | شکار رفتن خانم‌ها
|
؟ | مرتضی احمدی | OHB ۱۰۲۰ | ||||||
| ۴ | عاشق لات
|
OHB ۱۰۲۳ | [۴۳] | |||||||
| ۵ | مستم مستم
|
دستهٔ هنردوستان | OHB ۱۰۲۹ | |||||||
| ۶ | هروای
|
محلی کردی | OHB ۱۰۳۰ | |||||||
| ۷ | گان گان
|
؟ | OHB ۱۰۳۱ | |||||||
| ۸ | گوهری
|
OHB ۱۰۳۲ | ||||||||
| ۹ | جاهل معرفت‌دار
|
مرتضی احمدی | OHB ۱۰۳۹ | |||||||
| ۱۰ | افرا چشمه بهشهر ۱
|
دلربا (بتول خرمی، فتانه) | OHB ۱۰۴۰ | |||||||
| ۱۱ | سوز هجران
|
غلامحسین بنان | OHB ۱۰۴۶ | |||||||
| ۱۲ | غم عشق
|
OHB ۱۰۴۹ | ||||||||
| ۱۳ | کتانه کتانه
|
دستهٔ هنردوستان | OHB ۱۰۵۰ | |||||||
| ۱۴ | گلپری جون ۱
|
مرتضی احمدی | OHB ۱۰۸۲ | |||||||
| ۱۵ | گلپری جون ۲
|
OHB ۱۰۸۳ | ||||||||
| ۱۶ | دشتی (دیلمان)
|
محلی گیلکی | غلامحسین بنان | OHB ۱۱۴۹ | ||||||
| ۱۷ | رقص چوبی
|
محلی قاسم‌آبادی | بدون کلام | OHB ۱۱۵۳ | ||||||
| ۱۸ | افرا چشمه بهشهر ۲
|
؟ | دلربا (بتول خرمی، فتانه) | OHB ۱۱۸۸ | ||||||
سایر آثار صبا ویرایش
از سال ۱۳۲۶، اثری از ضبط صفحه‌های موسیقی صبا یافت نشده‌است. دستگاه‌های ضبط و پخش نوار مغناطیسی به تدریج از سال ۱۳۳۰ رواج پیدا کردند و به دلیل امکانات بیشترشان، جای گرامافون را گرفتند. صبا در این دوره بیشتر تمایل به حضور در جمع‌های دوستانه و خصوصی پیدا کرده بود، به همین سبب غیر از ویلن‌نوازی، آثاری با سه‌تار و آوازش نیز روی نوار ضبط شده‌است.[۴۴]
ابوالحسن صبا از زمان تأسیس رادیو تا پایان زندگی‌اش با این سازمان همکاری داشت و در برنامه‌های مختلف به عنوان تکنواز، همنواز، تنظیم‌کننده و سرپرست ارکستر حضور داشت. با این‌حال به علت عدم امکانات ضبط، اجرای برنامه‌ها به صورت زنده انجام می‌شد و تا پیش از دههٔ ۱۳۳۰، اثر ضبط شده‌ای از آثار صبا در رادیو وجود ندارد.[۴۵] تاریخ آخرین ضبط یافت شده از صبا، ۱۰ روز پیش از درگذشتش، ۱۹ آذر ۱۳۳۶ است.[۴۴]
آثار صوتیِ صبا که بر روی نوارهای مغناطیسی باقی مانده‌اند را می‌توان به دو بخش طبقه‌بندی کرد؛ آثار ضبط خصوصی در خانهٔ دوستانش ضبط شده‌اند، و آثار اجرا شده در برنامه‌های رادیویی که بین سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۶ ضبط شده‌اند.[۴۶]
| سایر آثار صبا | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
آثار ضبط خصوصی ویرایش | ||||||
| شماره | عنوان | خواننده | توضیحات | سال انتشار | منبع | |
| ۱ | آثار بدون عنوان | بدون کلام، ابوالحسن صبا | صبا این آثار را با سه‌تار، ویلن یا آواز اجرا کرده‌است. بیشتر این آثار با تمبک‌نوازی حسین تهرانی همراهی شده‌است. | ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۶ ه. خ | [۴۷] | |
| ۲ | حسین قوامی | صبا این آثار را با کمانچه نواخته‌است. | ||||
| ۳ | اجرا در مایهٔ بیات اصفهان | علی‌محمد قاضی عسگر | قاضی عسگر از خوانندگان سرشناس اصفهان بود. | |||
| ۴ | اجرا در دستگاه سه‌گاه | علی مستوفیان | در این اجرا علی تجویدی با تمبک، صبا را همراهی کرده‌است. | |||
| ۵ | آثار بدون عنوان | ادیب خوانساری، خاطره پروانه، منوچهر همایون‌پور و آذر عظیما | صبا در این اجراها گاهی با سه‌تار و گاهی با ویلن نواخته‌است. | |||
| ۶ | ویلن‌نوازی‌های خصوصی | بدون کلام | این آثار در دستگاه‌ها و آوازهای چهارگاه، همایون، ماهور، دشتی، سه‌گاه، راست‌پنجگاه، نوا، افشاری، بیات ترک، ابوعطا، شور، بیات اصفهان، شوشتری و گوشهٔ منصوری اجرا شده‌است. | |||
| ۷ | سه‌تارنوازی‌های خصوصی | صبا در این اجراها در مایه‌های چهارگاه، بیات اصفهان، ماهور، نوا، ابوعطا، افشاری و شور نواخته‌است. | ||||
آثار ضبط رادیویی ویرایش | ||||||
| شماره | عنوان | خواننده | توضیحات | سال انتشار | منبع | |
| ۱ | تکنوازیها | بدون کلام | بخشی از این اجراها شامل تکنوازیهای ۱۵ دقیقه‌ای هستند. | ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۶ ه. خ | [۴۸] | |
| ۲ | همنوازیها | در این اجراها صبا و فرامرز پایور همنوازی کرده‌اند. یکی از این همنوازیها در دستگاه شور است که در ابتدای آن گفتگوی کوتاهی نیز با صبا انجام شده‌است. | ||||
| ۳ | یک‌شاخه گل (برنامهٔ شماره ۱) | آذر عظیما | از مجموعه برنامه‌های گل‌ها، با کوشش داوود پیرنیا، همراه با ویلن صبا و سنتور پایور | |||
| ۴ | گل‌های رنگارنگ | عبدالعلی وزیری، غلامحسین بنان، مرضیه | برنامه‌های شمارهٔ ۱۰۷، ۱۰۹، ۱۱۸، ۱۲۵، ۱۳۴، ۱۳۶، ۱۵۵ و ۱۷۲ که صبا به عنوان تکنواز، همنواز، تنظیم‌کننده یا سرپرست ارکستر گل‌ها حضور داشته‌است. برنامهٔ شماره ۱۷۲، آخرین حضور و اجرای صبا در برنامهٔ «گل‌های رنگارنگ» پیش از درگذشتش بوده‌است. در این برنامه تصنیف «ای امید دل من کجایی» با آهنگسازی پرویز یاحقی و خوانندگی غلامحسین بنان در دستگاه شور ضبط شده‌است. | [۴۹] | ||
| ۵ | نغمهٔ ضربی در دشتی | نامشخص | این نغمه‌های ضربی آثاری هستند که ابوالحسن صبا به درخواست داوود پیرنیا برای برنامهٔ گل‌های جاویدان ساخته‌است. صبا این نغمه‌ها را به ترتیب بر روی شعر وحشی بافقی (روزگاری من و دل ساکن کویی بودیم)، شعر شیخ بهایی (زلف و کاکل او را چون به‌یاد می‌آرم)، غزلی از مولوی (کس نیست چنین عاشق بیچاره که ماییم)، شعری از فخرالدین عراقی و شعری از صفی‌علیشاه آهنگسازی کرده‌است. | [۵۰] | ||
| ۶ | نغمهٔ ضربی در سه‌گاه | |||||
| ۷ | نغمهٔ ضربی در همایون | |||||
| ۸ | نغمهٔ ضربی در چهارگاه | |||||
| ۹ | نغمهٔ ضربی بر روی مخمس | |||||
پس از درگذشت ویرایش
پس از درگذشت صبا، نمونه‌هایی از نواخته‌های او بازتولید و منتشر شد. از آن میان می‌توان به یک صفحهٔ ۴۵ دور با عنوان و برچسب «اختصاصی» اشاره کرد. این صفحه اجرایی از چهارمضراب «زنگ شتر» را دربَر دارد که در سال‌های ابتدایی دههٔ ۱۳۴۰، احتمالاً توسط کمپانی مونوگرام تولید شده‌است. یک صفحهٔ ۳۳ دور با قُطر ۲۵ سانتی‌متر و مدت زمان ۳۰ دقیقه نیز در حدود سال ۱۳۴۰ منتشر شد که در آن اجرایی از قطعهٔ «مشتاق و پریشان» در آواز ابوعطا، اثر علینقی وزیری و خوانندگی غلامحسین بنان، همراه با جواب آواز صبا شنیده می‌شود. آخرین اثر شنیداری مرتبط با ابوالحسن صبا، صفحهٔ ۳۳ دورِ دیگری با قُطر ۲۵ سانتی‌متر و مدت زمان ۳۰ دقیقه است که در سال ۱۳۵۲ توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تهیه و تولید شده‌است. این اثر به زندگی و آثار هنری صبا اختصاص دارد و شامل نمونه‌هایی از ویلن‌نوازی، سه‌تارنوازی گفتگو و برخی اسناد صوتی صبا، همراه با گویندگی فیروزه امیرمعز است.[۴۹]
آثار منتشر نشده ویرایش
از ابوالحسن صبا آثار مکتوب یا شنیداریِ بسیاری وجود دارد که هنوز منتشر نشده‌اند. برخی از این آثار نزد شاگردان او مانده‌است. حسینعلی ملاح در مقالهٔ صبا و آثار او، در مورد کتاب دستور ضرب (تمبک) صبا نوشته که آمادهٔ چاپ بوده اما به انتشار نرسیده‌است. او همچنین از گردآوری ردیف کامل آوازهای ایرانی توسط صبا خبر داده که آن‌هم منتشر نشده‌است. جدای از این موارد، حسینعلی ملاح از وجود نوارهایی شامل نواخته‌های ویلن، سه‌تار، سنتور، تار و آوازِ ابوالحسن صبا خبر داده‌است که در صداخانهٔ ادارهٔ کل هنرهای زیبا، هنرستان موسیقی ملی، ادارهٔ رادیو و برخی نزد دوستان و همکارانِ صبا نگهداری می‌شوند.[۵۱] صبا کتابی نیز در ارتباط با «شناسایی سازهای ایرانی و تاریخچهٔ پیدایش هریک از آنان» نوشته بوده‌است.[۵۲]
یادداشت ویرایش
یادکردها ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ «مروری بر آثار ضبط شده از ابوالحسن صبا». مکتب صبا.
- ↑ «مروری بر آثار ضبط شده از ابوالحسن صبا». مکتب صبا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۱.
- ↑ توکلی، صبا به روایت سه‌تارش، ۶۹.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۲۹.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۳۰.
- ↑ بدیعی، رحمت‌الله (۱۳۹۵). دوره عالی ویولن: ردیف استاد ابوالحسن صبا. تهران: سرود. شابک ۹۷۹۰۸۰۲۶۲۵۰۷۵.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۱۴.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۱۵.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۳۱.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۳۲.
- ↑ میرعلینقی، علیرضا. «سنگ صبا». نورمگز. مجلهٔ مقام موسیقایی، دی ۱۳۸۱، شماره ۱۸، صفحه ۳۹.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۳۳.
- ↑ علی، شهاب. «یادی از ابوالحسن صبا». کلک آذر ۱۳۶۹، شماره ۹، صفحهٔ ۱۳۹، به واسطهٔ نورمگز.
- ↑ نظری‌جو، تصنیف‌های ابوالحسن صبا، ۱۵.
- ↑ نظری‌جو، تصنیف‌های ابوالحسن صبا، ۱۸.
- ↑ نظری‌جو، تصنیف‌های ابوالحسن صبا، ۲۲.
- ↑ نظری‌جو، تصنیف‌های ابوالحسن صبا، ۲۵.
- ↑ نظری‌جو، تصنیف‌های ابوالحسن صبا، ۲۹.
- ↑ نظری‌جو، تصنیف‌های ابوالحسن صبا، ۳۲.
- ↑ نظری‌جو، تصنیف‌های ابوالحسن صبا، ۳۵.
- ↑ نظری‌جو، تصنیف‌های ابوالحسن صبا، ۳۸.
- ↑ نظری‌جو، تصنیف‌های ابوالحسن صبا، ۴۱.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۵۹۲.
- ↑ «مروری بر آثار ضبط شده از ابوالحسن صبا». مکتب صبا.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۵۹۴.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۵۹۵.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۵۹۶.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۵۹۷.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۰۰.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۰۱.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۰۴.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۰۶.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۰۷.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۰۷.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۰۸.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۱.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۲.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۲.
- ↑ مبصری، بهروز. «دربارهٔ ملکه برومند». گفتگوی هارمونیک.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۲.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۳.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۵.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۶.
- ↑ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۸.
- ↑ ««ابوالحسن صبا»؛ خورشید موسیقی‌دانان ایرانی». پایگاه خبری آفتاب. ۲۳ شهریور ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۱.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۷.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۸.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۱۸.
- ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ ««ابوالحسن صبا»؛ خورشید موسیقی‌دانان ایرانی». پایگاه خبری آفتاب. ۲۳ شهریور ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۱.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۳۵.
- ↑ دهباشی، اسطورهٔ صبا، ۶۳۶.
- ↑ مستشاری، محمود (بهمن ۱۳۳۶). «صبا که بود و چه کرد». مجله موسیقی، از طریق کتاب اسطورهٔ صبا. ۳ (۱۸).
منابع ویرایش
- دهباشی، علی (۱۳۹۳). اسطورهٔ صبا. تهران: سخن. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۷۲۶۵۰۸.
- نظری‌جو، رامتین (۱۳۹۹). تصنیف‌های ابوالحسن صبا. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری ماهور. شابک ۹۷۹۰۸۰۲۶۲۸۶۶۳.