قمر در عقرب

قمر در عقرب پدیدهٔ نجومی عبور کره ماه از زمینه صورت فلکی عقرب (کژدم) یا از امتداد برج فلکی عقرب است که هر ماه قمری یک بار رخ می‌دهد و معمولاً دو تا سه روز طول می‌کشد. در ستاره‌بینی از قدیم، پدیدهٔ قمر در عقرب نشان از واقعه‌ای شوم (نحس) دانسته می‌شده‌است.

توضیح نجومی

در هر ماه قمری، قمر زمین یک دور کامل به دور آن می‌گردد و به همین خاطر، یک بار از برج عقرب گذر می‌کند. با این حال، این زمان همیشه با چشم‌های غیر مسلح قابل رویت نیست. در ماه‌هایی نظیر آبان، آذر و دی، به خاطر این که خورشید در برج عقرب قرار دارد، عبور ماه از آن در روز اتفاق می‌افتد که به علت روشنایی خورشید، تنها ماه دیده خواهد شد. در مقابل، در ماه‌هایی نظیر خرداد و تیر، ماه در شب از صورت فلکی عقرب عبور می‌کند و در چنین شب‌هایی، از زمان غروب آفتاب تا طلوع آفتاب روز بعد می‌توان هم ماه و هم صورت فلکی عقرب را رویت کرد.

در بعضی موارد پدیدهٔ قمر در عقرب با گذر ماه از برابر ستاره قلب‌العقرب همراه است که این اتفاق تقریباً هر سال یک بار رخ می‌دهد و در همهٔ جهان قابل مشاهده‌است اما ناظر در هر نقطه‌ای از زمین با اختلاف درجه و ساعت این واقعه را مشاهده می‌کند.

باورها

صورت فلکی عقرب به دلیل حضور ستارهٔ سرخ قلب‌العقرب در آن، در افکار پیشینیان خوش‌یمن نبوده و پدیدهٔ قمر در عقرب در باور تاریخی واقعه‌ای شوم محسوب می‌شده‌است. به همین خاطر، پیشینیان در زمان عبور ماه از میان این صورت فلکی معمولاً از انجام کارهای مهم و اثرگذار پرهیز می‌کردند. در مقابل، عبور سالانهٔ خورشید از صورت فلکی اسد (که در ماه مرداد رخ می‌دهد) نیک و خوش‌یمن دانسته می‌شد.

پدیدهٔ نجومی قمر در عقرب در سنگ‌نوشته‌ها و حجاری‌های باستانی به نمایش درآمده است. شاعران و دانشمندان ایرانی مانند ابوریحان بیرونی، رازی و شرف‌الدین مسعودی به این واقعهٔ نجومی در آثار خود اشاره کرده‌اند.

روش محاسبه روزهای قمر در عقرب

منازل ماه (خانه‌ها) در برج‌های دوازده‌گانه (حمل، ثور، جوزا - سرطان، اسد، سنبله - میزان، عقرب، قوس - جدی، دلو و حوت) قرار دارند و تقسیم‌بندی مسیر یک دور گردش کره ماه بر دائرةالبروج می‌باشد. ماه در هر ماه قمری دو یا سه روز پشت سر هم در برج عقرب قرار می‌گیرد.

عقرب برج هشتم از دایره البروج است که خورشید سالی یکبار (آبان ماه) وارد آن می‌شود؛ ولی ماه هر ۲۷ روز یکبار از آن می‌گذرد و به مدت حدود ۲ روز در آن قرار دارد. طبق روایات نقل شده، برخی امور از قبیل مسافرت و ازدواج در هنگام قمر در عقرب مکروه می‌باشد. برای محاسبه زمان قمر در عقرب می‌توانید از فرمولی که در کتاب نجوم مقدماتی آورده شده‌استفاده کنید:

فرض کنید امروز ۲ مهر مصادف با ۱۵ شوال است.

۱-روزها را یک واحد اضافه کنید (روز شمسی برابر ۳ و روز قمری برابر ۱۶)

۲-روز قمری را در عدد ۱۲٫۲ ضرب کنید و حاصل را با روز شمسی جمع کنید.

۳-حاصل جمع را بر عدد ۳۰ تقسیم کنید.

۴-حاصل تقسیم را با عدد برج شمسی (مهر=۷) جمع کنید.

۵-اگر عدد بدست آمده بیشتر از ۱۲ باشد منهای ۱۲ کنید.

عددی که نهایتاً بدست می‌آید تعیین‌کننده موضع ماه در برج‌های دوازده‌گانه است. اگر این عدد برابر ۸ باشد نشان دهنده زمان قمر در عقرب است.

شعری مرتبط با این موضوع برای محاسبه ساده‌تر موضع قمر نقل شده‌است:

آنچه از ماه شد مضاعف (دو برابر) کن

پنج دیگر فزای بر سر آن

پس به برجی که آفتاب در اوست (یعنی ماه شمسی که الان در آن هستیم)

بکن آغاز و پنج پنج بر آن

هر کجا منتها شود عددش

جای مه آن بود یقین می دان

منابع

• قمر در عقرب - وبگاه آواکس.

کتاب نجوم مقدماتی، تألیف سیدمحمدحسین مصدق، چاپ ۱۳۸۲، انتشارات فرهنگ مشرق زمین، صفحه آخر