محمد مکری

محمد مُکری (زاده ۱۲۹۸ خورشیدی در کرمانشاه – درگذشته تیر ۱۳۸۶ در پاریس) نویسنده، شاعر، محقق و زبان‌شناس معاصر ایران بود.

محمد مکری
استاد محمد مکری زمستان ۱۳۸۴، دانشگاه سوربن پاریس
زادهٔ	۱۲۹۸ کرمانشاه، ایران
درگذشت	تیر ۱۳۸۶ پاریس، فرانسه
ملیت	ایرانی
پیشه	نویسنده، شاعر، محقق، زبان‌شناس و دیپلمات
کارهای برجسته	نخستین سفیر کبیر تام‌الاختیار ایران پس از انقلاب در روسیه سفیر ایران در مغولستان (۱۳۵۸–۱۳۶۲) مشاور عالی وزارت نفت در امور بین‌الملل ۱۳۶۴–۱۳۶۵
مخالف(ها)	دکتر محمد مکری در زمان مشاورت در شرکت نفت به اتهام جاسوسی در سال ۱۳۶۶ دستگیر و روانه زندان اوین گردید و پس از مدت کوتاهی کمتر از ۱ سال بدون محاکمه قطعی از زندان ازاد شد و به فاصله کوتاهی پس از آزادی برای همیشه از ایران خارج شد.

زندگی

محمد مکری در سال ۱۳۰۵ خورشیدی در شهر کرمانشاه چشم بجهان گشود.

وی استاد تحقیقات در مرکز تتبعات وزارت فرهنگ و علوم و استاد دانشگاه سوربن پاریس، نویسنده، شاعر، محقق، زبان‌شناس و متخصص زبانهای باستان و لهجه‌های قدیم و فعلی ایرانی، مردم شناس، مورخ تاریخ افکار و مذاهب، تالف حدود صد جلد کتاب و پژوهش علمی و بیش از صدها مقاله.

وی عضو اغلب مجامع علمی اروپایی بوده‌اند.

محمد مکری در سال ۱۳۴۴ موفق به اخذ جایزه و نشان علمی از فرهنگستان آثار ملی و ادب فرانسه به پاس چندین دهه خدمات علمی شد.

او بخاطر گرایش‌های سیاسی به جبهه ملی و نهضت آزادی دو بار مجبور به ترک وطن شد. بار اول از سال ۱۳۳۳ و بعد از فروپاشی دولت مصدق تا سال ۱۳۵۸ که با پیروزی انقلاب به وطن برگشت.

محمد مکری از حامیان و نزدیکان آیت الّله خمینی در سال‌های اوّل انقلاب بود. در مصاحبه‌ای با روزنامه کیهان در ۸ فوریه ۱۹۷۹ ضمن پشتیبانی از انقلاب ایران گفته بود:

در ایران "کسی صاحب ثروتهای افسانه‌ای نخواهد شد" و "زمینها ملّی می‌شوند و به کار سود تعلق خواهد گرفت".

دربارهٔ دیدگاه وی نسب به انقلاب در سال‌های اولیه انقلاب او معتقد بود که:

"جمهوری اسلامی با حکومت مذهبی تفاوت دارد".

محمد مُکری نخستین سفیر کبیر تام‌الاختیار ایران پس از انقلاب در مسکو؛ شوروی سابق و مغولستان در بین سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۲ بود. بعد از یک دهه فعالیت در مقامات اداری و اجرایی و باز نشستگی در سمت مشاور وزیرنفت، دکتر محمد مُکری مجدداً ساکن فرانسه شد و به تحقیقات و مطالعات علمی پرداخت و تا پایان عمر در شهر آوری در حومه پاریس زندگی کرد.

و در تیر ماه ۱۳۸۶ در منزل خود در شهر إوری در حومهٔ پاریس چشم از جهان فروبست.

مشاغل قبل از خروج از ایران

مشاغل وی قبل از خروج از ایران به فرانسه در سال ۱۳۳۳ «اولین مهاجرت اجباری».

• رئیس فرهنگ مهاباد؛ ۱۳۲۲ تا ۱۳۲۳
• پایه‌گذار و نخستین رئیس اداره تعلیمات ایلات و عشائر ایران ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۸
• تهیه‌کننده طرح‌های تعلیمات و آموزش اجباری و عمومی در کشور ۱۳۲۵
• مدیر کل وزارت فرهنگ ۱۳۳۰
• مأمور علمی اداره کل نگارش وزارت فرهنگ در تهیه لغت نامه دهخدا ۱۳۱۹ تا ۱۳۲۴
• استاد زبان و ادبیات فارسی و زبان پهلوی ساسانی در دانشگاه تهران ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۳
• استاد علم الاساطیر و مبتکر دروس زیبایی‌های اندیشه و اخلاق در افسانه‌ها و جهان نگاری‌ها ی قدیم ایران در دانشکده هنرهای زیبا ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۳
• استاد تاریخ و علوم ادبی در دانشکده افسری ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۳
• مدیر مسئول مجله ماد و بغستان ۱۳۳۱

مشاغل بعد از ورود به ایران

مشاغل وی بعد از ورود به کشور در سال ۱۳۵۸ تا قبل از خروج از ایران برای دومین و همیشگی به فرانسه در سال ۱۳۶۷

• نخستین سفیر کبیر تام‌الاختیار ایران پس از انقلاب در مسکو؛ شوروی سابق و مغولستان ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۲
• مشاور عالی وزارت نفت در امور بین‌الملل ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۵

شعر و بخشی از آثار قلمی استاد

دکتر مُحمّد مُکری شعر نیز می سرود و دیوان شعر او در سال ۱۳۷۰ منتشر گشته ‌است. از معروف ‌ترین اشعار وی «هنوزنامه» ای است بسیار مفصل، که در زمینهٔ ذکر مفاخر ایران زمین و رَد نظریه افول فرهنگ و هنر و اندیشه و دیانت در ایران اسلامی سروده شده‌ است و ندای غربت او و دوری از وطن را به گوش شنونده وارد می‌کند. باید اضافه کنم که دکتر الله وردی آذری نجف آباد، زبانشناس، نویسنده و محقق، کتابی را پیرامون احوال استاد محمد مُکری نوشته است و این هنوزنامه با عنوان «هزار لؤلؤ غلطان هنوز از مژگان/ نثار مرقد پاک شه خراسان است» در سال ۱۳۹۳ چاپ شده ‌است و این نوشته را به ایشان تقدیم کرده است. در کتاب قهوه نامه رباعی های قهوه ای هم مفصل از این ادیب و استاد بزرگ خطۀ ایران زمین صحبت می کند و می گوید که هفت سال با ایشان بوده همراه است: اما در این دوران هفت ساله که واقعاً برایم  هفت خوان تمام بود، همواره، من پای صحبت های حکیمانه و عارفانهٔ استاد دکتر محمّد مُکری، دو گوش داشتم، دو گوش دیگر هم قرض می کردم و عاشقانه به پند و اندرزها و خاطرات شیرین وی با جان و دل گوش فرامی دادم. مهربانی ها و خاطرهٔ نیک ایشان را هرگز  تا زنده ام فراموش نخواهم کرد زیرا به مصداق دقیق این رباعی که شایسته علمی این دانشمند بلند اندیش فرهیخته و بلند همت است، می گویم و می نویسم که هرگز نرود خاطره اش از دل من، از دل من، از دل این کم ترین بندگان خدا که مدت مدیدی در پاریس پای صحبت های گرم و شیرین او نشستم و این است احساس درونی ام از این استاد، از این شاعر، از این زبانشناس بزرگ زبان های ایران زمین و این جامعه شناس دینی و فرهنگی اقوام مختلف، این حکیم بزرگ ایران و فرهنگ ایران بزرگ و ایران سُتُرکْ:

ای مُوجِ بُلَندٍ بحَرِ بی سٰاحِلِ مَن/

ای حاصل بوستان بی حاصلِ مَن /

استادِ بُزرگِ نازنین ای مُکْری/

هرگز نَرَوَد خاطِره اَت اَز دلِ مَن!/

خداوند روحش را شاد کند که در غُربَت و تنهائی این پیر قیشلاق نجف آباد را در سَرِ پیری ام چند سالی به شاگردی خود پذیرفتند و از پند و اندرزهای حکیمانه شان هرگز محرومَمْ نَساختند. و این هم بخشی از آثار قلمی و تحقیقات ایشان به شرح زیر است:

[1]     مُکری، محمد، (1353). بهلول دانا و یاران حقیقت، بحث جامعه ‫شناسی مذهبی و تاریخی، تحقیق دربارۀ مقصد های الحادی و اساطیری ایرانی در نزد گروهی از متصوفان و فرقه‫ های غالی به انضمام متن گورانی دورۀ  بهلول با تصحیحات، ترجمه، تفسیر و یادداشت‫ ها.

[2]     مُکری، محمّد، (1370). دیوان استاد دکتر محمّد مُکری، مجموعۀ غزلّیات، قصاید، قطعات ...، با مقدّمه و فهرست تألیفات. زندگینامه و کارنامۀ فرهنگی. با یادداشت‫ های کوتاه به زبان فرانسه. پاریس- لوون بلژیک، 360 ص. – 1370 هـ.ش. / 1412 هـ .ق. / 1992 م. چاپ پترز بلژیک.

[3]    مُکری، محمّد، (1372). ویژگی ‫های عروضی در فرهنگ عامه، چاپ پاریس/ لُوَنْ بلژیک.

[4]     مُکری، محمّد، (1374). کردیّات ایرانی، مقالات مُکری، چاپ پترز بلژیک.

[5]      مُکری، محمّد، (1384) پنج گفتار، کلن/ پاریس، چاپ دوم.

[6]    مُکری، محمّد، (1385). نگاهی نو به تاریخ و زبان فارسی، خط و زبان فارسی کامل‫ ترین خط و زبان جهان، کلن.-پاریس.

[7]    Mokri, Mohammad (2003) Grammaire et lexique comparés des dialectes kurdes. Kkarthala, Paris.

منابع

• [۱]
• Mohammad Mokri

پیوند به بیرون

• Mohammad Mokri - Site Officel
• Site M.Mokri - Collections