منطقه همگرایی درون‌گرمسیری
منطقه همگرایی درون‌گرمسیری[۱] یا منطقه همگرایی درون‌حاره‌ای[۲] (به‌اختصار: ITCZ) به منطقه‌ای باریک گفته می‌شود که در آن، بادهای بسامان (بادهای تجارتی) با یکدیگر همگرا شده و برخورد می‌کنند.[۳][۴]
منطقه همگرایی درون‌گرمسیری بخش بزرگی از منطقه مدارگان را تحت نفوذ خود دارد. در این منطقه بادهای بسامان که از دو نیمکره به طرف استوا در حال حرکت است، پیش از رسیدن به استوا به علت گرمای زیاد ناپایدار شده و به سمت بالا صعود می‌کنند. به علت عدم وجود عامل بازدارنده صعود تا ارتفاع بسیار زیاد (مرز تروپوسفر یا تروپاز استوایی ۱۷ کیلومتر ارتفاع دارد) ادامه می‌یابد و همین امر به تشکیل ابرهای حجیم و ریزش باران‌های فراوان می‌انجامد.
گرچه متوسط موقعیت منطقه همگرایی درون‌گرمسیری بر روی استوا منطبق است، با عزیمت مؤلفه عمودی خورشید به سوی مدارهای رأس‌السرطان و رأس‌الجدی در طی تابستان نیمکره مربوط، منطقه همگرایی درون‌حاره‌ای به پیروی از این مؤلفه به سمت شمال و جنوب انتقال می‌یابد.
در نواحی استوایی توزیع فعالیت‌های همرفتی قوی در اتمسفر به میزان زیادی به همگرایی بادهای تجارتی و دمای سطح دریا بستگی دارد به طوری که منطقه همگرایی درون‌حاره‌ای و منطقه همگرایی آرام جنوبی SPCZ بر روی مناطقی واقع شده‌اند که دارای آب‌های سطحی با دمای بالاتر از ۲۷ درجه سانتیگراد می‌باشند.
چگونگی شکل‌گیری ویرایش
از دو کمربند پرفشار نیمه‌گرمسیری (جنب گرمسیری)، شیب اختلاف فشار به طرف استواست، که به سمت چاله کم‌فشار استوایی هدایت می‌شود. بر پایه این الگو، هوایی که از پرفشار به کم‌فشار حرکت می‌کند به وسیله اثر کریولیس منحرف می‌شود. در نتیجه بادهای بسامان به وجود می‌آیند که از آن‌ها در تحت عنوان بادهای بسامان شمال خاوری و بادهای بسامان جنوب خاوری یاد می‌شود. این بادها، بادهای بسیار پایدار و مداومی هستند که بسیار کم انحراف حاصل می‌کنند. بادهای بسامان در محلی نزدیک استوا همگرا میشوند. برخورد بادهای بسامان با یکدیگر در منطقه باریکی صورت می‌گیرد که منطقه همگرایی درون‌حاره‌ای نامیده می‌شود. بادهای همگرا مستلزم صعود هوا هستند تا حجم هوای تازه‌واردی را فراهم سازند. در امتداد قسمت‌هایی از چاله کم‌فشار استوایی در مواقع معینی از سال بادهای بسامان همگرا نمی‌شوند و در عوض کمربندی از بادهای متغیر تشکیل میشوند که آرامگان استوایی نامیده میشوند.
بادهای بسامان، آرامگان استوایی و منطقه همگرایی درون‌گرمسیری، همراه با تغییر مکان کمربندهای فشار و خطوط همدما، به‌طور فصلی به طرف شمال و جنوب تغییر مکان می‌دهند. منطقه همگرایی درون‌حاره‌ای در روی اقیانوس‌های آرام و اطلس فقط چند درجه عرض جغرافیایی به شمال و جنوب حرکت می‌کند، اما به اندازه ۲۰ تا ۳۰ درجه عرض جغرافیایی را در روی آمریکای جنوبی، آفریقا و ناحیه بزرگ جنوب شرقی آسیا و اقیانوس هند را زیر پوشش قرار می‌دهد. تغییرات فصلی مهم در بادها، ابرناکی و بارندگی این تغییر مکان‌های منطقه همگرایی درون‌گرمسیری و بادهای بسامان را همراهی می‌کنند.
در کمربندهای پرفشار نیمه‌گرمسیری هسته‌های پرفشار بزرگ و ساکن (واچرخندها) وجود دارند. در مراکز این هسته‌ها، بادها ضعیف هستند و در اطراف برد وسیعی از جهات قطب‌نما، توزیع شده‌اند. به علت فراوانی زیاد آرامگان، دریانوردان این کمربند را عرض‌های اسبی نامیده‌اند.
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ https://ensani.ir/fa/article/346981/بررسی-نوسان-اقلیم-در-استان-فارس-با-استفاده-از-جابه-جایی-نصف-النهاری-نوار-پرارتفاع-جنب-گرمسیری
- ↑ «منطقهٔ همگرایی درون‌حاره‌ای» [علوم جَوّ] هم‌ارزِ «intertropical convergence zone, ITCZ, equatorial convergence zone»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر سیزدهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی (ذیل سرواژهٔ منطقهٔ همگرایی درون‌حاره‌ای)
- ↑ Lemmons, Richard (2022-09-05). "Intertropical convergence zone - Global Climate". Climate Policy Watcher (به انگلیسی). Retrieved 2022-10-03.
- ↑ «Inter-Tropical Convergence Zone (ITCZ): Causes and Impact». Jagranjosh.com. ۲۰۱۷-۱۱-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۰۳.
- Barry, Roger Graham; Chorley, Richard J. (۱۹۹۲). Atmosphere, weather, and climate. London: Routledge. ISBN 978-0-415-07760-6.
- Djurić, D: Weather Analysis. Prentice Hall, 1994. ISBN 0-13-501149-3.
| در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ منطقه همگرایی درون‌گرمسیری موجود است. |
پیوند به بیرون ویرایش
- The ITCZ in Africa via the University of South Carolina
- A Shifting Band of Rain from March 2011 Scientific American