مهره‌های شطرنج

جنگده های صفحه شطرنج

مهره‌های شطرنج شامل شش شیء است که هرکدام بر اساس قوانین خاصی در صفحه شطرنج حرکت می‌کنند. یک شطرنج استاندارد دارای ۳۲ مهره (۱۶ مهره سفید و ۱۶ مهره سیاه) است. هر بازیکن ۱۶ مهره را در اختیار دارد. هشت عدد پیاده، دو عدد رخ، دو عدد اسب، دو عدد فیل، یک وزیر و یک شاه. مهره‌های بازیکن سفید در ردیف‌های ۱ و ۲ و مهره‌های بازیکن سیاه در ردیف‌های ۷ و ۸ قرار می‌گیرند. رخ‌ها گوشه صفحه، اسب‌ها کنار رخ‌ها و فیل‌ها کنار اسب‌ها هستند. وزیر در خانه همرنگ در ستون d و شاه در خانه غیر همرنگ در ستون e قرار می‌گیرند. بازی با حرکت بازیکن سفید شروع می‌شود و در طی بازی بازیکنان به صورت نوبتی مهره‌های خود را حرکت می‌دهند. در نهایت بازی به سه صورت پایان می‌یابد: یا سفید برنده می‌شود، یا سیاه برنده می‌شود، یا بازی مساوی می‌شود.

قطعات رسمی مهره‌های شطرنج استانتون از چپ به راست: سرباز، رخ، اسب، فیل، وزیر، شاه

پیشینه ویرایش

 
شطرنج نیشابوری (موزه متروپولیتن نیویورک) کشف شده در نیشابور (قرن ۱۲ میلادی)

شطرنج معمولی امروزی پیش از سال ۱۸۴۹ وجود نداشت. این بازی در طول قرن‌ها با انواع مختلفی از قطعات بازی می‌شد، که بیشتر تفاوتشان در ظاهر مهره‌ها بود. پس از گسترش این بازی در قرن یازدهم، قوانین بازی تکامل پیدا کرد، و قطعات شکل منظم تری پیدا کردند و شکل رسمی به خود گرفتند. این بازی در اروپا محبوب شد و به جای چند قطعه مهره‌های زیادی به‌وجود آمد. در شطرنج اصلی مهره‌ها از عنوان پیاده‌نظام، سواره نظام، فیل، و ارابه به وزیر، سرباز، اسب، فیل و رخ تبدیل شدند.[۱] در سال ۱۸۴۹ مهره‌های شطرنج استانتون[الف] معرفی شدند. این مهره‌ها همان مهره‌های عادی امروزی هستند که بیشترین طرفدار را هم دارند.[۲]

ویژگی و نوع حرکت مهره‌ها ویرایش

چیدمان کلی ویرایش

abcdefgh
88
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
موقعیت مهره‌ها در آغاز بازی
شاه سفید
شاه سیاه
وزیر سفید
وزیر سیاه
رخ سفید
رخ سیاه
فیل سفید
فیل سیاه
اسب سفید
اسب سیاه
سرباز سفید
سرباز سیاه

اولین گام برای آغاز بازی چیدن صحیح مهره‌ها در صفحهٔ شطرنج است. خانه‌های صفحهٔ شطرنج به‌صورت ۸×۸ است و هر خانه دارای یک عدد و حرف انگلیسی است. اعداد از یک تا هشت و حروف انگلیسی از a تا h هستند.[۳] مهره‌های سفید در عرض‌های ۱ و ۲ و مهره‌های سیاه در ردیف‌های ۷ و ۸ قرار می‌گیرند. رخ‌ها در گوشه صفحه قرار می‌گیرند. در کنار رخ‌ها اسب‌ها و در کنار اسب‌ها فیل‌ها قرار می‌گیرند. وزیرها در خانه همرنگ و شاه‌ها در خانه غیر همرنگ قرار می‌گیرند.[۴] به عبارت دیگر شاه همیشه در ستون e و وزیر همیشه در ستون d قرار می‌گیرد.[۵] سربازها در ردیف جلوی این مهره‌ها به صورت منظم قرار می‌گیرند. بازی را بازیکن سفید شروع می‌کند. پس از آن بازیکن سیاه حرکت می‌کند و بازی به همین گونه ادامه پیدا می‌کند تا به پایان برسد. پایان بازی به سه صورت است: یا سفید برنده می‌شود، یا سیاه، یا بازی مساوی می‌شود. بر اساس قوانین شطرنج هر مهره به گونه‌ای متفاوت حرکت می‌کند. بازی با حرکت مهره سفید آغاز می‌شود و در طی بازی بازیکنان به صورت نوبتی مهره‌های خود را حرکت می‌دهند.[۶]

شاه ویرایش

شاه مهرهٔ اصلی شطرنج است. این مهره تنها می‌تواند یک خانه به اطراف خود به صورت افقی، عمودی، یا در قطر حرکت کند.[۷] اما با این حال هدف اصلی بازیکنان شطرنج محافظت از شاه است. بازیکنان با انجام حرکت قلعه امنیت شاه را بیشتر می‌کنند.[۸] اگر هر دو بازیکن تنها شاه را در صفحه شطرنج داشته باشند بازی مساوی خواهد شد.[۹]

وزیر ویرایش

وزیر قوی‌ترین مهره شطرنج محسوب می‌شود. حرکت این مهره ترکیبی از حرکت مهره‌های رخ و فیل است. این مهره می‌تواند در مربع‌های خالی هم در ستون، هم در عرض، و هم در قطر حرکت کند.[۷] وزیر بالاترین ارزش را نسبت به دیگر مهره‌ها دارد.[۱۰] به دلیل باارزش بودن این مهره بازیکنان معمولاً از تعویض[ب] آن با مهره‌هایی به غیر از خودش پرهیز می‌کنند. شطرنج بازان اعتقاد دارند وزیر نباید اول بازی به میدان نبرد برده شود.[۱۱] با این حال در برخی بازی‌ها دیده می‌شود که بازیکنان وزیر خود را قربانی می‌کنند تا به موقعیت بهتر و برد برسند.[۱۲] از نمونه‌های قابل توجه این فن می‌توان به بازی قرن بین بابی فیشر ۱۳ ساله و دونالد بایرن ۲۶ ساله اشاره کرد.[۱۳] فیشر در این بازی با قربانی کردن وزیر خود برتری پوزیسیونی کامل را کسب کرد که باعث پیروزی او در بازی شد.[۱۴][۱۵]

رخ ویرایش

رخ از مهره‌های تأثیرگذار شطرنج است. این مهره می‌تواند در مربع‌های خالی به صورت افقی و عمودی حرکت کند.[۷] ویژگی رخ‌ها قدرت بالای آن‌ها در ستون و ردیف باز است.[۱۶] این مهره‌ها در پایان بازی اهمیت دوبرابری دارند. رخ‌ها همچنین قدرت نفوذ به ردیف‌های انتهایی را دارند که به آن رخنه می‌گویند. این حرکت باعث حمله از کنار می‌شود و می‌تواند مهره‌های حریف را با قدرت از بین ببرد.[۱۷] رخ در حرکتی به نام قلعه با شاه مشارکت می‌کند و هر دو مهره به صورتی خاص جابه‌جا می‌شوند.[۱۸][۱۹] این حرکت علاوه بر اینکه به شاه امنیت می‌دهد رخ را در موقعیت مناسب تری قرار می‌دهد. به این ترتیب رخ می‌تواند بهتر فعالیت کند و دفاع یا حمله بهتری داشته باشد.[۲۰]

فیل ویرایش

فیل‌ها در مربع‌های خالی به صورت مورب در قطرها حرکت می‌کنند،[۷] بدین ترتیب این مهره در قطرهای باز بهتر می‌تواند قدرت خود را به نمایش بگذارد. این مهره در بهترین شرایط می‌تواند ۱۴ خانه را کنترل کند.[۲۱] یکی از خصوصیات این مهره حرکت در یک رنگ خانه است. فیل‌های مربع سفید تنها در همین نوع خانه حرکت می‌کنند و فیل‌های مربع سیاه هم تنها در نوع مربع خودشان. هر بازیکن سیاه یا سفید دو فیل دارد، یکی برای حرکت در رنگ سفید و دیگری برای حرکت در رنگ سیاه.[۲۲]

فیل‌ها در شرایطی می‌توانند بهترین استفاده را داشته باشند که توسط پیاده‌های خود محاصره نشده باشند.[۲۳]

اسب ویرایش

اسب‌ها به صورت L مانند در صفحه شطرنج حرکت می‌کنند. این مهره تنها مهره‌ای است که روی خط صاف حرکت نمی‌کند و می‌تواند با پرش خود را از سایر مهره‌ها رها کند.[۷] همچنین با این حال در بهترین حالت تنها ۸ خانه را زیر نظر دارد. اسب گستره عمل محدودی دارد و عملکرد ضعیفی در دورزنی مهره‌ها دارد.[۲۴] این مهره تأثیر زیادی در پوزیسیون‌های بسته دارد و به علت پرش می‌تواند برتری به دست آورد.[۲۴]

پیاده ویرایش

بیشترین تعداد مهره‌ها در صفحه شطرنج پیاده یا سربازند. این مهره به صورت مستقیم در ستون خود حرکت می‌کند. پیاده می‌تواند در حرکت اول خود یک یا دو حرکت به جلو برود، اما بعد از حرکت اول تنها می‌تواند یک خانه جابه‌جا شود.[۷]

این مهره اگر چه در حالت عادی اهمیت بالایی ندارد، اما هنگامی که به عرض آخر می‌رسد به اصطلاح «ترفیع» می‌گیرد؛ یعنی باید به مهره‌ای دیگر (به جز شاه و پیاده) تبدیل شود. ترفیع بدون وقفه و بلافاصله بعد از رسیدن به عرض آخر انجام می‌شود.[۲۵][۲۶][۲۷] این مهره همچنین تنها مهره ای است که قابلیت عقب‌گرد ندارد و تنها می‌تواند صاف به جلو حرکت کند.[۲۸] پیاده حرکت ویژه دیگری نیز دارد که به آن آن‌پاسان می‌گویند.[۲۹] این واژه در معنی لغوی به معنای گرفتن یا زدن پیادهٔ در حال عبور است.[۳۰] اگر یک سرباز در اولین حرکت خود دو خانه به جلو برود و در مربع کناری خود سرباز حریف قرار بگیرد، حریف می‌تواند سرباز خود را پشت سرباز جلو آمده بگذارد و مهره سرباز را حذف کند.[۳۱] این حرکت باید بلافاصله بعد از حرکت دو خانه ای سرباز حرف انجام شود و اگر حرکتی در بین این حرکت انجام شود دیگر نمی‌توان در آن جا آن‌پاسان کرد.[۳۲]

ارزش مهره‌ها ویرایش

مهره‌های شطرنج بر اساس مواردی چون: قدرت مانور و عملکرد، تعداد خانه‌هایی که به آن دسترسی دارند، تعداد خانه‌هایی که تحت کنترل دارند، و میزان خطر و قدرت حمله ارزشیابی می‌شوند.[۳۳][۳۴]

نماد          
مهره پیاده اسب فیل رخ وزیر
ارزش ۱ ۳ ۳ ۵ ۹

با توجه به جدول، وزیر با ۹ امتیاز بیشترین ارزش و پیاده با ۱ امتیاز کمترین ارزش را دارد. فیل و اسب هر دو ۳ امتیاز دارند، اما عموماً گفته می‌شود که فیل کمی ارزشمندتر است. با این حال این مورد بیشتر به طرز تفکر، روش بازی بازیکن، و شرایط بازی بستگی دارد. هنگامی که بازی بسته شده باشد، اسب‌ها تأثیر زیاد تری نسبت به فیل‌ها دارند.[۳۵] شاه به دلیل اینکه به هیچ عنوان از صفحه شطرنج حذف نمی‌شود فاقد امتیاز خاصی است.[۳۳][۳۶] البته بحث ارزش مهره‌ها بحثی تئوریک است و ممکن است در شرایط واقعی با توجه به شرایط بازی معادلات ارزش‌ها عوض شود.[۳۷]

نو آوری ویرایش

خوزه رائول کاپابلانکا از بزرگ‌ترین استادبزرگان شطرنج اولین کسی بود که خطر تبدیل شدن شطرنج به یک بازی متکی بر حافظه و بدون خلاقیت را پیش‌بینی کرد. او بر این اساس شطرنج جدیدی با دو مهره جدید طراحی کرد که ده ستون و هشتاد خانه داشت.[۳۸] دو مهره جدید هر کدام روش حرکت جدیدی داشتند. یکی از مهره‌ها توانایی حرکت به دو صورت اسب و رخ، و مهره دیگر توانایی حرکت به صورت اسب و فیل را داشت.[۳۹]

بابی فیشر در سال ۲۰۰۶ در یک مصاحبهٔ تلفنی گفت که با پیشرفت دانش گشایش‌ها و حفظ کردن کتاب‌های گشایشی، اگر بهترین بازیکنان تاریخ شطرنج زنده شوند توانایی رقابت با شطرنج‌بازان امروز را ندارند. به گفتهٔ او «اکنون یک جوان چهارده‌ساله یا کوچکتر، فقط با حفظ کردن کتاب‌های گشایش می‌تواند یک برتری گشایشی مقابل کاپابلانکا داشته باشد.» وی ادامه داده بود که «امروزه شطرنج کاملاً مرده‌است و فقط حافظه و تبانی است. یک بازی ترسناک بدون هیچ خلاقیتی.»[۴۰] او در ۹ ژوئن ۱۹۹۶ نوع جدیدی از شطرنج را معرفی کرد که امروزه با نام شطرنج۹۶۰ معروف است. تنها تفاوت این شطرنج با شطرنج کلاسیک در نحوه قرارگیری مهره‌ها است. در این بازی مکان مهره‌های بازی به صورت تصادفی تعیین می‌شود و تنها دو محدودیت دارد: اول اینکه فیل‌ها نباید در خانه‌های همرنگ قرار بگیرند، و دوم اینکه شاه باید بین دو رخ باشد تا بتوان قلعه کرد. این شطرنج ۹۶۰ حالت شروع بازی دارد و به همین دلیل به شطرنج۹۶۰ معروف است.[۴۱]

به غیر از شطرنج۹۶۰ و شطرنج کاپابلانکا، شطرنج با انواع گوناگون دیگری هم بازی می‌شود که به آن‌ها واریانت گفته می‌شود. بیش از ۲۰۰۰ نوع بازی مختلف از شطرنج استاندارد ساخته شده که در شیوه چیدن مهره‌ها، نوع صفحه، و قوانین بازی تفاوت دارند.[۴۲][۴۳]

abcdefgh
88
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
شطرنج۹۶۰، یک نمونه از ۹۶۰ حالت ممکن شروع بازی
abcdefgh
88
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
شطرنج ضعیف! (!Weak)

نماد و نام ویرایش

  • پیاده (سرباز): نماد P (البته این مهره معمولاً بدون نماد هم در نظر گرفته می‌شود)
  • اَسب (اَسپ)؛ نماد مدرن N - نماد کلاسیک C (ایتالیایی)
  • فیل (پیل)؛ نماد مدرن B - نماد کلاسیک F (ایتالیایی)
  • رخ (قلعه)؛ نماد مدرن R - نماد کلاسیک T (ایتالیایی)
  • وزیر (فرزین)؛ نماد مدرن Q - نماد کلاسیک D (ایتالیایی)
  • شاه؛ نماد مدرن K - نماد کلاسیک R (ایتالیایی)[۴۴][۴۵][۴۶]

اگر چه مهره‌های شطرنج با نمادهای بین‌المللی بالا متناظرند، اما در زبان‌ها با نام متفاوتی در نظر گرفته می‌شود:


زبان شاه وزیر رخ فیل اسب پیاده شطرنج کیش کیش‌مات/مات
نماد ♔ ♚ ♕ ♛ ♖ ♜ ♗ ♝ ♘ ♞ ♙ ♟ n/a + or # or ++ or
آفریکانس K Koning
king
D Dame
lady
T Toring
tower
L Loper
runner
R Ruiter
rider
(P) Pion
Skaak Skaak Skaakmat
آلبانیایی M Mbreti
king
D Dama / Mbretëresha
lady / queen
T Torra
tower
F Fili / Oficeri
elephant / officer
K Kali
horse
(U) Ushtari
soldier
Shahu Shah Shah mat
عربی م مَلِك (malik)
king
و وزير (wazïr)
vizier
ر رخ / طابية (rukhkh / ṭābiya)
fortress / castle
ف فيل (fīl)
elephant
ح حصان (ħiṣān)
horse
ب بيدق / عسكري (baidaq / `askarī)
pawn / soldier
شطرنج (shaṭranj) كِش مَلِك (kish malik) كِش مات (kish māt)
آذربایجانی Ş Şah
شاه
V Vəzir
vizier
T Top
cannon
F Fil
elephant
A At
horse
P Piyada
foot soldier
Şahmat şah
shah
mat
mat
ارمنی Ա Արքա (Ark῾a)
king
Թ Թագուհի (T῾agowhi)
queen
Ն Նավակ (Navak)
ship
Փ Փիղ (P῾ił)
elephant
Ձ Ձի (Dzi)
horse
Զ Զինվոր (Zinvor)
soldier
Շախմատ (Šaxmat)
Ճատրակ (Čatrak)
Շախ (Šax) Մատ (Mat)
باسکی E Erregea
king
D Dama
lady
G Gaztelua
castle
A Alfila
Z Zalduna
knight
(P) Peoia
pawn
Xake Xake Xake mate
بلاروسی (تاراشکیه‌ویتسا) К кароль
king
Вз візыр
vizier
Лд ладзьдзя
boat
А афіцэр
officer
В вершнік
rider
(Л) латнік
pawn
Шахматы Шах Мат
بنگالی R রাজা (rājā)
King
M মন্ত্রী (montri)
Minister
N নৌকা (noukā)
Boat
H গজ / হাতি (gôj / hāti)
Elephant
G ঘোড়া (ghoṛā)
Horse
B বোড়ে / সৈন্য (boṛe / śoinno)
Walker/Troop
দাবা (dābā) কিস্তি (kisti)
Check
কিস্তিমাত (kistimāt)
Checkmate
بلغاری Ц цар
emperor
Д дама
lady
Т топ
cannon
О офицер
officer
К кон
horse
(П) пешка
foot soldier
Шахмат / Шах Шах (Шах и) мат
کاتالان R rei
D dama / reina
lady / queen
T torre
tower
A alfil
C cavall
horse
(P) peó
Escacs Escac / Xec Escac i mat
چینی K (wáng)
king
Q (hòu)
queen
R (jū)
گردونه
B (xiàng)
elephant
N (mǎ)
horse
(P) (bīng)
soldier
國際象棋 (guójì xiàngqí)
international chess
將軍 (jiāngjūn)
將死 (jiāng sǐ)
چکی K král
king
D dáma
lady
V věž
tower
S střelec
shooter
J jezdec
rider
(P) pěšec
foot soldier
Šachy Šach Mat
دانمارکی K konge
king
D dronning
queen
T tårn
tower
L løber
runner
S springer
jumper
(B) bonde
peasant
Skak Skak Skakmat
هلندی K koning
king
D dame / koningin
lady / queen
T toren / kasteel
tower / castle
L loper / raadsheer
runner / counsellor
P paard
horse
(pi) pion
Schaken Schaak Mat / Schaakmat
انگلیسی K king
Q queen
R rook, castle
B bishop
N knight
(P) pawn
Chess Check Checkmate / Mate
اسپرانتو R reĝo
king
D damo
lady
T turo
tower
K kuriero
courier
Ĉ ĉevalo
horse
(P) peono
Ŝako Ŝak Ŝakmato
استونیایی[۴۷] K kuningas
king
L lipp
flag
V vanker
chariot / carriage
O oda
spear
R ratsu
riding horse
(E) ettur
forwarder
Male
after malev
Tuli / Šahh
fire
Matt
فنلاندی K kuningas
king
D daami / kuningatar
lady / queen
T torni
tower
L lähetti
messenger
R ratsu
ride
(S) sotilas
soldier
Shakki Shakki Matti / Shakkimatti
فرانسوی R roi
king
D dame
lady
T tour
tower
F fou
jester
C cavalier
rider
(P) pion
Échecs Échec Échec et mat
گالیسی R rei
king
D dama / raíña
lady / queen
T torre
tower
B bispo
bishop
C cabalo
horse
(P) peón
foot soldier
Xadrez Xaque Xaque mate
گرجی მფ მეფე (mep'e)
king
ლაზიერი (lazieri)
queen
ეტლი (etli)
chariot
კუ (ku)
tortoise
მხედარი (mkhedari)
rider
პაიკი (paiki)
pawn
ჭადრაკი (Čadraki) ქიში (K'ishi) შამათი (Shamat'i)
آلمانی[۴۸] K König
king
D Dame
lady / queen
T Turm
tower
L Läufer
runner
S Springer
jumper
(B) Bauer
peasant
Schach Schach Matt / Schachmatt
یونانی Ρ βασιλιάς (vasiliás)
king
Β βασίλισσα (vasílissa)
queen
Π πύργος (pýrgos)
tower
Α αξιωματικός (axiomatikós)
officer
Ι ίππος (íppos)
horse
(Σ) πιόνι (pióni)
pawn
Σκάκι (Skáki) Σαχ (Sach) Mατ (Mat)
هندی R राजा (rājā)
king
V वज़ीर / रानी (vazīr / rānī)
vizier / queen
H हाथी (hāthī)
elephant
O ऊँट (ūṁṭ)
camel
G घोड़ा (ghoṛā)
horse
(P) प्यादा (pyādā)
infantryman
शतरंज (śatrañj) शह (Shah) शहमात (Shahmāt)
عبری מ מלך (Melech)
king
מה מלכה (Malka)
queen
צ צריח (Tzariach)
tower
ר רץ (Ratz)
runner
פ פרש (Parash)
horseman
רגלי (Regli)
foot soldier
שחמט (Shakhmat) שח (Shakh) מט (Mat)
هوسه S sarki
king
Q sarauniya
queen
R sansanin
fortress
G giwa
elephant
J jarumi
mounted warrior
(P) soja
soldier
ces ceki ceki mat
مجاری K király
king
V vezér / királynő
vizier / queen
B bástya
bastion
F futó
runner
H huszár / ló
hussar / horse
(Gy) gyalog / paraszt
footman / peasant
Sakk Sakk Matt
ایسلندی K kóngur
king
D drottning
queen
H hrókur
rook
B biskup
bishop
R riddari
knight
(P) peð
pawn
Skák Skák Skák og mát
ایدو R rejo
king
D damo
lady
T turmo
tower
E episkopo
bishop
K kavalo
horse
(P) piono
Shakoludo Shako Shakmato
اندونزیایی R raja
king
M menteri
minister / vizier
B benteng
castle / fortress
G gajah
elephant
K kuda
horse
(P) pion
Catur Sekak / Ster Sekakmat
میان‌اسلاوی K kralj
king
C carica / dama
empress / lady
Z zamok / věža
castle / tower
L lovec
hunter
J jezdec / konj
rider / horse
(P) pěšak
infantryman
Šahy Šah Mat
ایرلندی R
king
B banríon
queen
C caiseal
bulwark
E easpag
bishop
D ridire
knight
(F) fichillín / ceithearnach
little chess piece / kern
Ficheall Sáinn Marbhsháinn
ایتالیایی R re
king
D donna / regina
lady / queen
T torre
tower
A alfiere
standard-bearer
C cavallo
horse
(P) pedone
foot soldier
Scacchi Scacco Scacco matto
ژاپنی K キング (kingu)
Q クイーン (kuīn)
R ルーク (rūku)
B ビショップ (bishoppu)
N ナイト (naito)
(P) ポーン (pōn)
チェス (chesu) 王手 (ōte) /
チェック (chekku)
詰み (tsumi) /
チェックメイト (chekkumeito)
جاوه‌ای R raja
king
Q ratu / perdhana mentri
queen / prime minister
B bèntèng
fortress
M mentri
minister
K jaran
horse
(P) pion
sekak
کنادا ರಾ ರಾಜ (raaja)
king
ಮಂತ್ರಿ (mantri)
minister
ಆನೆ (aane)
elephant
ರಥ (ratha)
chariot
ಕು ಕುದುರೆ (kudure)
horse
ಪಾ ಪಾದಾತಿ (paadaati)
foot sodier
قزاقی Кр патша (patsha)
king
У уәзір (wazir)
vizier
Т тура (tura)
tower
П піл (pil)
elephant
А ат (at)
horse
(П) пешка (peshka) / (С) сарбаз (sarbaz)
foot soldier / warrior
шахмат (shakhmat) шах (shakh) мат (mat)
کره‌ای K 킹 (king)
Q 퀸 (kwin)
R 룩 (rug)
B 비숍 (bi syob)
N 나이트 (na i teu)
(P) 폰 (pon)
체스 (che seu) 체크 (che keu) 체크메이트 (che keu me i teu)
لاتین R rex
king
M regina
queen
T turris / elephas
tower / elephant[۴۹]
A signifer / cursor / stultus / alphinus
standard-bearer / messenger / fool[۴۹]
E eques
knight
(P) pedes / pedo
foot soldier
Scacci Scaccus Mattus
لتونیایی K karalis
king
D dāma
lady
T tornis
tower
L laidnis
Z zirgs
horse
(B) bandinieks
peasant
Šahs Šahs Šahs un mats
لیتوانیایی K karalius
king
V valdovė
queen
B bokštas
tower
R rikis
Lithuanian military commander
Ž žirgas
horse
(P) pėstininkas
pawn
Šachmatai Šach Matas
لژبان Na noltrunau
king
Ni noltruni'u
queen
S slanydi'u
castle
X xanto
elephant
Xi xirma
horse
(S) sonci
soldier
caxmati gunta
attack
lo nolraitru cu morsi
the king is dead
لوکزامبورگی K Kinnek
king
D Damm
lady
T Tuerm
tower
L Leefer
runner
P Päerd
horse
(B) Bauer
farmer
Schach Schach Schachmatt
مقدونی K крал
king
D кралица / дама
queen / lady
T топ
cannon
L ловец
hunter
S коњ / скокач
horse / jumper
P пешак / пион
infantryman / pawn
шах шах мат
مالایالم K രാജാവ് (raajavu)
king
Q മന്ത്രി (manthri)
minister
R തേര് (therú)
chariot
B ആന (aana)
elephant
N/Kt കുതിര (kuthira)
horse
(P) കാലാള്‍ / പടയാളി
(kaalal / padayaali)
foot soldier
ചതുരംഗം (chathurangam) ചെക്ക്
ചെക്ക് മേറ്റ്
مراتی R राजा (rājā)
king
V वजीर (vajīr)
vizier
H हत्ती (hātti)
elephant
O उंट (Unṭ)
camel
G घोडा (ghoḍā)
horse
(P) प्यादे (pyāde)
foot soldier
बुद्धिबळ (buddhibal) शह (shah) शहमात (shahmāt)
مغولی Н ноён
نویان
Б бэрс (fers)
vizier
т тэрэг (tereg)
chariot
Т тэмээ (temee)
camel
М морь (mor)
horse
(Х) хүү (hüü)
boy
Шатар шаг / дуг / цод мад
بوکمل K konge
king
D dronning
queen
T tårn
tower
L løper
runner
S springer
jumper
(B) bonde
peasant
Sjakk Sjakk Sjakkmatt
نروژی نو K konge
king
D dronning
queen
T tårn
tower
L løpar
runner
S springar
jumper
(B) bonde
peasant
Sjakk Sjakk Sjakkmatt
اوریه K ରଜା (rôja)
king
Q ରାଣୀ (raṇi)
queen
R ଡଙ୍ଗା (ḍôṅga)
boat
B ହାତୀ (hati)
elephant
N ଘୋଡ଼ା (ghoṛa)
horse
P ସୈନିକ (sôinikô)
soldier
ଚେସ୍/ଶତରଞ୍ଜ (chess/śôtôrôñjô) ଚେକ୍ (check) ଚେକମେଟ୍ (checkmate)
اورومو M Mootii
Mt Mootittii
G Gidaara, masaraa
A abuunii
N namkabajaa
Cheezii Mirkaneeffannaa Waayila / Mate
فارسی ش شاه
king
و وزیر
vizier / minister
ق/ر قلعه/رخ
castle
ف فیل
elephant
ا اسب
horse
س/پ سرباز/پیاده
soldier
شطرنج (shatranj) کیش (kish) مات (mat)
لهستانی K król
king
H هتمان
W wieża
tower
G goniec
courier
S skoczek
jumper
(P) pion
pawn
Szachy szach mat / szach-mat
پرتغالی R rei
king
D dama / rainha
lady / queen
T torre
tower
B bispo
bishop
C cavalo
horse
(P) peão
foot soldier
Xadrez Xeque Xeque-mate
رومانیایی R rege
king
D damă / regină
lady / queen
T turn / tură
tower
N nebun
fool
C cal
horse
(P) pion
Șah Șah Mat / Șah mat
روسی Кр король (korol')
king
Ф ферзь / королева (ferz' / koroleva)
vizier / queen
Л ладья (ladya)
boat
С слон (slon)
elephant
К конь (kon')
horse
(П) пешка (peshka)
шахматы (shakhmaty) шах (shakh) мат (mat)
گیلیک اسکاتلندی R righ
king
B bànrigh
queen
T tùr
tower
E easbaig
bishop
D ridir
knight
(P) pàn
pawn
feòirne casg tul-chasg
صربی‌کرواتی К краљ (kralj)
king
Д краљицa / дама (kraljica / dama)
queen / lady
Т топ (top)
cannon
Л ловац (lovac)
hunter
С скaкaч / коњ (skakač / konj)
jumper / horse
(П) пешак / пион (pešak / pion)
pedestrian / pawn
Шах (Šah) Шах (Šah) Мат (Mat)
سوتوی شمالی К Kgoši
Kg Kgošigadi
N Ntlosebô / Moshate
Mp Mopišopo
M Mogale
S Seitšhireletšo
Tšhêšê Check Checkmate
سیسیلی R re
king
D riggina
queen
T turru
tower
A alferu
S scecc[h]u
donkey
(P) pidinu
foot soldier
Scacchi
اسلواکی K kráľ
king
D dáma
lady
V veža
tower
S strelec
shooter
J jazdec
rider
(P) pešiak
infantryman / pawn
Šach Šach Mat / Šachmat
اسلوونیایی K kralj
king
D dama
lady
T trdnjava
castle
L lovec
hunter
S skakač
jumper
(P) kmet
farmer
Šah Šah Mat / Šahmat
اسپانیایی R rey
king
D dama / reina
lady / queen
T torre
tower
A alfil
C caballo
horse
(P) peón
foot soldier
Ajedrez Jaque Jaque mate
سوئدی K kung
king
D dam / drottning
lady / queen
T torn
tower
L löpare
runner
H springare / riddare
horse/knight
(B) bonde
peasant
Schack Schack Schack matt
تامیلی K அரசன் (arasaṉ)
king
Q அரசி (araci)
queen
R கோட்டை (kōṭṭai)
castle
B அமைச்சர் / மந்திரி (amaicchar / manthiri)
minister
N/Kt குதிரை (kutirai)
horse
(P) காலாள் / சிப்பாய் (kālāḷ / cippāy)
foot soldier / سیپوی
சதுரங்கம் (sathurankam) முற்றுகை (muṟṟukai) இறுதி முற்றுகை (iṟuti muṟṟukai)
تلوگو రాజు (rāju)
king
మంత్రి (maṃtri)
minister
ఏనుగు (ēnugu)
elephant
శకటు (śakaţu)
గుర్రం (gurraṃ)
horse
బంటు (baṃţu)
soldier
చదరంగం (cadaraṃgaṃ) దాడి (dāḍi) కట్టు (kaţţu)
تای ขุน (khun)
king
เม็ด / ตรี / มนตรี (met / trī / montrī)
counselor
เรือ (reūa)
ship
โคน (khōn)
ม้า (mā)
horse
(บ) เบี้ย (bīa)
menial
หมากรุก (mākruk) รุก (ruk) จน (jon)
ترکی Ş/K şah / kral
shah / king
V vezir
vizier
K kale
castle
F fil
elephant
A at
horse
(P) er / piyon
soldier / pawn
Satranç Şah Mat
اوکراینی король (korol)
king
Ф ферзь (ferz)
vizier
T тура (tura)
tower
C слон (slon)
elephant
K кінь (kin)
horse
(П) пішак / пішка (pishak / pishka)
foot soldier
Шахи (shakhi) Шах (shakh) Мат (mat)
اردو بادشاہ‎ (bādshāh)
وزیر‎ (vazīr)
رخ‎ (rukh)
فيلہ‎ (fiyalah)
گھوڑا‎ (ghōṛā)
پیادہ‎ (pyādah)
شطرنج‎ (šaṭranj) شہ‎ (sheh) شہمات‎ (shehmāt)
ویتنامی V vua
king
H hậu
queen
X xe
chariot
T tượng
elephant
M
horse
tốt
soldier
Cờ vua Chiếu Chiếu bí / Chiếu hết
ولزی T teyrn / brenin
lord / king
B brenhines
queen
C castell
castle
E esgob
bishop
M marchog
rider
(G) gwerinwr
peasant
Gwyddbwyll Siach Siachmat

یادداشت ویرایش

  1. Staunton chess set
  2. تعویض در حالت کلی به تبادل دو مهره شطرنج می‌گویند، برای مثال بازیکن الف برای بدست آوردن موقعیت بهتر یا از روی اجبار با اسب خود فیل بازیکن ب را در صورتی می‌زند که بازیکن ب هم می‌تواند اسب بازیکن الف را با مهره ای دیگر بزند. تعویض مهره‌ها معمولاً با دو مهره که ارزش ارزش برابری دارند انجام می‌شود اما گاهی هم بازیکنان مجبورند یک مهره قوی خود را با مهره ای ضعیف تعویض کنند.

منابع ویرایش

  1. "The History of Chess" (به انگلیسی). musicartmath. Archived from the original on 28 November 2018.
  2. "How the Chess Set Got Its Look and Feel" (به انگلیسی). smithsonianmag. ۳ آوریل ۲۰۱۳. Archived from the original on 16 December 2018.
  3. «چگونه رکورد شطرنج را ثبت کنیم». باشگاه شطرنج ایران. ۲۹ آبان ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  4. «نحوه چیدن مهره‌ها در شطرنج». باشگاه شطرنج ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸. کاراکتر soft hyphen character در |پیوند بایگانی= در موقعیت 131 (کمک)
  5. «آموزش چیدمان مهره‌های شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۳ بهمن ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  6. «آموزش شطرنج، حرکات مهره‌ها و تکنیک‌های ابتدایی آن». peachlearn. ۲۸ مرداد ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸. کاراکتر soft hyphen character در |پیوند بایگانی= در موقعیت 113 (کمک)
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ۷٫۵ «چگونگی حرکت مهره‌های شطرنج». مکتب خانه شطرنج. ۲۷ شهریور ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۱۸.
  8. «آموزش حرکت مهره شاه در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۶ مرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  9. «مساوی شدن بازی». باشگاه شطرنج ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸. کاراکتر C1 control character در |پیوند بایگانی= در موقعیت 74 (کمک)
  10. «مهره‌ها و حرکات شطرنج». شطرنج فرزین. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  11. «وزیر یک مهره ترسو». tehranchess. ۱۳ خرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  12. «آموزش مقدماتی شطرنج به زبان ساده». you can. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  13. «بازی قرن، روایتی متفاوت به قلم دکتر فرانک بردی». شطرنجباز. ۲۴ دی ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸.
  14. «بابی فیشر نابغه ای با حافظه ای باور نکردنی». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۰ اسفند ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  15. «بابی فیشر شطرنج یاد می‌دهد – معرفی کتاب آموزش شطرنج». m0911. ۲۲ مرداد ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  16. «مقاله: اهمیت ستون باز و قدرت رخ در آن (1)». آچمز. ۳ بهمن ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  17. «اهمیت رخ و ستون‌ها در شطرنج». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  18. «آموزش قلعه رفتن در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۱۱ مهر ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  19. «"شاه-قلعه" در بازی شطرنج چیست؟». آل دیجی. ۲۰ آبان ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  20. «آموزش قلعه رفتن در شطرنج (بخش یکم)». شطرنج سفید. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  21. «فیل در نگاه عامه». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  22. «آموزش حرکت مهره فیل در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۸ خرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  23. «فرق فیل خوب و فیل بد». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  24. ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ «ویژگی‌های اسب در شطرنج». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  25. «حرکت‌های استثنایی در شطرنج». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  26. «ترفیع پیاده». مکتب خانه شطرنج. ۷ مهر ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  27. «ترفیع پیاده-خط پایان». شطرنج سفید. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  28. «آموزش حرکت مهره پیاده یا سرباز در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۶ مرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  29. «بازی شطرنج از آغاز تاکنون و شناخت قوانین این بازی-بخش دوم». زیباخو. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  30. «آموزش آن پاسان در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۱۲ مهر ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  31. «آموزش حرکت شاه، وزیر و سرباز شطرنج (تصویری)». هنر فردی. ۱۴ آبان ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  32. «قانون آنپاسان در بازی شطرنج». مجله WeAre.ir. ۳۰ تیر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  33. ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ «آموزش ارزش مهره‌های شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۶ مهر ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  34. «ارزش مهره‌ها». باشگاه شطرنج ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  35. "Making Wise Captures" (به انگلیسی). chesscorner. Archived from the original on 16 December 2018.
  36. "Relative Value of Chess Pieces" (به انگلیسی). mark-weeks. Archived from the original on 16 December 2018.
  37. "The relative values of the chess pieces" (به انگلیسی). chessfox. April 11, 2015. Archived from the original on 16 December 2018.
  38. "Capablanca's chess" (به انگلیسی). chessvariants. Archived from the original on 16 December 2018.
  39. "Capablanca's Chess-Chess variant" (به انگلیسی). greenchess. Archived from the original on 16 December 2018.
  40. "Speaking about Fischer..." (به انگلیسی). chessbase. Archived from the original on 16 December 2018.
  41. «شطرنج بابی فیشر چیست و چرا به آن شطرنج ۹۶۰ می‌گویند؟». مکتب خانه شطرنج. ۱۶ مرداد ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  42. "Chess Varieties – Different Types of Chess" (به انگلیسی). chessinvasion. Archived from the original on 16 December 2018.
  43. "Popular Chess Variants" (به انگلیسی). thesprucecrafts. ۶ ژوئن ۲۰۱۷. Archived from the original on 16 December 2018.
  44. «آموزش علائم اختصاری شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۴ شهریور ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  45. «نحوه ثبت حرکات شطرنج». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  46. FIDE Handbook. "FIDE Laws of Chess taking effect from 1 January 2018". International Chess Federation (FIDE) (به انگلیسی). Retrieved 2020-09-01.
  47. The Estonian chess terms were coined by Ado Grenzstein.
  48. "Handbook". www.fide.com. Retrieved 22 March 2019. The pieces bear the names: Koenig, Dame, Turm, Laeufer, Springer, Bauer
  49. ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ H. J. R. Murray, A History of Chess, ch. 11