ناصر مقدم

ناصر مقدم (زاده ۳ تیر ۱۲۹۷ در تهران – درگذشته ۲۱ فروردین ۱۳۵۸ در تهران) سپهبد نیروی زمینی شاهنشاهی، معاون نخست‌وزیر و چهارمین و آخرین رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) بود. وی بلافاصله پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران دستگیر و در فروردین ۱۳۵۸ اعدام شد. تیمسار مقدم از امضا کنندگان اعلامیه بی‌طرفی ارتش در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ بود.

ناصر مقدم
ناصر مقدم
معاون نخست‌وزیر ایران
پادشاه	محمدرضا شاه پهلوی
چهارمین رئیس کل ساواک
دوره مسئولیت اواسط خرداد ۱۳۵۷ – بهمن ۱۳۵۷
پس از	نعمت‌الله نصیری
پیش از	انحلال پست
اطلاعات شخصی
زاده	۳ تیر ۱۲۹۹ تهران، ایران
درگذشته	۲۱ فروردین ۱۳۵۸ تهران، ایران
ملیت	ایرانی
پیشه	سیاستمدار
خدمات نظامی
خدمت/شاخه	نیروی زمینی شاهنشاهی ایران
درجه	سپهبد
فرمانده	اداره دوم ستاد بزرگ‌ارتشتاران ساواک

زندگی‌نامه

ناصر مقدم فرزند یعقوب در ۳ تیرماه سال ۱۲۹۷ متولد شد، تحصیلات نظامی خود را در دانشکده افسری و دانشگاه جنگ و فرماندهی عالی و ستاد مشترک به پایان رسانید و علاوه بر تحصیلات نظامی در رشته حقوق از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به ریاست اداره سوم ساواک منصوب شد که پی‌گیری فعالیت‌های روحانیون و مبارزان مذهبی را نیز به عهده داشت. مقدم تا پایان سال ۱۳۴۹ در این سمت باقی‌ماند. در سال ۱۳۵۰ از ساواک به ارتش بازگشت و به عنوان رئیس اداره دوم ستاد مشترک ارتش، مسئولیت امور «اطلاعات و ضد اطلاعات» ارتش را به عهده گرفت و تا درجه سپهبدی پیش رفت. سپهبد ناصر مقدم در اواسط خرداد ماه ۱۳۵۷ به جای نعمت‌الله نصیری به ریاست ساواک منصوب شد.

در جریان انقلاب

چرخش بسمت انقلابیون

به گفته هوشنگ نهاوندی سرتیپ مقدم پس از انتصاب شریف امامی به نخست‌وزیری تغییر مسیر داده و بسمت انقلابیون متمایل شد.با بازرگان و طالقانی جلساتی داشته پولی را که امیر قطر برای جلوگیری از انقلاب در اختیارش قرارداده بود به محمود طالقانی داده بود. با اینحال نهاوندی در ادامه اضافه می کند هرچند شرح وقایعی که دادم چیزی دیگریست ولی معتقدم که مقدم خائن نبوده است:

خائن بالفطره مقدم به‌نظر من نبود. مقدم شخصی بود که بسیار دل‌شکستگی پیدا کرده بود چون خودش آدم بسیار درستی بود. آدم پاکی بود. آدم وطن‌پرستی بود. و بعد از اینکه دید هیچ‌کدام از آن حرف‌هایی که زده، که سال‌ها می‌گفت و بعد هم به‌هرحال نوشت، انجام نشد و رهایش کردند، به نظر من خواست یک جوری رژیم جدید را مانع این بشود که، به اصطلاح، دستگاه سازمان امنیت را در قالب رژیم جدید نگه دارد و شاید یک کارهایی را در قالب همین رژیم بتواند انجام بدهد. این تفسیر شخصی من درباره مقدم.

تیمسار محسن هاشمی نژاد از فرماندهان گارد جاویدان در مصاحبه ای که بعد از انقلاب داشته درباره مقدم گفته است که او در کوران انقلاب تا جایی که توانست تلاش کرد در جبهه شاه، کشور و ارتش را حفظ کند ولی وقتی دید نمی تواند در کنار شاه این هدف را محقق کند احتمالا از روی وطن دوستی تصمیم گرفت به سمت انقلابیون تغییر جهت دهد و در جایگاه جدید هدفش را محقق کند.

تاسیس سازمان امنیت جدید

بگفته هوشنگ نهاوندی سرتیپ مقدم دفتری تحت عنوان دفتر ساختمانی در خیابان نادرشاه تاسیس کرده بود که در آن بهمراه سرتیپ کاوه و سرتیپ فرازیان مشغول پایه ریزی ساواما یا اداره اطلاعات جدید برای جمهوری اسلامی بود

فرستادن پیام خصوصی برای خمینی

حسین‌علی منتظری گفته‌است قبل از حرکت به پاریس (احتمالاً اوائل بهمن ۵۷) تیمسار مقدم در منزل مرتضی مطهری با وی دیدار کرده از او می‌خواهد سه پیام را به خمینی برساند:

1. به کارکنان اعتصابی شرکت نفت دستور دهید حداقل برای مصرف داخلی نفت تولید کنند چون بزودی در سرمای زمستان مردم مشکل پیدا خواهند کرد.
2. ما از کمونیستها خاطره سوء داریم لطفاً آنها را به اطراف خود راه ندهید.
3. اینکه شما روحانیون وجوهات شرعی را به افراد می‌دهید اشتباه است؛ بهتر است آنرا برای ایجاد کارخانجات تولیدی، صرف کنید و از درآمد آن به آن‌ها کمک کنید.

بی‌طرفی ارتش

مقدم از جمله ۲۷ امیر ارشد ارتش بود که نامه بی‌طرفی ارتش شاهنشاهی را امضا کرد. وی در سمت معاون نخست‌وزیر و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور چنین گفت:

• مدتی است آقای نخست‌وزیر سازمان اطلاعات و امنیت کشور را عملاً منحل کرده‌اند و لایحه انحلال سازمان امنیت هم چند روز پیش از تصویب مجلس گذشت. در حقیقت سازمان امنیتی وجود ندارد و تمام پرسنل این سازمان در سطح کشور بلاتکلیف و سرگردان هستند.
• مردم در نقاط مختلف به ادارات سازمان امنیت حمله نموده، ضمن غارت وسائل، ساختمانها را آتش می‌زنند.
• مخالفین به خانه‌های رؤسا و پرسنل ساواک نیز حمله می‌کنند، زندگی خود و خانواده‌هایشان در خطر می‌باشد.
• خودم هم که الساعه درخدمت تیمساران هستم بلاتکلیف می‌باشم و در اجرای دستور تیمسار ریاست ستاد در اینجا حاضر شده‌ام و اطلاعاتی بیش از تیمساران ندارم تا به اطلاع شورا برسانم.»

درگذشت

پس از انقلاب ۱۳۵۷ وی دستگیر و در شامگاه ۲۱ فروردین ۱۳۵۸ اعدام شد.

‏۲۲ فروردین ماه ۱۳۵۸ ساعت دو و سی دقیقه بامداد ۱- سپهبد ناصر مقدم رییس سازمان اطلاعات و امنیت کشور ۲- سپهبد بازنشسته محمدتقی مجیدی به اتهام شرکت در دادگاه فداییان اسلام و نواب صفوی ۳- سپهبد علی حجت کاشانی رییس سازمان تربیت بدنی به اتهام نابودی ورزش ۴- سرلشکر حسن پاکروان سفیر ‏۵- سرلشکر علی نشاط فرمانده گارد جاویدان ۶- سرلشکر حسین علی بیات نماینده مجلس شورای ملی ۷- عباس علی خلعتبری وزیر امور خارجه به جرم بستن قراردادهای ساختن راکتورهای اتمی ۸- عبدالله ریاضی رییس مجلس شورای ملی ۹- سناتور علامه وحیدی ۱۰- منصور روحانی وزیر کشاورزی ۱۱- غلامرضا نیک پی شهردار تهران به جرم پیاده کردن پروژه « نقشه جامع تهران » مفسد فی الارض شناخته شدند و تیرباران گردیدند.

جستارهای وابسته

• حسن پاکروان
• نعمت‌الله نصیری
• علی نشاط
• عباسعلی خلعتبری
• محمد تقی مجیدی
• هوشنگ نهاوندی
• اعلامیه بی‌طرفی ارتش
• انقلاب ایران

منابع

• «ناصر مقدم: یک سرگذشت». حقوق بشر و دموکراسی برای ایران - بنیاد عبدالرحمن برومند. ۱۹۷۹-۰۴-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۳۰.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• «سپهبد ناصر مقدم (آخرین رئیس ساواک)». مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران IICHS. ۱۹۷۹-۰۴-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۳۰.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• دکتر باقر عاقلی (۱۳۸۰)، شرح حال رجال سیاسی و نظامی ایران، جلد سوم، تهران: نشر گفتار، نشر علم، شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۶۰-۳