نیزک ترخان یا نیزک طرخان (نامشخص - ۷۱۰ میلادی) مرزبان ناحیه تخارستان بود که در زمان حملهٔ عرب‌های مسلمان، در حدود سال ۷۰۹ میلادی بر عليه قتیبة بن مسلم قیام كرد و با عرب‌ها جنگید و پس از هر بار شکست سر به شورش برداشت تا سرانجام کشته‌شد.[۱]

یک سکه کپی شده هپتالی از روی سکه‌های ساسانی-عربی، عبد الله بن خازم به تاریخ ۶۹ ه‍.ق (۶۸۸ میلادی). در حاشیه: نشان هپتالی با سری تاج دار و یک تمغای متاخر، در دوران نیزک ترخان در حدود سال ۷۰۰ میلادی

سرگذشت ویرایش

در سال ۸۷ ه‍.ق قتیبة بن مسلم قصد داشت که شهر بلخ را تصرف کند. نیزک ترخان، آیین اسلام را نپذیرفت و به دفاع از شهر پرداخت. ولی سرانجام شکست خوردخ و زندانی شد. در این زمان او بصورت ظاهری اسلام را پذیرفت، ولی زمانی که قتیبة به بخارا لشکرکشی کرد، نیزک نیز اسلام رهاکرده و به آیین زرتشتی بازگشت. او سپاهی گردآوری کرد، تا برای جنگ با مسلمانان آماده شود. قتیبة با سپاهی بزرگ به او حمله کرد و نیزک باز هم اسلام را بصورت ظاهری پذیرفت. ولی بار دیگر از اسلام برگشت و به جنگ با مسلمانان پرداخت. او بخشی از سپاه مسلمانان را شکست داد و شماری از شهرهای اشغال شده را آزاد کرد.

قتیبة که خبر خروج دوبارهٔ نیزک را شنید خشمگین شد و سوگند خورد که نان نخورد تا زمانی که از خون نیزک و پیروان و افرادش آسیاب خون گرداند. پس سپاهی بزرگ گردآورد و به به نیزک حمله‌ور شد. او شهرها را یکی پس از دیگری تصرف و مردم آن شهرها را نیز قتل‌عام کرد، آن‌چنان‌که در روز نخست شش هزار تن را سر برید و در دیگر روزها نیز چنین کرد و از آسیابی که احداث کرده بود، گندم آرد کرده و نان پخت و از آن خورد تا به سوگندش عمل کرده‌باشد.

سرانجام نیزک و افرادش را نیز شکست داده و اسیر کرد. قتیبة دستور داد تا نیزک، فرزندان و همهٔ خویشان و وابستگان و هواخواهانش را یک جا کشتند. و چون این‌گونه به عهد خویش وفاکرده بود در مسجد جامع نماز شکر خواند.

منابع ویرایش

برای مطالعه بیشتر ویرایش

  • Beckwith, Christopher (2009). Empires of the Silk Road. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-13589-2.
  • الگو:The Arab Conquests in Central Asia
  • Kennedy, Hugh (2007). The Great Arab Conquests: How the Spread of Islam Changed the World We Live In. Philadelphia, Pennsylvania: Da Capo Press. ISBN 978-0-306-81740-3.
  • Shaban, M. A. (1970). [[[:الگو:Gbook]] The ʿAbbāsid Revolution]. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-29534-3. {{cite book}}: Check |url= value (help)
  1. Alram, Michael (2014). "From the Sasanians to the Huns New Numismatic Evidence from the Hindu Kush". The Numismatic Chronicle (1966-). 174: 261–291. ISSN 0078-2696.