هدی صابر

هُدی رضازاده صابر (زادهٔ ۲۴ اسفند ۱۳۳۷ – درگذشتهٔ ۲۱ خرداد ۱۳۹۰) پژوهشگر، روزنامه‌نگار، فعّال ملی مذهبی، زندانی سیاسی و از گردانندگان مجله توقیف شده «ایران فردا» بود. وی در ۱۲ خرداد ۱۳۹۰ در حالی‌که در اوین زندانی بود در اعتراض به مرگ مشکوک هاله سحابی در مراسم تشییع جنازه پدرش عزت‌الله سحابی، اعتصاب غذای خود را آغاز کرد و در ۲۱ خرداد، پس از انتقال از زندان به بیمارستان مدرس بر اثر نارسایی قلبی درگذشت. منابع نزدیک به مخالفان حکومت ایران، علت مرگ هدی صابر را ضرب و شتم از سوی مأموران امنیتی زندان اوین، عنوان کردند.

هُدی صابر
زادهٔ	۲۴ اسفند ۱۳۳۷ تهران، ایران
درگذشت	۲۱ خرداد ۱۳۹۰ (۵۲ سال) بیمارستان مدرس، تهران، ایران
علت مرگ	حملهٔ قلبی در روز دهم اعتصاب غذای تر، سکته قلبی
آرامگاه	آرامستان تهران (بهشت زهرا) - قطعه ۱۰۰ - ردیف ۱۴۵ شماره ۱
محل زندگی	تهران
شهروندی	ایران
تحصیلات	لیسانس اقتصاد
محل تحصیل	دانشگاه علامه طباطبایی (مدرسه عالی بازرگانی/دانشکده شهید مهدی رضایی)
پیشه	پژوهش‌گر، روزنامه‌نگار (ایران فردا)
سال‌های فعالیت	۱۳۵۶-۱۳۹۰
شناخته‌شده برای	پژوهشگری، روزنامه‌نگار، زندانی سیاسی
آثار	فروپاشی، 50 سال برنامه‌ریزی، سه هم‌پیمان عشق، جامه‌دان پر و پیمان، هشت فراز هزار نیاز، باب بگشا
حزب سیاسی	شورای فعالان ملی مذهبی
مجازات(های) جزایی	زندان
همسر(ها)	فریده جمشیدی
فرزندان	حنیف و شریف
وبگاه	hodasaber.net

زندگی

هدی صابر نخستین تجربهٔ اشتغال و پژوهش خود را با استخدام در صدا و سیما آغاز کرد. او در اواخر سال ۵۸ در گروه اقتصاد سیما، به پژوهشگری و نویسندگی مشغول شد و شماری از کارهای وی به برنامه‌های سیما تبدیل شده‌است. تهیه‌کنندگان و کارگردانان بخش اقتصاد صدا و سیما بسیار علاقمند به همکاری با او بودند. از همان زمان‌ها بود که فعالیت‌های سیاسی وی آغاز شد.

هدی صابر در سال‌های آغازین انقلاب و در دورهٔ دانشجویی با فریده جمشیدی ازدواج کرد. به گفته همسرش او فردی مذهبی بود و برایش مهم بود که همسر و فرزندانشان هم به مذهب مقید باشند. او به ساده زیستی فرزندانش تأکید می‌کرد

همکاری با مؤسسه عالی پژوهش

هدی صابر با مهندس سحابی و دکتر ستاری‌فر در سازمان برنامه و بودجه همکاری داشته و پژوهش‌هایی برای شرکت نفت داشته‌است. او پژوهشی در مورد تاریخ داشته که حاصلش کتاب روزشمار انقلاب بود. پژوهش‌هایی هم در مورد ورزش بود.

اما به تدریج گرایش سیاسی و فکری اش سبب شد که محدودیت‌های شغلی زیادی برای وی در صداوسیما ایجاد گردد. پروژه‌های وزینی در نوع خود از جمله تحولات صنعت نفت در ایران، توسعه اقتصادی درغرب، روندهای اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، تحلیل برنامه‌های عمرانی، بودجه و مطالعات فرهنگی و اقتصادی زیادی انجام داد.

او از سال ۷۶ یا ۷۷ به بعدبا مؤسسه عالی پژوهش که متعلق به سازمان تأمین اجتماعی بود، همکاری می‌کرد که شبیری نژاد مسئول آنجا بود. او در اوایل انقلاب معاون سازمان برنامه بود؛ یعنی زمانیکه مهندس سحابی رئیس سازمان برنامه بودند. او هم‌زمان در یک شرکت خصوصی که به اتفاق چند نفر از دوستان تأسیس کرده بود و در حوزه کارآفرینی و توانمندسازی و مطالعات اقتصادی اجتماعی کار می‌کرد. او پروژه‌ای در حوزه توانمند سازی ۲۵۰ جوان در خرمشهر و آبادان را انجام داد. او یک پروژه‌ای هم در زمینه نهادهای خیریه‌ای در ایران انجام داد که بسیار تمایل داشت که نتایج آن را تبدیل به کتابی کند که در زمان حیاتش موفق به انجام آن نشد.

نخستین دستگیری و زندان هدی صابر

در سال ۱۳۷۹، ۵ بازرس از از شعبه ۲۶، در بازرسی خود از منزل هدی صابر تمامی کتاب‌های و جزوات تحقیقاتی و پژوهشی هدی صابر همراه آلبوم عکس خانوادگی را از منزل صابر خارج کردند. پس از بازگرداندن آلبوم عکس پس از ۲۴ ساعت، عکس‌ها را ناقص تحویل دادند. هدی صابر ۸ بهمن ۱۳۷۹ دستگیر شد و پس از پایان محاکمه‌اش در روزهای ۱۴ و ۱۵ اسفند، در ۲۱ اسفند ۱۳۸۰ با سپردن ۱۳۰ میلیون تومان وثیقه آزاد شد. در سال ۱۳۸۰، فیروزه صابر، خواهر هدی صابر که بخاطر برادرش به دادگاه احضار شده بود به علت اینکه حاضر به همکاری با قاضی دادگاه نشده بود، با قرار بازداشت موقت به بازداشتگاه انتقال یافت. هدی در زندان ۵۹ بود که ملی مذهبی‌ها و نهضت‌آزادی‌ها آنجا بودند. در آن زمان فشار روی هدی خیلی زیاد بود و خانواده ۲ ماه از او کاملاً بی‌اطلاع بود.

وقتی که دختر وی وارد دانشگاه شد، آقا هدی را به دادگاه انقلاب احضار کردند. هر دو فرزند وی از ماجرای دستگیری ضربه بزرگی خورند و نصیحت مادر به آن‌ها این بود که سیاسی نباشند. «چون بچه‌ها می‌دیدند مرتباً یا می‌رویم دادگاه انقلاب یا می‌رفتیم اوین برای ملاقات بالاخره روی بچه‌ها خیلی فشار آمد.»

صدور حکم زندان اول و دومین دستگیری و زندان دوساله

هدی صابر، در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۸۲، توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب اسلامی تهران (در پشت درهای بسته) به ده سال زندان و ده سال محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم شد.

او، تقی رحمانی و رضا علیجانی که تقاضای تجدید نظر کرده بودند تا برگزاری دادگاه تجدید نظر آزاد شدند اما مجدداً در ۲۵ خرداد همان سال آن‌ها بدون ارائه هیچ دلیل قانونی و بدون دسترسی به وکیل خود بازداشت شدند و سه ماه در انفرادی به سر بردند.

نیروهای امنیتی، ناآرامی‌های رخ داده در دانشگاه‌ها در خرداد ۱۳۸۲ ـ که آن زمان در اعتراض به طرح موسوم به خصوصی کردن دانشگاه‌ها فضای ملتهبی را تجربه می‌کردند ـ را به هدی صابر و برخی همراهان وی نسبت داده و به همین بهانه و تحت عنوان اتهامی راه‌اندازی تشکل غیرقانونی و اقدام علیه امنیت ملی، اقدام به بازداشت ایشان کردند. ۲۳ مهر غلامحسین الهام سخنگوی قوه قضاییه ایران بدون اینکه مشخص کند دادگاه آن‌ها کی و کجا برگزار شده‌است اعلام کرد که این سه روزنامه‌نگار «محکومیت حبس خودرا در زندان آغاز کرده‌اند».

۱۲ اردیبهشت سال بعد(۱۳۸۳)به رضا علیجانی اطلاع داده شد دادگاه تجدید نظر پرونده آن‌ها بدون حضور خود متهمان و وکلایشان، برگزار شده‌است. هدی صابر به پنج سال و نیم زندان محکوم شده بود. او در سلول انفرادی بدون هواخوری مناسب در بند ۳۲۵ زندان اوین که متعلق به سپاه پاسداران است نگهداری می‌شد.

هدی صابر در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری و رئیس قوه قضائیه نوشت «صبح روز شنبه ۲۴ خرداد ۱۳۸۲ در نزدیکی منزل مسکونی در برابر دیدگاه متحیر عابران محل، توسط یک تیم عملیاتی پنج نفره محاصره و دستگیر شدم»، اما دو روز پس از بازداشت «با یک فرم به اصطلاح تفهیم اتهام برای امضا روبرو شدم که تصریح می‌کرد که در صحنه اغتشاش دانشگاه حاضر و در همان صحنه دستگیر شده‌ام.» صابر در این نامه نوشت تا حدود ۱۵۰ روز بعد از بازداشت نه بازپرسی شدم و نه کیفرخواست به من ارائه شد. این سه زندانی ملی مذهبی گفتند بدون حکم در زندان اند و دستور آزادی مشروط آن‌ها نیز سه ماه است اجرا نشده‌است.

فریده جمشیدی، همسر او در کنار خانواده‌های زندانیان سیاسی دیگر، نوروز ۱۳۸۳ در کنار زندان اوین سفره هفت سین پهن کردند. صبح روز سه شنبه ۸۴/۳/۱۰ جمعی از نیروهای ملی - مذهبی و اعضای نهضت آزادی ایران در محل حوزه ریاست قوه قضاییه تحصن کردند و با ارائه نامه‌ای به دفتر آیت‌الله هاشمی شاهرودی خواستار آزادی سه زندانی ملی‌مذهبی و سایر زندانیان سیاسی شدند. این تحصن با قول مساعد نماینده قوه قضاییه پایان یافت.

سرانجام در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری نهم در سال ۱۳۸۴ هدی صابر به همراه شماری دیگری از زندانیان سیاسی از حبس دوساله آزاد شد و دوران نوینی در زندگی سیاسی و فکری خود را آغاز کرد. چندی بعد، در آذر ۱۳۸۴ جلسه رسیدگی به اتهامات هدی صابر، رضا علیجانی و تقی رحمانی پشت درهای بسته به صورت غیرعلنی در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران برگزار شد. محمد شریف وکالت آقای صابر و متهمان دیگر را بر عهده داشت. در مرداد ۱۳۸۵ شعبه ۳۶ دادگاه تجدید نظر تهران حکم محکومیت هشت ماه حبس تعزیری تقی رحمانی و هدی صابر به اتهام معاونت درتشکیل یک ان جی او ی غیرقانونی را تأیید کرد. عبدالفتاح سلطانی وکیل آن‌ها اعلام کرد «اتهام معاونت در تشکیل یک نگو غیرقانونی در حالی به موکلانم واردشده‌است که این نگو به ثبت قانونی رسیده‌است. دادگاه تجدیدنظر با تغییر عنوان اتهامی، محکومیت موکلانم را تأیید کرده‌است.» او گفت این در حالی است که این دادگاه تجدیدنظر، هنوز دربارهٔ پرونده قدیمی تر بازداشت سال ۷۹ موکلانش تصمیم‌گیری نکرده‌است.

آخرین دستگیری و مرگ هدی صابر

همچنین ببینید: نقض حقوق روزنامه‌نگاران و خبرنگاران در جمهوری اسلامی ایران

هدی صابر پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸) نیز توسط دو مأمور دستگیر شد و به مکان نامعلومی منتقل شد. این دستگیری چندان به درازا نینجامید و بیشتر جنبه هشدار و ایجاد محدودیت داشت. اما حدود یک سال بعد و در میانهٔ تابستان در حالی که به فعالیت شغلی خود در طرح کارآفرینی برای مناطق حاشیه‌نشین شهر زاهدان مشغول بود و همزمان به فعالیت‌های فکری خود نظیر برپایی کلاس‌های قرآن (باب بگشا) در حسینیه ارشاد ادامه می‌داد، با تماس‌های تهدیدآمیز مبنی بر لزوم معرفی برای سپری کردن دورهٔ زندانی که حدود ۷ سال از زمان صدور حکم آن (در سال ۱۳۸۲) گذشته و مشمول مرور زمان شده، مواجه و چند روز بعد در تاریخ ۱ مرداد دستگیر و به زندان اوین منتقل شد. از این دوره، آخرین فراز زندگی فکری و مبارزاتی اش آغاز گردید. هدی صابر در زندان نیز از فعالیت و حرکت بازنایستاد و اقدام به برگزاری کلاس تاریخ و اقتصاد برای هم‌بندیان علاقمند خود کرد.

با مرگ هاله سحابی در جریان تشییع جنازه مرحوم مهندس سحابی در روز ۱۱ خرداد ۱۳۹۰ هدی صابر به همراه امیرخسرو دلیرثانی با صدور بیانیه‌ای از زندان اعتصاب غذای اعتراضی آغاز کردند:

«به نام جان جهان؛ فعال و ناظر یگانه؛ کوته فاصله‌ای پس از وداع مهندس عزت‌الله سحابی سرمایه متبلور و گران‌سنگ مبارزات دراز دامنه سیاسی – اجتماعی ایران، خبر پر زدن هاله سحابی و چگونگی جان باختنش، تکان‌مان داد. ما دو عضو خانواده فکری – سیاسی ملی – مذهبی در اعتراض به فاجعه روز چهارشنبه ۱۱ خرداد ماه ۹۰ و تهاجم منجر به مرگ فرزند اول سحابی بزرگ که مادر صفت و خواهر گونه در خدمت مردمان و آسیب‌دیدگان وقایع دو سال اخیر میهن بود، از گاه غروب پنجشنبه ۱۲ خرداد ماه در بند ۳۵۰ زندان اوین بدون طرح هیچ گونه مطالبه و خواسته شخصی، دست به اعتصاب غذای تر می‌زنیم و با آب و چای و قند و نمک، سر می‌کنیم. این اقدام مبتنی است بر تصمیمی مستقل و ما دیگر هم‌بندیان را به مشارکت در این اقدام دعوت نکرده و به اقدام‌های مشابه نیز فرا نمی‌خوانیم. شاید این اقدام ما به سهم خود در شرایط وانفسای وطن مصدق – سحابی، مانع از تکرار این بیدادگری‌ها علیه انسان‌های بی‌دفاع شود. با سلام به دو عزیز از دست رفته و با احترام به مردم ایران و هم‌بندیان. امیرخسرو دلیرثانی - هدی صابر»

هدی صابر در ۲۱ خرداد ۱۳۹۰ به دلیل ایست قلبی ناشی از اعتصاب غذا و سهل انگاری مسئولین زندان برای انتقال وی در بیمارستان مدرس تهران در گذشت. خانواده وی تا روز ۲۲ خرداد از درگذشت وی بی‌خبر بودند. هم چنین ۶۴ زندانی سیاسی بند ۳۵۰ زندان اوین نیز با امضای شهادت نامه‌ای، علت مرگ هدی صابر را ضرب و شتم از سوی مأموران امنیتی زندان اعلام کردند. نیروهای امنیتی در اطراف بیمارستان مدرس حضور یافتند و پیکر وی توسط آمبولانس به پزشکی قانونی انتقال یافت. فریده جمشیدی همسر هدی صابر، اعلام کرد نیروهای قضایی و امنیتی را «مسئول» مرگ همسرش می‌داند. آرش علایی پزشکی که هدی صابر را در زندان زیر نظر داشت گفته‌است که «اعتصاب غذا عاملی برای رخ دادن سکته بود. مرحوم صابر، ورزشکار و سالم بود. او هیچگونه مشکلی نداشت که بتوان گفت باعث سکته شده‌است. متأسفانه در زمانی که مرحوم صابر نیاز به اقدامات اورژانسی پیدا کرد ایشان را به بیمارستان اعزام نکردند و دچار سکته وسیع قلبی شد.»

با گذشت حدود هشت سال از مرگ هدی صابر، دستگاه قضایی همچنان از رسیدگی جدی به این پرونده و مشخص کردن عاملان مقصر در مرگ هدی صابر خودداری کرده‌است.

تشییع

مراسم تشییع وی صبح ۲۳ خرداد در بهشت زهرا برگزار شد. به نوشته وبگاه جرس «مقامات مسئول قضایی خبر انتقال به بیمارستان و درگذشت هدی صابر را به خانواده اش نیز اطلاع نداده بودند و پس از آن نیز از تحویل پیکر آن به خانواده، امتناع ورزیدند.» تشییع جنازه هدی صابر در قطعه ۱۰۰ بهشت زهرا، تحت تدابیر شدید امنیتی برگزار شد.

مراسم سوم هدی صابر در مسجد اعظم قلهک با حضور گسترده مردم با وجود جو امنیتی شدید برگزار شد. بیش از دو هزار نفر در این مراسم حضور داشتند، اما در عین حال حدود ۲۰۰ نیروی امنیتی خیابان‌های اطراف را در کنترل خود گرفته بودند و حدود ۵۰ نیروی لباس شخصی در داخل مسجد در بین جمعیت پراکنده بودند. ت در بخش بانوان هم پلیس‌های زن کنترل این قسمت را بر عهده داشتند. فیروزه صابر خواهر هدی صابر جلوی در مسجد مهمان‌ها را مشایعت می‌کرد. نیروهای امنیتی از برگزارکنندگان تعهد گرفتند که سخنی از «مرگ» یا «زندان» در این مراسم به میان نیاید. حسین شاه‌حسینی عضو شورای مرکزی جبهه ملی، نیز در این مراسم سخنرانی کرد. نیروهای امنیتی، بسیج و لباس شخصیها در محدوده خیابان یخچال و مسجد اعظم قلهک به وفور دیده می‌شدند و داخل مسجد نیز این نیروها با چندین دوربین از شرکت‌کنندگان در مراسم ترحیم هدی صابر فیلم می‌گرفتند. در میان مراسم یکی از حاضران خواستار فرستادن صلوات برای سلامتی زندانیان سیاسی شد که مأموران امنیتی او را دستگیر کردند. در این مراسم از چهره‌های شاخصی که حضور داشتند علاوه بر فعالان ملی مذهبی، احمد منتظری و سعید منتظری (فرزندان حسینعلی منتظری)، محمد نوری زاد، محمدرضا خاتمی، سعید لیلاز، فرشاد مؤمنی، حبیب‌الله پیمان، هاشم آقاجری، محسن امین‌زاده، عبدالله نوری، هاشم صباغیان، تقی رحمانی، عباس کوشا، سعید حجاریان، محسن بیات (فرزند آیت الله اسدالله بیات زنجانی)، محمد توسلی، محسن آرمین، مرتضی الویری، خسرو سیف، خانواده آیت الله محمود طالقانی، خانواده دکتر علی شریعتی، اعضای جبهه مشارکت ایران اسلامی، نهضت آزادی ایران و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی را می‌توان نام برد. هم چنین زندانیان بند ۳۵۰ زندان اوین نیز مراسمی برای بزرگداشت هدی صابر برگزار کردند.

واکنش‌ها

• سید محمد خاتمی رئیس‌جمهور سابق در پیامی به فیروزه صابر (خواهر او) درگذشت وی را تسلیت گفت.
• آیت الله اسدالله بیات زنجانی از مراجع تقلید قم نیز در تماس تلفنی با خواهر او شهادت وی را تسلیت گفت.
• سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: «مسئول مرگ هدی صابر، مسئولان زندان، نهادهای امنیتی دخیل در پرونده این زندانی سیاسی و فراتر از آن حاکمیت جمهوری اسلامی است که باید نسبت به اینگونه رخدادهای ننگین و ضدبشری در محضر ملت پاسخگو باشد.»
• سازمان گزارشگران بدون مرز نیز در بیانیه‌ای گفت: «ما مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران را نخست به دلیل دستگیری خودسرانه این روزنامه‌نگار و سپس عدم کمک رسانی پزشکی به موقع و مناسب، مسوول مرگ هدی صابر می‌دانیم.»
• ۶۴ زندانی سیاسی بند ۳۵۰ زندان اوین نیز با امضای شهادت نامه‌ای، علت مرگ هدی صابر را ضرب و شتم از سوی مأموران امنیتی زندان اعلام کردند.
• شورای هماهنگی راه سبز امید نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد، شهادت هدی صابر جدیدترین سند مظلومیت ایرانیان و فرعونیت حاکم بر کشور ماست.
• هم چنین فریده جمشیدی همسر هدی صابر، اعلام کرد: «سازمان‌های بین‌المللی علت مرگ هدی صابر را تعیین کنند.»
• ۱۰ نماینده اصلاح طلب مجلس نیز خواستار رسیدگی به علل فوت هدی صابر شدند.
• احمد صدرحاج سیدجوادی نیز اعلام کرد که مسئولیت مرگ هاله سحابی و هدی صابر متوجه کل حاکمیت جمهوری اسلامی است.
• کانون نویسندگان ایران نیز در بیانیه‌ای کشته شدن هدی صابر را محکوم کرد.
• عباس جعفری دولت‌آبادی دادستان تهران در واکنش دولتی به مرگ هدی صابر تلویحاً از مقام‌های زندان انتقاد کرد. او گفت که ایراد دادستانی این است که باید گزارش وضعیت زندانی پس از وخامت حال با سرعت بیشتری گزارش می‌شد. عباس جعفری دولت‌آبادی هم چنین دربارهٔ مرگ هدی صابر گفت:» ما پس از مرگ به کالبدشکافی تأکید داشتیم تا فوت این فرد مانند فوت هاله سحابی به کشور هزینه وارد نکند.»

تولیدات تصویری

هدی صابر دارای یک فیلم بلند به نام «مصدق از نگاهی دیگر» می‌باشد، این فیلم شامل مصاحبه با «نزدیکانِ محمد مصدق» یکی از نخست وزیران دوران پهلوی، و ذکر خاطرات این افراد است.

کتاب

• فروپاشی: نگاهی به درون رژیم شاه، بحران‌ها، تضادها و ناکامی‌هایش
• پنجاه سال برنامه‌ریزی در ایران
• سه هم‌پیمان عشق
• هشت فراز، هزار نیاز
• باب بگشا (رابطه صاف‌دلانه، مستمر، همه‌گاهی و استراتژیک با خدا)
• دو سال آخر (رفرم تا انقلاب)
• جامه‌دان پر و پیمان (سه گفتار از هدی صابر درباره امام حسین)
• میراث پهلوانی
• پر یادگار: نخستین دفتر از دلنوشته‌ها
• بسترهای پرورنده و عوامل سازنده در فوتبال ایران

نشست‌های «هشت‌فراز هزار نیاز»

• ۵ دی‌ماه سال ۱۳۸۵ هدی صابر نخستین سلسله از مباحث خود را در حسینیهٔ ارشاد آغاز کرد؛ ایده و درکی نو از کتاب تاریخ. «هشت فراز، هزار نیاز» عنوان موزون و آهنگینی بود که هدی صابر برای این سلسله نشست‌ها برگزیده بود. آغاز مباحث با حضور و راهنمایی مهندس عزت‌الله سحابی، هم به رسم احترام به استاد و پیش‌کسوتان و موسپیدان بود که بخشی جدایی‌ناپذیر از منش پهلوانانهٔ هدی صابر بوده و هست، و هم از باب بنا نهادن بنیانی محکم برای شروع مباحث. مهندس سحابی در نشست‌های آغازین از فلسفهٔ تاریخ و ضرورت بازخوانی آن برای مخاطبان گفت. طرح هدی صابر برای مباحث، گویای خصلت ارزشمند دیگری در وجود این گوهر کم‌نظیر بود که از منش مرحوم بازرگان، به میراث برده بود: نظم و ساختارمندی مباحث.

هشت فرازی که هدی صابر قصد بحث و فحص پیرامون آن را داشت، عبارت بودند از هشت خیزش تحول‌خواهی معاصر ایرانیان:

«تنباکو؛ ← خیز هدفدارِ موفق / بی چشم‌انداز - ناپیگیر مشروطه؛ ← انقلاب در بینش و مطالبه / بی دستاورد ماندگار جنگل؛ ← مقاومت تاریخی منطقه‌ای / بی سرایت نهضت ملی؛ ← انقلاب در وضع موجود / بی حفاظت ۴۲–۳۹؛ ← اعتراض بی‌برنامه – بی‌چشم‌انداز ۵۰–۴۰؛ ← جسارت و اجتهاد تاریخی/ بی پیچیدگی دورانی-ناتمام انقلاب؛ ← تعیین تکلیف تاریخی / بی مدارا – بی برنامه جایگزینی اصلاحات؛ ←نو مطالبه‌جوئی / نخبه‌گرایی – بی‌توده‌ای» (منبع: اسلاید جمع‌بندی مباحث هشت‌فراز، هزار نیاز)

• فایل صوتی این نشست‌ها به همراه متن پیاده شده در وبگاه «هشت فراز، هزار نیاز» بارگیری شده‌اند.

برخی مقالات

• تجربه اجتماعی مشروطه ایران - مجله آیین - شهریور ۱۳۸۶ - شماره ۸
• هویت فرار (گذری به سیر تحول هویتی انجمن‌های اسلامی) مجله چشم‌انداز ایران - اردیبهشت و خرداد ۱۳۸۶ - شماره ۴۳
• تأملی بر چارچوب دیدگاه اقتصادی طالقانی: «دیدگاهی برای بنای منزلگاه» - شماره ۵۲ نشریه چشم‌انداز ایران
• تلاشی راهبردی در عرصه اجتماعی دین مجله چشم‌انداز ایران - فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۲
• «همپای وقت در بستر زمان» پژوهش با موضوع «اتلاف وقت در ایران» صفحه مقاله دریافت مقاله

جستارهای وابسته

• عزت‌الله سحابی
• هاله سحابی

پیوند به بیرون

• نامهٔ مهدی امینی زاده (عضو سابق شورای مرکزی تحکیم وحدت) به محمد خاتمی درباره شرایط زندانیان از جمله هدی صابر
• گزارش تصویری از مراسم درگذشت هدی صابر
• وصیتنامهٔ سیاسی هدی صابر