ویکی‌پدیا:مصاحبه
 | این یک مکمل توضیحی برای سیاست‌های ویکی‌پدیا:تأییدپذیری و ویکی‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع است. هدف از این صفحه ارائه اطلاعات تکمیلی در مورد مفاهیم موجود در صفحاتی است که این صفحه به آن‌ها پیوند داده شده است. این صفحه یک سیاست یا رهنمود ویکی‌پدیا نیست، چرا که توسط اجتماع ویکی‌پدیا مورد بررسی مفصل قرار نگرفته‌است. |
 | این صفحه در یک نگاه: مصاحبه‌ها در حالت کلی یک منبع اولیه دانسته می‌شوند، اما توضیحات که در کنار یک مصاحبه اضافه می‌شوند گاهی به عنوان یک منبع ثانویه به شمار می‌آیند. مصاحبه ممکن است در منابع معتبری منتشر شوند اما این باعث نمی‌شود که خود مصاحبه اعتباری بیشتر از یک منبع اولیه داشته باشد و در جایی که ویکی‌پدیا نیازمند یک منبع ثانویه است استفاده گردد. |
مصاحبه‌ها موضوع یک تنش در سیاست‌های ویکی‌پدیا هستند. از یک سو، مصاحبه‌ها می‌توانند در منابعی معتبر (مثلاً نیویورک تایمز یا بی‌بی‌سی نیوز) منتشر بشوند. از سوی دیگر، محتوای مصاحبه‌ها مستقیماً از مصاحبه‌شونده می‌آید و فرد مصاحبه‌شونده می‌تواند هر چه می‌خواهد بگوید. در این تقابل، گاهی تشخیص این که مصاحبه‌ها در چه حد معتبر هستند و تا چه اندازه با سیاست‌های ویکی‌پدیا در مورد منابع سازگار هستند دشوار می‌شود. آیا از آن‌ها باید به عنوان یک منبع اولیه استفاده کرد یا منبع ثانویه؟ آیا می‌توان آن‌ها را منبعی معتبر دانست یا نه؟ این انشا به همین موضوعات می‌پردازد.
چه کسی، چه چیزی، کجا ویرایش
هر کسی می‌تواند با هر کس دیگری راجع به هر موضوعی مصاحبه کند. برای تشخیص اعتبار یک مصاحبه مفید است که به چهار پرسش زیر پاسخ داده شود:
- مصاحبه‌گر: آیا یک مجلهٔ معتبر است؟
- مصاحبه‌شونده: آیا یک شخص خبره است، یا یک فرد مشهور، یا صرفاً یک نفر که داشته رد می‌شده؟
- موضوع مصاحبه: آیا موضوع مصاحبه خود فرد مصاحبه‌شونده یا زندگی و کارهای او است (مثل وقتی که یک منتقد سینمایی با یک کارگردان مصاحبه می‌کند) یا چیزی دیگر (مثل وقتی که یک مجری رادیو با یک پزشک در مورد فواید واکسن آنفولانزا مصاحبه می‌کند)؟
- منتشرکننده: آیا مصاحبه توسط یک پایگاه خبری که در زمینهٔ انجام و انتشار مصاحبه‌های خوب شناخته شده‌است انجام گرفته، یا مثلاً یک وبلاگ شخصی؟ آیا ناشر خود مصاحبه‌شونده‌است، یا خود مصاحبه‌گر، یا شرکتی که برایش کار می‌کند؟ (دو مورد اول به طور خاص مشکل‌ساز هستند)
اولیه یا ثانویه؟ ویرایش
در مورد برخی انواع منابع به راحتی می‌توان اولیه یا ثانویه بودن را تشخیص داد. یک مطلب خبری در یک روزنامه که توسط فردی که خود شاهد یک رخداد بوده نوشته شده‌است، منبع اولیه است، و یک کتاب در مورد همان رخداد که توسط کسی نوشته شده که خود شاهد آن نبوده و گفته‌های دیگران را جمع‌آوری کرده‌است، یک منبع ثانویه. برخی مصاحبه‌ها ترکیبی از منابع اولیه و ثانویه هستند، درست مثل کتابی که توسط یک محقق نوشته شده که در آن هم از تحقیقات خود یاد کرده و هم از تحقیقات دیگران. عموماً مصاحبه‌هایی که توسط منابع معتبر منتشر شده‌اند، عین گفته‌های مصاحبه‌شونده نیستند و مورد ویراستاری قرار گرفته‌اند، و از این رو ممکن است منبع ثانویه تلقی بشوند.
قاعدهٔ کلی آن است که هر جا مصاحبه‌شونده راجع به خودش، فعالیت‌هایش یا هر چیز دیگری که مرتبط با خودش ادعایی کرد این یک منبع اولیه و غیر مستقل تلقی بشود. به جز جایی که مصاحبه‌شوند به عنوان یک فرد صاحب‌نظر در یک حوزه نظری داده باشد، ویکی‌پدیا نظراتی که افراد در مصاحبه‌ها ارائه می‌کنند را به عنوان یک منبع معتبر در حد منابع ثانویه و ثالثه مستقل قبول ندارد. باید توجه داشت که منابع اولیه، گاهی منابع معتبری محسوب می‌شوند مثلاً وقتی به عنوان منبعی برای ادعایی توسط یک شخص در مورد خودش استفاده شوند که آن ادعا خود مورد بحث نباشد.
گاهی برخی منابع یک زندگینامه یا توضیح کوتاه را در مورد مصاحبه‌شونده ارائه می‌کنند. این توضیحات ممکن است منبعی ثانویه باشند یا نه. بسیار پیش می‌اید که این متن‌ها توسط خود مصاحبه‌شونده نوشته شوند، یا ناشر مصاحبه آن‌ها را از وبگاه شخصی مصاحبه‌شونده (یا حتی از ویکی‌پدیا) کپی کرده باشد و تنها ویراستاری اولیه (در حد خلاصه‌سازی) روی آن انجام داده باشد. برای این که چنین توضیحات یا زندگینامه‌هایی یک منبع ثانویه تلقی شوند، باید نویسنده‌ای مستقل داشته باشند که در آن نظرات خودش را ارائه کرده باشد؛ تکرار اطلاعاتی که در وبگاه شخصی مصاحبه‌شونده آمده یا توسط خود او ارائه شده، چنین شرایطی را دارا نیست.
مستقل یا نه؟ ویرایش
مصاحبه‌شونده می‌تواند مرتبط یا مستقل از موضوع مصاحبه باشد؛ مصاحبه‌گر هم گاهی نسبت به موضوع مصاحبه استقلال ندارد. به طور کلی منابع مستقل اعتبار بیشتری دارند چون تعارض منافع کمتری دارند. با این حال گاهی منابع غیر مستقل ممکن است برای یک موضوع خاص اعتبار بیشتری داشته باشند. مثلاً وقتی یک هنرمند در یک مصاحبه از انگیزه‌های هنری خود صحبت می‌کند، این مصاحبه منبع معتبرتری برای گزارش آن انگیزه‌ها است تا منبع دیگری که در آن تلقی‌های یک فرد مستقل از آن انگیزه‌ها آمده‌است.
اعتبار ویرایش
مصاحبه‌ها عموماً برای اثبات این که شخصی چیزی را گفته منبع مناسبی هستند، اما برای اثبات درستی آنچه گفته منبع مناسبی نیستند. حتی اگر مصاحبه‌ها در منابع معتبری چاپ شده باشند هم باز این منابع صرفاً دارند نظرات مصاحبه‌شونده را (عموماً با کمتری دخل و تصرف) نقل می‌کنند. مستقل از این که چنین منابعی خود چقدر معتبر هستند، نظرات مصاحبه‌شونده را نباید دقیق تلقی کرد و نباید فرض کرد که توسط آن منبع راستی‌آزمایی شده‌اند. از این رو، مصاحبه‌ها باید درست مانند منابع خودچاپ‌کرده در نظر گرفته شوند.
برای تعیین اعتبار یک مصاحبه دو کار باید انجام بگیرد. نخست آن که باید مشخص شود که آیا محتوای مصاحبه شرایط یک منبع اولیه را دارد یا یک منبع ثانویه را (همچنان که بالاتر ذکر آن رفت). دوم آن که باید اعتبار ناشر مصاحبه بررسی گردد.
اگر مصاحبه‌ای شرایط منابع اولیه را داشته باشد، در آن صورت محتوای آن باید درست در همان حد معتبر دانسته شود که انگار خود مصاحبه‌شونده آن را در وبگاه خودش یا مثلاً در توییتر منتشر کرده باشد. مادامی که بتوان مطمئن بود که متن واقعاً منعکس‌کنندهٔ گفته‌ها یا نوشته‌های خود آن شخص است، می‌توان از آن تحت همان شرایط یک منبع اولیه استفاده کرد. چنین محتوایی را می‌توان استفاده کرد، اما فقط در شرایطی که برای منابع اولیه مجاز دانسته شده‌است.
تأیید این که آنچه در یک مصاحبهٔ چاپ‌شده آمده واقعاً گفته‌های مصاحبه‌شونده است حائز اهمیت است. ناشران معتبر معمولاً از این جهت می‌توانند مورد اعتماد قرار بگیرند اما هیچ تضمینی نیست که تمام منابع مصاحبه را بدون دخل و تصرف منتشر کرده باشند. مثلاً مصاحبه‌ای که در یک وبلاگ منتشر شده ممکن است در گفته‌های مصاحبه‌شونده دست برده باشد یا حتی به کل ساختگی باشد. اگر هر گونه تردیدی در مورد اصالت متن یک مصاحبه وجود داشته باشد، استفاده از آن به عنوان منبع مجاز نیست تا زمانی که این تردید مرتفع گردد.
اگر مصاحبه‌ای شرایط منابع ثانویه را داشته باشد، در آن صورت گاهی می‌توان از آن برای اثبات ادعاهایی راجع به یک موضوع دیگر (نظیر یک شخص ثالث) استفاده کرد. با این حال باید استانداردهای ویراستارانهٔ معمول رعایت بشود و از آن جمله این که ویکی‌پدیا:زندگینامه زندگان عموماً اجازه نمی‌دهد که از مصاحبه با یک شخص به عنوان منبعی برای ادعایی در مورد شخص دیگری که زنده است استفاده شود. همچنین باید توجه داشت که چنین منبع ثانویه‌ای نیز خود ممکن است از درجات مختلفی از ویراستاری و راستی‌آزمایی گذر کرده باشد. مصاحبه‌های طولانی‌تر که در منابع معتبرتر چاپ شده‌اند و شرایط منابع ثانویه را دارند معمولاً بیشتر مورد راستی‌آزمایی بوده‌اند.
اصلاحیه‌ها و تکذیبیه‌ها ویرایش
از آنجا که مصاحبه‌ها غالباً به صورت تمرین نشده انجام می‌شوند، محتوایشان کمتر مورد راستی‌آزمایی قرار گرفته‌است تا شرایطی که مصاحبه‌شونده سر فرصت و به طور مکتوب به موضوعی پاسخ دهد. بسیار پیش می‌آید که مصاحبه‌شونده چیزی بگوید و بعداً متوجه شود که گفته‌اش نادرست یا ناکامل بوده‌است. از این رو مهم است که برای اصلاحیه‌ها و تکذیبیه‌های یک مصاحبه نیز جستجو گردد و بر اساس آن‌ها از مصاحبه به عنوان یک منبع استفاده شود.
سرشناسی ویرایش
تعریف سرشناسی در ویکی‌پدیا:سرشناسی یک تعریف فنی است؛ به طور خلاصه سرشناسی یعنی موضوعی به طور قابل توجه و برای مدتی طولانی در سطح جهان توجه جلب کرده باشد.
معیار عمومی سرشناسی تأکید می‌کند که منابعی که برای اثبات سرشناسی موضوع یک مقاله به کار می‌روند باید مستقل از موضوع آن مقاله باشند. همچنین برای اثبات سرشناسی نیاز به منابع معتبر (ثانویه) است. با این تعریف، هر آنچه که شخصی در مصاحبه‌ای راجع به خودش بگوید یک منبع اولیه و غیر مستقل دانسته می‌شود و نمی‌تواند برای اثبات سرشناسی به کار گرفته شود.
اگر مصاحبه توسط شخصی مستقل انجام شده باشد، مصاحبه‌گر را می‌توان نماینده از جهان بیرون دانست که دارد به موضوع مقاله توجه نشان می‌دهد، و از همین رو صرفِ مورد مصاحبه قرار گرفتن می‌تواند اشاره‌ای به سرشناسی موضوع مصاحبه کند. اگر در کنار متن مصاحبه، متنی توسط مصاحبه‌گر و بر اساس تحلیل‌های او ارائه شده باشد آن متن را می‌تواند یک منبع ثانویه در نظر گرفت. متنی که بر اساس گفته‌های مصاحبه‌شونده باشد اگر نظراتش راجع به خودش و کارهایش باشد منبعی اولیه است اما اگر نظرات تخصصی او در حوزهٔ تخصصی‌اش باشد منبعی ثانویه در نظر گرفته می‌شود.
مصاحبه‌ها از نظر میزان توجه به موضوع مصاحبه درجات مختلفی دارند و باید بر همین اساس ارزش‌گذاری شوند. مراحل مختلف یک مصاحبه نظیر انتخاب مصاحبه‌شونده، انتخاب سوالات، و تهیهٔ محتوای مکمل (نظیر یک زندگینامه) باید در نظر گرفته شوند. در یک سو، گاهی مصاحبه‌شونده خود با یک مجله تماس می‌گیرد و آن‌ها را برای مصاحبه با خودش جلب می‌کند؛ در چنین شرایطی محتوای مصاحبه تقریباً اعتباری برابر با محتوای چاپ‌شده توسط خود فرد دارد و حتی ممکن است بر اساس وپ:منبر کلاً برای استفاده در ویکی‌پدیا مجاز دانسته نشود. همچنین مصاحبه‌هایی هستند که در آن مصاحبه‌شونده آزادی عمل زیادی دارد و هر چه می‌خواهد می‌گوید (نظیر مصاحبهٔ مجله‌های زرد با افراد مشهور راجع به فیلم‌ها یا خانواده‌شان)؛ در این حالت معمولاً سوالات تند و تیز (نظیر این که آیا این فیلم خوب است یا آیا مادر شدن احساس خوبی است) پرسیده نمی‌شود و مصاحبه‌گر فقط کمک می‌کند که مصاحبه‌شونده به حرف زدن ادامه دهد و از دیدگاه خود مصاحبه‌گر اثری دیده نمی‌شود. این قبیل مصاحبه‌ها به طور کلی برای اثبات سرشناسی مفید نیستند.
در سمت دیگر مصاحبه‌هایی قرار دارند که عمق فعالیتی که برای انجامشان صورت گرفته مشهود است. برای مثال مصاحبه‌هایی که در برنامهٔ تلویزیونی ۶۰ دقیقه انجام می‌شوند می‌توانند برای اثبات سرشناسی مناسب باشند. در چنین مصاحبه‌هایی محتوای مصاحبه غالباً سرشار است از دیدگاه‌های خود مصاحبه‌گر، و حتی گاهی مصاحبه‌گر شواهدی برای به چالش کشیدن دیدگاه مصاحبه‌شونده ارائه می‌کند یا از گفته‌های مصاحبه‌شونده نتیجه‌گیری متفاوتی ارائه می‌کند. در این مصاحبه‌ها، بخش‌هایی که صرفاً نقل قولی از مصاحبه‌شونده هستند باید منبع اولیه در نظر گرفته شوند اما محتوایی که توسط مصاحبه‌گر و به طور مستقل ارائه شده می‌تواند منبع ثانویه در نظر گرفته شده و برای اثبات سرشناسی به کار گرفته شود.
همچنین ببینید ویرایش
- ویکی‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع
- ویکی‌پدیا:منابع معتبر
- ویکی‌پدیا:سرشناسی
- ویکی‌پدیا:سرشناسی (افراد)
- الگو:Cite interview — اختصاصی‌ترین الگو برای یادکرد مصاحبه‌ها