ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه مدیریت سیستم های اطلاعاتی (MIS)/پیشنهاد مقاله جدید
این صفحه، یکی از صفحه‌هایِ مربوط به ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه مدیریت سیستم های اطلاعاتی (MIS) می‌باشد. فهرست مقاله‌هایی که در اینجا مشاهده می‌کنيد، شاملِ مقاله‌هایِ مهمی می‌شود که هنوز ایجاد نشده‌اند یا اگر ایجاد شده‌اند، نیاز به ویرایشِ اساسی دارند. اگر جایِ مقاله‌یِ دیگری را در اینجا خالی می‌بینید می‌توانید آن را در همین صفحه پیشنهاد کنید.
اموزش الکترونیک ویرایش
تعريف آموزش الکترونيکي ویرایش
آموزش الکترونيکي مجموعه وسيعي از نرم افزارهاي کاربردي و روش¬هاي آموزشي شامل آموزش مبتني بر رايانه، آموزش مبتني بر وب، کلاس¬هاي درس مجازي و غيره است. آموزش الکترونيکي به کمک رايانه¬ها از طريق رسانه¬هاي الکترونيکي، اينترنت، وب، شبکه¬هاي سازمان¬يافته مثل اکسترانت و اينترانت و پخش ماهواره¬اي، ديسک و نوارهاي صوتي و DVD و CD-ROM ارائه مي¬شود. در واقع، آموزش الکترونيکي، آموزش از راه دور بر مبناي فناوري است. به عبارت ديگر، محتواي دوره آموزشي با استفاده از انتقال صدا، تصوير و متن ارائه مي¬شود که با بهره¬گيري از ارتباط دوسويه بين افراد فراگير و استاد يا بين فراگيران، کيفيت ارائه دوره آموزشي به بالاترين سطح خود مي¬رسد. استفاده از تجهيزات و امکانات پيشرفته¬تر، امکان ارائه اطلاعات و دانش را با کيفيت بهتر و بالاتر فراهم مي¬سازد. مثلاً در کسب اطلاعات ازطريق وب، هرچه پهناي باند ارسال داده ها بيشتر شود، اطلاعات بيشتري دريافت مي¬شود. اين شيوه آموزشي را آموزش Online (برخط) نيز مي¬نامند که اساس آن ارسال متن¬ها، تصاوير، گفتار آموزشي، تمرين¬ها، امتحان¬ها و نگهداري نتايج دوره آموزشي شامل نمرات و مطالب مهم آن است. براي تکميل اين نوع آموزش، مي¬توان از تصاوير متحرک، شبيه¬سازي، امکانات صوتي تصويري و غيره استفاده کرد. آموزش الکترونيکي را به صورت دوره¬هاي هم¬زمان (Synchrony) يا غيرهم¬زمان (Asynchrony) ارائه مي¬کنند و به طور همزمان Log in مي¬شود. درآموزش هم¬زمان همه کاربران به طور مستقيم با يکديگر در ارتباط¬اند. در حالي که درآموزش ناهم¬زمان، ارتباط باتأخير برقرار مي¬شود مانند ارتباط با پست الکترونيکي. حرف e در واژه آموزش الکترونيکي (e-Learning)از ديدگاه کاربران چنين تعبير مي¬شود: اکتشاف) exploration (: براي فراگيران وب اين شيوه آموزشي وسيله اکتشافي براي دستيابي به اقيانوسي از اطلاعات و منابع است. تجربه) experience (: وب مي¬تواند تجربيات آموزشيِ همه¬جانبه و فراگيري را از آموزش هم¬زمان، سلسله مباحث متوالي و خودآموزها، در اختيار فراگيران قرار دهد. سرگرمي ومشغوليت) engagement (: وب بافراهم ساختن رويکردهاي خلاق آموزشي براي کاربران و ايجاد حس مشارکت و همکاري، فراگيران را مشتاق و علاقه مند مي¬سازد. سهولت استفاده) ease of use (: استفاده از وب نه تنها براي فراگيراني که با قابليت¬هاي آن آشنا هستند، بلکه براي فراهم آورندگان مطالب اينترنتي نيز ساده، سهل و آسان است، زيرا آنها مي¬توانند به راحتي مطالب را در کليه ساختارهاي فني همانند يونيکس و ويندوز و ... در اختيار کاربران قرار دهند. اعطاي قدرت انتخاب) empowerment (: وب به کمک مجموعه اي از ابزارها، فراگيران را قادر مي¬سازد که بهترين روش يادگيري را از ديدگاه خود برگزينند. و مي¬توان براي آموزش الکترونيکي تعاريف زير را در نظر گرفت: الف- آموزش الکترونيکي آموزش مبتني بر فناوري است. ب- آموزش الکترونيکي نقطه عطف و همگرايي آموزش و اينترنت است. پ- آموزش الکترونيکي استفاده و بهره¬گيري از فناوري شبکه براي طراحي، ارائه، انتخاب، مديريت و توسعه آموزش است. ت- آموزش الکترونيکي به مفهوم آموزش راه اندازي شده با اينترنت است که مي¬تواند مواردي نظير ارائه مطالب درسي در قالب¬هاي چندگانه، مديريت آموزشي و شبکه اي مرکب از فراگيران، کارشناسان و تهيه کنندگان مطالب را در بر گيرد.
ضرورت رویکرد به آموزش الکترونیکی ویرایش
سرمايه انساني، اصلي‌ترين و مهم‌ترين منبع سرمايه‌گذاري اقتصادي است. نيروي کار امروز بايد قادر به پردازش حجم وسيعي از اطلاعات در مدت زمان کوتاهي باشد. با کوتاه‌تر شدن دوره حيات و چرخه‌هاي توليد محصول، اطلاعات و آموزش‌هاي قبلي به سرعت منسوخ مي‌شوند. از سوي ديگر، افزايش سرعت توليد محصولات جديد، مديران آموزش را ناگزير به انتقال سريع و مؤثر دانش و مهارت به کارکنان خود مي‌کند. در عصرِ توليداتِ لحظه‌اي، آموزش‌هاي فوري عنصر اساسي براي کسب موفقيت سازمانها محسوب مي‌شوند. با افزايش نرخ بيکاري و ايجاد شکاف رو به رشد بين مهارت‌هاي نيروهاي کار، شرکت‌ها حريصانه در جستجوي نيروي کار متخصص و کاردان هستند. مؤسساتي که سياست آموزش مداوم را براي کارکنان خود پيش مي‌گيرند، کارکنان بيشتري را براي خود حفظ مي‌کنند که در آينده همين کارکنان مي‌توانند به عنوان نيروهاي کاردان و متخصص، به شرکت سود برسانند. با استفاده از روش‌هاي مرسوم آموزش، معمولاً سازمانها هزينه زيادي را براي رفت و آمد و محل برگزاري دوره‌هاي آموزشي مي پردازند؛ به طوري که تقريباً دوسوم هزينه آموزش را هزينه حمل و نقل تشکيل مي‌دهد. به اين ترتيب، گذشت زمان نمي‌تواند سوددهي لازم را براي سازمان و مؤسسه به همراه داشته باشد. به علاوه با مشکلات جامعه‌هاي امروزي رفت و آمد منجر به افت بازدهي افراد در فراگيري دانش خواهد شد. از طرفي، با پيشرفت فناوري اطلاعات، مرزهاي تجاري کمرنگ تر و رقابت‌هاي جهاني شديدتر مي‌شوند. همچنين، استفاده از روش‌هاي کارامدتر براي آموزش نيروي کار پراکنده در نقاط جغرافيايي مختلف، اهميت ويژه اي مي‌يابد. تجارت امروز، درمقايسه با گذشته، داراي مکان‌هاي بيشتري درنقاط مختلف جغرافيايي و کارمندان بيشتري با فرهنگ‌ها و تحصيلات گوناگون است. بنابراين بايد براي ارتباط با سازمان‌هاي ديگر، اطلاعات بيشتري در حداقل زمان ممکن داشته باشد. با استفاده از آموزش الکترونيکي، فراگيران قادرند به صورت نيمه وقت يا حتي تمام وقت مشغول کار باشند. علاوه بر اين، سازمانها و مديران آموزشي نيز مي‌توانند نحوه تدريس و دانشجويان را ارزيابي‌کنند. معمولاً افراد بزرگسال آموزش را براي ارتقاي حرفه يا سطح درآمد خود به کار مي‌گيرند. در اقتصاد نوين، حتي کارکنان قديمي که دوره بازنشستگي آنها نزديک است نيز به آموزش نياز دارند. کاهش نرخ توليد و فقدان کارکنان متخصص سبب شده‌است که سيستم‌هاي آموزشي در پي شناسايي نيازهاي گروه‌هاي آموزشي بزرگسالان باشند. شايان ذکر است که سريع‌ترين ميزان رشد کاربران اينترنت در امريکا به افراد بالاي پنجاه سال تعلق دارد. در حال حاضر با دسترسي فزاينده به اينترنت و سهولت استفاده کاربران از آن، دريچه اي به روي بازار جهاني گشوده شده که در آن موانعي مانند زبان و سدهاي جغرافيايي در امر آموزش از بين رفته‌است. در سال‌هاي اخير، اقتصاد مبتني بر خدمات جايگزين اقتصاد مبتني بر توليد شده‌است. در اقتصاد قديم، ارزش افزوده به طور عمده با سرمايه‌هاي مالي تامين مي‌شد در حالي که در اقتصاد جديد اين ارزش افزوده را سرمايه هاي فکري يا مغزافزارها تامين مي‌کنند. از آنجا که سطح دانش و مهارت‌هاي انساني به سرعت رو به گسترش است، نياز به کسب علم و مهارت در تمام طول عمر کاري رو به افزايش است. در زمان انقلاب فناوري و جهاني شدن، مدرک تحصيلي چهارساله دانشگاهي صرفاً نقطه آغاز آموزش‌هاي پيوسته بعدي است. در آغاز قرن جديد، مؤسسات و سازمانها آموزش را بيشتر سلاحي رقابتي تلقي مي‌کنند و آن را هزينه زا نمي‌دانند. موفقيت‌هاي تجاري به کيفيت عملکرد کارکنان وابسته است و اين کيفيت بستگي به آموزش دارد. مديران ارشد سازمان-ها به اين نتيجه رسيده‌اند که کليد موفقيت آنان در افزايش دانش و مهارت‌هاي کارکنان است. بنابراين، براي حفظ بقاي خويش در بازار رقابتي، اقدام به آموزش سريع کارکنان خود با استفاده از فناوري‌هاي پيشرفته، مؤثر و ارزان کرده‌اند. اقتصاد نوين جهاني رقابت‌هاي پيچيده‌تري را بين افراد مطرح مي‌کند که سطح بالاتري از تحصيل و آشنايي با فرهنگ رايانه‌اي، تحليل اطلاعات و مهارت‌هاي ترکيبي را مي‌طلبد. در حال حاضر، بين وضعيت آموزشي نيروي کار و اقتصاد مبتني بر دانش فاصله زيادي وجود دارد، به نحوي که بيش از ٤٠ درصد نيروي کار در سطح پاييني از دانش هستند. باقي ماندن در صحنه رقابت‌هاي بين المللي نيازمند بازنگري کامل در برنامه‌ها و روش-هاي آموزشي مرتبط با آماده‌سازي نيروي کار است. به طور کلي بايد محيط‌هاي آموزشي و کاري دوباره طراحي شوند تا افراد را براي انجام وظيفه در جامعه اطلاعاتي آماده کنند. به طور کلي از دلايل ضرورت رويکرد به آموزش الکترونيکي ميتوان به دو مورد اشاره کرد: الف- دائمي شدن فرايند آموزش. ب- امکان افزايش کلاسهاي مجازي.
مفاهیم پایه در آموزش الکترونیک ویرایش
لغات: E-learning (electronic learning): آموزش الکترونیک (فراگیری الکترونیک). هر آموزشی که کامپیوتر نقشی در آن داشته باشد. می تواند گفت عام‌ترین مفهوم در این زمینه است و بقیه مفاهیم را نیز در بر می گیرد. Virtual learning : آموزش مجازی. مفهوم مجازی در اینجا مخالف حقیقی نیست. می‌توان گفت که این مفهوم نیز تقریبا کلی است و همه آموزش‌هايی را که کامپیوتر در آنها دخیل است شامل می‌شود.
(Computer based training) : C.B.T آموزش مبتنی بر کامپیوتر آموزشی که در آن کامپیوتر نقش رسانه آموزشی را دارد.
Instruction) (computer assistedi : C.A.I آموزش به کمک کامپیوتر. در این مفهوم، معلم برای تکمیل و موثر‌سازی آموزش خود، از کامپیوتر کمک می‌گیرد. Distance learning : آموزش از راه دور. این مفهوم فقط منحصر به کامپیوتر نیست و آموزش از طریق رادیو، تلویزیون و مکاتبه را نیز در بر دارد. Online learning : آموزش از طریق اینترنت، هر نوع آموزشی که اینترنت و شبکه در آن دخالت داشته باشند.
روش¬ها و ابزارهاي آموزش الکترونيکي ویرایش
آموزش الکترونيکي از حدود سال ١٩١٠ با آموزش از طريق راديو آغاز شد و تاکنون مسير پرفراز و نشيبي را طي کرده¬است. ابزارهاي صوتي و تصويري همچون نوار¬کاست، فيلم، اسلايد و غيره هر کدام کاربرد خاصي درآموزش يافته¬اند و از راديو و تلويزيون با توجه به اينکه رسانه¬هايي جمعي با گستره¬اي وسيع هستند به عنوان ابزار آموزش عمومي استفاده مي¬شود. استفاده از راديو و تلويزيون در امر تحصيل به شيوه سنتي و آکادميک نيز مورد بررسي وآزمايش قرارگرفته¬است. در طي اين مدت، تحصيل ازطريق راديو، جز در مواردي اندک، نتوانست جايگاه مناسبي پيدا کند ولي تلويزيون در اين مقوله تا حدي موفق بوده¬است. برخي از دانشگاه¬هاي امريکايي و اروپايي برنامه¬هاي آموزشي خاصي را براي تحصيل مکاتبه¬اي همراه با فيلم¬هاي ويديويي پياده کرده و به اجرا گذاشته¬اند و در اين مسير، تحقيقاتي براي مقايسه آموزش حضوري و آموزش از طريق تلويزيون انجام شده¬است. نتيجه اين تحقيقات نشان مي¬دهد که تحصيل از طريق تلويزيون مي¬تواند با آموزش حضوري رقابت¬کند. در اين¬جا به برخي از تجربه¬هاي تحصيلي از طريق تلويزيون اشاره مي¬کنيم: 1- برنامه آموزش تلويزيوني هوابُرد "ميروست" در اوايل دهه شصت، در ايالت ايندياناي امريکا. 2- تحصيل ازطريق تلويزيون در دانشگاه¬هاي اُهايو، تگزاس و مريلنددر ١٩٦٨ در دانشگاههاي (ITFS). 3- استفاده از فناوري خدمات ثابت تلويزيون آموزشي امريکا در ١٩٧٢. 4- استفاده وسيع و عمومي از تلويزيون براي آموزش دروس پايه¬هاي مختلف تحصيلي در صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران. 5- استفاده گسترده صدا و سيما و مؤسسات مرتبط از فعاليت¬هاي آموزشي و کمک آموزشي تحت عنوان « گزينه دو » جهت ايجاد امکان رقابت سالم در آزمون ورودي دانشگاه¬ها براي اقشار کم درآمدي که قادر به استفاده از کلاسهاي تقويتي نبودند. روش¬هاي استفاده از تجهيزات صوتي و تصويري به دو بخش تقسيم مي¬شود: يکي روش استفاده از تجهيزات صوتي و تصويري به عنوان ابزار کمک آموزشي و ديگري آموزش از راه دور با تلويزيون يا فيلم آموزشي با ايجاد، توسعه و پيشرفت شبکه¬هاي ارتباطي، رايانه¬اي و اينترنتي تحولات شگرفي در آموزش الکترونيکي به وجود آمد و روش¬هاي جديد جايگزين روش¬هاي قديمي شد. در اينجا برخي از مهم¬ترين روش¬ها و ابزارهاي آموزش الکترونيکي را بررسي مي¬کنيم.
تلويزيون آموزشي ویرایش
تلويزيون آموزشي (Instruction Television) ارائه¬دهنده سيستم آموزش از راه دوري است که برنامه¬هاي آموزشي را در سه سطح به صورت زير عرضه مي¬کند: الف- ارائه تک درس: برنامه¬هايي که مفهوم يا موضوع معيني را دنبال کرده و براي معرفي يک درس، شرح کامل يا خلاصه¬اي از آن را عرضه مي¬کنند. ب- ارائه دروس اختصاصي يک مؤسسه آموزشي: مجموعه برنامه¬هايي است که مواد درسي اصلي يک واحد آموزشي را در يک دوره تحصيلي عرضه مي¬کنند. پ- ارائه کليه دروس يک نيم سال تحصيلي: برنامه¬هايي هستند متشکل از يک يا چند مجموعه برنامه آموزشي که ممکن است به طور مشخص در يک نيم سال تحصيلي به همراه چاپ مواد درسي عرضه شوند. اين نوع برنامه¬هاي آموزشي ممکن است به صورت زنده يا ضبط شده ارائه شوند. در برنامه¬هاي زنده، فرصتي براي بينندگان فراهم مي¬شود که با يک آموزگار به طور زنده يا با دانشجويان شرکت کننده، ارتباط دوسويه داشته باشند و قرارگرفتن دوربين¬ها در مکان¬هاي مختلف، به طور هم¬زمان اين امکان را فراهم مي¬کند که معلم و دانش¬آموزان (دانشجويان) يکديگر را ببينند. همچنين ساختار اين سيستم ممکن است به گونه¬اي باشد که همه دانش آموزان بتوانند يکديگر را ببينند. مزاياي تلويزيون آموزشي عبارت اند از: ١- تلويزيون رسانه¬اي فراگير است و بيشتر مردم به آن دسترسي دارند. ٢- ترکيب صدا و تصوير در يک قالب، موجب انتقال بهتر مفاهيم مي¬شود (يک تصوير بهتر از هزار کلمه). ٣- با روش¬هاي مدل¬سازي و شبيه¬سازي، دانش¬آموزان مي¬توانند با محيط¬هاي جديد و ناشناخته به سادگي ارتباط برقرار¬کنند (ارائه مدل کُرات ديگر، کشورهاي ديگر يا حتي لنز يک ميکروسکوپ). ٤- تمام برنامه¬هاي آموزشي مي¬توانند تکرار شوند. محدوديتهاي تلويزيون آموزشي به شرح زير است: 1- هزينه¬ها به طور نسبي زياد است. 2- توليد برنامه¬هاي آموزشي نياز به تجهيزات و مهارت¬هاي خاص (متخصصان برنامه¬سازي، تجهيزات تصويربرداري، مونتاژ و غيره) دارد. 3- برنامه ها براي نيازهاي آموزشي عمومي طرح مي¬شوند نه براي نيازهاي خاص. 4- اصلاح و به روزکردن يک برنامه آموزشي کار راحتي نيست.
ويديوکنفرانس تعاملي ویرایش
در اين سيستم براي انتقال صدا و تصوير از طريق شبکه هاي انتقالِ داده مثل شبکه¬هاي ديجيتالي ارائه دهنده خدمات مختلف با ظرفيت بالا(ISDN)، از تصاوير ديجيتالي فشرده شده استفاده مي¬کنند. فشرده¬سازي تصوير با ارسال تغييرات تصوير به جاي خود تصوير صورت مي¬گيرد. اين روش ضمن کاهش پهناي باند مورد نياز، هزينه¬ها را نيز کاهش مي¬دهد. اغلب براي استفاده از اين ابزار از خطوط تلفن اختصاصي (T1) استفاده مي¬شود که هزينه تجهيزات و اجاره ماهانه آن نسبتاً بالاست، اما با روش¬هاي نرم افزاري وسخت افزاري مي¬توان از يک خط براي ارسال چندين ويديوکنفرانس هم¬زمان و انتقال اطلاعات ديگر همانند اينترنت يا فايل¬هاي رايانه¬اي استفاده کرد. ارتباط ويديوکنفرانس تعاملي معمولاً با استفاده از فناوري پيشرفته رايانه¬اي بين دومکان انجام مي¬شود و هسته اصلي يک دستگاه رمزکننده/رمزگشا (Codec) است. اين دستگاه الکترونيکي، سيگنال ويديويي را که اعضاي کلاس بر روي صفحه تلويزيون¬هاي خود مشاهده مي¬کنند، ارسال و دريافت مي¬کند يا به عبارت ساده¬تر، همانند مودم بسيار پيشرفته عمل مي¬کند. مودم، داده¬هاي ديجيتال را دريافت و روي يک خط تلفن معمولي انتقال مي¬دهد، ولي رمزکننده/رمزگشا سيگنا¬هاي آنالوگ را دريافت و پس از تبديل آنها به ديجيتال و انجام عمل فشرده¬سازي، آن را از طريق خط تلفن ديجيتال منتقل مي¬کند. براي انجام کنفرانس ويديويي موفق تجهيزات ديگري نيز مانند مونيتورتلويزيون (گيرنده تلويزيون ) مورد نياز است. در ضمن از فناوري¬هاي ديگر نظير دستگاه ضبط و پخش ويديوکاست، ميکروفن، دوربين و رايانه نيز در کنفرانس ويديويي کمک گرفته مي¬شود. نوعي از اين سيستم ويديوکنفرانس قادر است ارتباط بيشتر از دو سايت را به صورت هم¬زمان از طريق يک واحد کنترل چندنقطه اي (MCU) فراهم آورد. برقراري اين کنفرانس بين نقاط مختلف از طريق برنامه¬ريزي¬هاي فني و پشتيباني چندنقطه¬اي ميسر مي¬شود. اخيراً امکانات تلفني، استفاده از چند خط تلفن براي ارتباط دو يا چند سايت در يک کنفرانس راممکن مي¬سازند. البته تأمين هم¬زمان چند خط تلفن در فضايي کوچک با مشکلاتي روبه¬روست. به علاوه هزينه مکالمه به تعداد خطوط به کار گرفته شده دريافت خواهد شد. مزاياي ويديوکنفرانس تعاملي عبارت اند از: 1- آموزگار و دانشجويان قادرند يکديگر را به طور زنده روي صفحه مانيتور ببينند و بحث کنند. 2- استفاده از وسايل کمک آموزشي مختلف نظير تخته سياه، جزوه، تصاوير و اسلايد. 3- امکان برقراري ارتباط با متخصصان و دسترسي به تجربيات آنها در مؤسسات آموزشي مختلف. 4- دسترسي تمام کاربرها از هر نقطه اي به سيستم. در مقابل اين مزايا، ويديو کنفرانس تعاملي محدوديت¬هايي نيز دارد که مهم¬ترين آنها عبارت¬اند از: 1- بالابودن هزينه اجاره خطوط و استفاده از آنها. 2- تجهيزات شرکت¬هاي مختلف مشکلاتي را براي کاربران ايجاد مي¬کند. 3- براي ايجاد امکان برقراري ارتباط کاربران و انجام اقدامات اوليه، لازم است کاربران از قبل انتخاب شوند. 4- محدوديتِ ظرفيت کانال¬هاي انتقال، کاربران را در مشاهده تصاوير زنده متحرک دچار مشکل مي¬کند. 1-6-3- آموزش مبتني بر رايانه (Computer Based Training) در سال¬هاي اخير شاهد پيشرفت¬هاي سريعي در رايانه و شبکه¬هاي رايانه¬اي بوده¬ايم. به طور کلي کاربرد رايانه در آموزش از راه دور به چهار شکل است: الف- ياري جستن از رايانه در آموزشinstruction) CAI ( Computer Assisted: در اين شيوه، رايانه ابزاري است براي تدريس و نمايش درس¬هاي مختلف و مطالب ويژه تحصيلي. برخي از امکانات اين شيوه براي آموزش عبارت اند از: مشق و تمرين، دوره¬هاي آموزشي، بازي¬ها و تقليد از ديگران و حل مشکلات. ب. مديريت آموزش با استفاده از رايانه (CMI (Computer Managed Instruction : اگر از رايانه براي سهولت امور دفتري و اداري آموزش استفاده شود، در اين دسته قرار مي¬گيرد. اموري همانند ثبت نام، ثبت و نگهداري سوابق و پيشرفت¬هاي تحصيلي دانش¬آموزان، آزمون¬ها، شهريه¬ها و غيره در اين بخش انجام مي¬شود. در اين بخش نيازي به CMI و CAI در اجراي آموزش با استفاده از رايانه نيست اگر چه اغلب ادغام مي¬شوند. پ. رايانه به عنوان وسيله ارتباطي Computer Mediated Communication) CMC ) : در اين مورد، از رايانه به عنوان وسيله ارتباطي قوي درآموزش استفاده مي¬شود. کاربردهاي ارتباطي دراين زمينه پست الکترونيکي و کنفرانس صوتي و تصويري با استفاده از رايانه و ابزار الکترونيکي است. ت. محيط چندرسانه¬اي با استفاده از رايانه: در اين شيوه، از رايانه به عنوان محيط آموزشي چندرسانه¬اي استفاده مي¬شود که کليه امکانات پخش صدا و تصوير را با هم ارائه مي¬کند. محدوديت¬ها و موانع استفاده از رايانه براي مقاصد آموزشي عبارت¬اند از: 1- خريد رايانه و سخت افزار و نرم افزار مرتبط با آن براي آموزش هزينه دارد. 2- پيشرفت فناوري تراشه¬ها بسيار سريع است و تجهيزات رايانه¬اي موجود خيلي زود قديمي و کهنه مي¬شوند. 3- در خيلي از نقاط هنوز استفاده از رايانه و اينترنت عمومي نشده¬است. 4- براي استفاده از خدمات آموزش با رايانه، لازم است دانشجويان و آموزگاران نحوه کار با رايانه را فراگيرند.
آموزش مبتني بر اينترنت و وب ویرایش
آموزش مبتني بر اينترنت Internet Based Training برخي از امکانات آموزش اينترنتي به شرح زير است: 1- پست الکترونيکي براي مکاتبات خصوصي شخصي با شخص ديگر و گرفتن جواب از مربي مورد استفاده قرار مي-گيرد. اين روش بسيار سريع¬تر از ارتباط از طريق پست معمولي يا حتي پيام تلفني است. بدين ترتيب، دانش-آموزان مي¬توانند پيام¬هايشان را به راحتي بخوانند يا اينکه آنها را براي آينده و استفاده مجدد ذخيره کنند. 2- در شيوه آموزش از راه دور، اغلب دانش¬آموزان با دانش¬آموزان ديگر که به همين شيوه تحصيل مي¬کنند، ارتباطي ندارند. آموزش اينترنتي با ايجاد يک تابلو اعلانات در کلاس، باعث تشويق دان¬ آموزان براي ايجاد ارتباط با هم مي¬شود. 3- شيوه آموزش اينترنتي با ارائه کنفرانس رايانه¬اي در کلاس درس سبب مي¬شود، دانش¬آموزان بتوانند نظرات يا سؤالاتشان را با هم در ميان بگذارند و جواب آنها را به طور رايگان دريافت کنند. همچنين به کمک کنفرانس رايانه¬اي مي توان تغييرات در برنامه¬هاي کلاس را ارسال کرد. به عبارت ديگر، نقل قول¬ها و شرکت در آزمون¬ها امکان پذير مي¬شود. آموزش مبتني بر وب آنچه که امروزه موجب توجه جهاني به آموزش از طريق رايانه شده، گستردگي شبکه جهاني اينترنت و سهولت دسترسي به آن است. قالب HTML مسئله ناسازگاري را با استفاده از برچسب¬هاي استاندارد حل کرده است. با استفاده از محيط وب، آموزگار بدون توجه به فاصله مکاني از دانش¬آموزان، مي¬تواند اطلاعات مربوط به کلاس درس شامل سر فصل¬ها، تمرين¬ها، مراجع و نيز زندگينامه خود را ارائه کند. همچنين، معلم مي تواند دسترسي به ديگر اطلاعات مفيد روي شبکه جهاني را براي دانش¬آموزان خود فراهم سازد. يکي ديگر از امکانات وب، قابليت دسترسي به منابع و مراجع موجود در کتابخانه¬هاست. علاوه بر اين، دانش¬آموزان از طريق Homepage اختصاصي خود نيز مي¬توانند با يکديگر ارتباط برقرار کنند. تکاليف، امتحان¬ها، راهنمایي¬ها و پاسخ به سؤالات در صفحه ديگري گنجانده مي¬شود.
انواع E-Learning ویرایش
به طور کلی سیستم های E-Learning را به دو دسته ی زیر می توان تقسیم کرد:
سیستم E-Learning یک طرفه ویرایش
این گونه سیستم آموزش مبتنی بر ارتقای دانش شخصی بوده و پیگیری پیشرفت از طرف واحد آموزش انجام نمی پذیرد و به صورت بسته های آموزشی در غالب CD و به صورت فایل های DOC، PDF یا فایل های صوتی و تصویری ارایه می شوند، این سیستم کاملاً یک طرفه بوده، استاد مطالب آموزشی را در غالب فایل ارایه می کند و دانشجویان فقط به مطالعه آنها می پردازند، مانند بسته های نرم افزاری هادی سیستم. و بسته هاي آموزشي كه توسط هيأت علمي مؤسسه آموزش عالي علمي – كاربردي صنعت آب و برق تهيه شده است.
سیستم E-Learning دو طرفه ویرایش
این گونه سیستم آموزش مبتنی بر پیگیری از طرف واحد آموزش مربوطه بوده و علاوه بر ارتقای دانش شخص، جهت ارتقای رتبه یا کسب مدرک معتبر نیز می باشد. سیستم های آموزش E-Learning دو طرفه به سه دسته ی زیر تقسیم می شوند: 1)سیستم آموزشی سنکرون یا همزمان (Synchronous)، 2)سیستم آموزشی آسنکرون یا غیر همزمان یا (Asynchronous)، 3)سیستم آموزشی نیمه حضوری. از این پس هر کجا از E-Learning صحبت شد منظور سیستم دوطرفه می باشد.در زیر به توضیح هر یک از زیر سیستم های دو طرفه پرداخته ایم.
سیستم آموزشی سنکرون یا همزمان (Synchronous) ویرایش
در این نوع آموزش الکترونیکی استاد پس از تدریس می تواند با دانشجو به صورت همزمان گفتگو و یا در اتاق های Chat مباحثه کند و امکان سوال و جواب مستقیم وجود دارد. این نوع سیستم در دانشگاه شهید عباسپور با آدرس اینترنتی http://vu.pwut.ir و نيز در مؤسسه آموزش عالي علمي – كاربردي صنعت آب و برق راه اندازی شده است. البته برخی از سیستم های همزمان فقط در غالب سیستم صوتی است، یعنی استاد و دانشجو به طور همزمان می توانند فقط صدای یکدیگر را داشته باشند و در صورت نیاز جلساتی به طور محدود و به صورت ویدیو کنفرانس برگزار می کنند. مانند سیستم راه اندازی شده در دانشگاه علم و صنعت با آدرس اینترنتی http://www.elearning-iust.ir انواع ديگري از سيستم هاي آموزشي نيز با مقاصد آموزشي مورد استفاده قرار مي گيرد. منجمله در مؤسسه آموزش عالي علمي – كاربردي صنعت آب و برق، از محيط يك نرم افزار open source به نام dimdim براي برگزاري webinar (سمينار تحت وب) استفاده مي شود. (اين كار در مرحله آزمايشي است.) نرم افزار ياد شده امكان مي دهد محاوره متني، صوتي و تصويري، مديريت شود و استاد به مستمعين وقت بدهد و زمان را مديريت كند.
سیستم آموزشی آسنکرون یا غیر همزمان( Asynchronous) ویرایش
در این سیستم استاد، دروس را در غالب فایل های مختلف و از طریق سایت اینترنت یا اینترانت در اختیار دانشجو قرار می دهد. دانشجو پس از مطالعه ی دروس ارایه شده، سوالات خود را از طریق ارسال E-mail و یا به صورتOff-Line می پرسد. استاد مربوطه در زمان دیگری که مشخص کرده است به سوالات از همان طریق پاسخ می دهد، مانند سیستم آموزشی پژوهشگاه نیرو www.nir.ac.ir/elearning .به طور معمول در این سیستم آموزش، حتماً باید از روی صفحه مرورگر اینترنتی انجام شود تا پیگیری پیشرفت کار توسط واحد آموزش میسر شود.
سیستم های آموزشی نیمه حضوری ویرایش
در این سیستم بخشی از آموزش به صورت حضوری و بخشی دیگر به صورت بسته های آموزشی و یا از طریق سایت و در غالبفایل های PDF، DOC و فلش ارایه می شود، مانند سیستم آموزشی موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت (وابسته به وزارت نیرو) www.el.imre.ir.
سيستم¬هاي مديريت در آموزش الکترونيکي (مديريت آموزشي ) ویرایش
در اين زمينه، مؤسسات و شرکت¬هاي بسياري که در دنياي تجارت آموزشي فعاليت دارند، برنامه¬هاي نرم افزاري بسيار پيچيده و عظيمي طراحي کرده¬اند که با عناوين متنوع و گوناگوني همچون سيستم مديريت آموزشي، سيستم مديريت کارآموزي، سيستم سرپرستي فعاليت آموزشي، سيستم آموزشي مجتمع وغيره به کاربران آموزش الکترونيکي عرضه مي¬شوند. سرمايه¬گذاري کلان در زمينه آموزش الکترونيکي، بدون انتخاب دقيق و بهره¬گيري از اين سيستم¬هاي مديريتي که بر اساس استانداردهاي تعريف شده طراحي مي¬شوند، ممکن نخواهد بود.
تعريف سيستم مديريت آموزشي System) LMS (Learning Management ویرایش
سيستم مديريت آموزشي، نرم افزاري است که فعاليت آموزش گيرنده را ثبت، پيگيري و دنبال مي¬کند. به عبارت ديگر، اين سيستم که ساختاري مشترک و بنيادي براي اغلب برنامه¬هاي آموزش الکترونيکي است، روند يادگيري وآموزش را به طور خودکار مديريت مي¬کند. سيستم مديريت آموزشي قدرتمند و فراگير، مديريت اجرايي برنامه¬هاي آموزشي را در درون يک سازمان تسهيل و به کارکنان و آموزش گيرندگان کمک مي¬کند تا پيشرفت آموزشي خود را ارزيابي و براي گام¬هاي بعدي يادگيري برنامه-ريزي کنند. اين سيستم آنها را قادر مي¬سازد که به همکاري و مشارکت با فرا گيران همتراز خود بپردازند. علاوه بر اين، براي مديران و مسئولان برنامه آموزشي اين امکان را فراهم مي¬کند که نحوه توزيع محتواي آموزشي، انتخاب شيوه مناسب ارائه آموزش و نيز تجزيه و تحليل برنامه آموزشي را هدفمند کنند. همچنين، مديران با استفاده از اين سيستم، مي¬توانند گزارش وضعيت آموزشي کارکنان و فراگيران را در سازمان و مجموعه خود، در اختيار داشته باشند. آنچه برشمرديم، قابليت¬هاي اساسي و در واقع، نقطه شروع هر سيستم مديريت آموزشي است. به بيان ساده¬تر، اين سيستم مدرسه آموزش الکترونيکي و فضايي است که برنامه¬هاي آموزشي در آن ارائه مي¬شوند. استفاده آموزش گيرندگان از اين نرم افزار براي تحصيل و يادگيري در آن زمان که بر روي شبکه حضور مي¬يابند، بيشتر شبيه عمل وارد شدن دانش¬آموزان از در کلاس است. دانش آموزان با استفاده از LMS، واحد درسي خود را انتخاب و مطالب درسي را دريافت مي¬کنند؛ به تکميل تمرين¬هاي درسي و شرکت در امتحان مي¬پردازند و با استاد و ديگر دانش¬آموزان ارتباط برقرار مي¬کنند. تمامي سيستم¬هاي مديريت آموزشي مشخصات و ويژگي¬هاي مذکور را دارند، ولي اين قابليت¬ها را به اشکال مختلف و با بهره¬گيري از شيوه¬هاي متفاوت فراهم مي¬کنند. برخي براي شبيه¬سازي کلاس¬ها و فعاليت¬هاي آموزشي، محيط¬هاي سه بعدي آموزشي با شکل¬هاي متنوع و سرگرم کننده ارائه مي¬کنند و برخي صرفاً از ابزارهاي نوشتاري بهره¬گرفته و ساده هستند. بعضي به صورت ويديو بوده و پهناي باند دريافت رسانه¬اي دارند و برخي ويديو را در بر نمي¬گيرند. اين سيستم، محيط¬هاي چندرسانه¬اي و فناوري مبتني بر شبکه¬ها را پشتيباني کرده، توزيع مناسب برنامه¬ها و محتواي آموزشي را تسهيل و عملکرد کاربران را ارزشيابي و آن را ساماندهي مي¬کند. کاربران مي¬توانند با استفاده از يک مرورگر در سيستم مديريت آموزشي به صورت تعاملي عمل کنند. ايشان به محض ورود به شبکه، قادرند دروس و اطلاعات را مشاهده و موضوع مورد نظر خود را انتخاب و مطالعه کنند. در عين حال، فعاليت کاربر و نتايج آن، در بانک اطلاعاتي مربوط به آن ضبط خواهد شد. اين ساز و کار، استفاده مجدد از داده¬ها را بدون تغيير يا با اصلاحات و تغييرات انجام شده امکان پذير مي¬سازد. مشترکان يا تعليم دهندگان نيز مي¬توانند با به کارگيري مرورگر شبکه وارد سيستم مديريت آموزشي شده و به اداره کاربرها يا کاربري بپردازند. با ارزيابي نتيجه فعاليت¬ها و تهيه گزارش¬هاي آن، مي توان علاوه بر آگاهي از نتيجه و بازخورد آموزش ارائه شده، درجه و ميزان رشد و سرعت فراگيري اطلاعات کاربران و دانش¬آموزان را نيز ارزيابي کرد. پس سيستم مديريت آموزشي امکانات ويژه و منحصر به فردي را به شرح زير در اختيار کاربران قرار مي¬دهد: الف- توانايي و مهارت کاربران در فراگيري اطلاعات حفظ شده و افزايش مي¬يابد. ب- سيستمي براي اندازه¬گيري و ارزيابي ميزان تاثير دوره آموزشي ايجاد مي¬شود. پ- خود دانش¬آموز مي¬تواند دوره آموزشي¬اش را کنترل کند. ت- هزينه و احتمال زيان مادي به لحاظ مشارکت در مديريت و نگهداري سخت افزاري و نرم افزاري در مقايسه با به کارگيري سيستم¬هاي حضوري، کاهش مي¬يابد. ث- با توجه به ساختار پودماني سيستم، توسعه دوره آموزشي بر اساس نياز کاربر انجام مي¬شود.
سيستم مديريت محتوا ویرایش
سيستم مديريت محتوا (CMS (Content Management System هرسيستم مديريت آموزشي ، بايستي يک سيستم مديريت محتوا نيز داشته باشد. اين سيستم به طور کلي از دو رکن اصلي تشکيل شده است: 1) کاربرد مديريت محتوا (CMA ( Content Management Application 2) کاربرد تحويل محتوا (CDA ( Content Delivery Application
کاربرد مديريت محتوا: رابط وب با کاربري آسان است که نگارش، تغييرات و جابه¬جايي محتوا را از سايت شما، مديريت مي¬کند. اين فرايند به کمک مجموعه¬اي از عناوين و راهنماهاي اطلاعات و پنجره¬هاي ورودي محتوا اتفاق مي¬افتد. اطلاعات وارد شده به اين بخش از سيستم متناسب با حجم محتوا و تعداد مراجعه به آن در يک فايل اطلاعاتي ذخيره مي¬شود. کاربرد تحويل محتوا: صفحه محيط و محتواي ديناميکي را تبديل کرده و آن را در قالب صفحه معمولي CMS اطلاعات واردشده از طريق وب تحويل مي¬دهد. ويژگي¬هاي يک سيستم مبتني بر CMS متغير است ولي بيشتر آنها شامل نشر وب، مديريت قالب، کنترلمرور، عناوين و راهنماي اطلاعات، جستجو و بازيابي است. اين سيستم براي مدير محتوا يا نويسنده که به احتمال با HTML آشنايي ندارد، اين امکان را فراهم مي کند تا نگارش، تغييرات و جابه¬جايي محتوا را از طريق سايت شبکه خود بدون نياز به نظرات کارشناسان مديريت کند که اين امکان بر اساس ويژگي « نشر مبتني بر وب » سيستم مديريت محتوا فراهم مي¬شود. ويژگي مديريت قالب¬، اجازه مي¬دهد که کليه مستندات در هر قالب که باشند به قالب¬هاي HTML يا PDF مناسب براي سايت شبکه تبديل شوند. ويژگي کنترل مرور، امکان ارتقاي محتوا به نسخه جديدتر يا ذخيره مجدد آن در نسخه قبلي را فراهم مي¬سازد. کنترل مرور، تغييرات ايجاد شده به دست اشخاص را در پرونده¬ها دنبال مي¬کند. ويژگي ديگر، همان طور که گفتيم، شامل عناوين و راهنماي کليه داده¬ها را اطلاعات، جستجو و بازيابي است. با کمک اين ويژگي، سيستم CMS داخل يک سيستم عنوان¬بندي مي¬کند. سپس افراد مي¬توانند با استفاده از کلمات کليدي اين داده¬ها را بازيابي کنند. همچنين، اين سيستم مي¬تواند ابزارهايي براي بازاريابي One to One فراهم کند. اين ويژگي به معني قابليت يک سايت براي شکل¬دهي محتواي خويش و نيز تبليغات موجود در آن با توجه به مشخصات خاص کاربر است. با استفاده از اين قابليت، سيستم، الگويي براي صفحات ويژه يک کاربر با توجه به علايق وي طراحي مي¬کند. اين عمل با استفاده از اطلاعات تامين شده به وسيله کاربر يا اطلاعات جمع¬آوري شده از سايت انجام مي¬شود. به طور کلي سيستم¬هاي مديريت محتوايي در صنايع نشر Online استفاده مي¬شوند و هدف آنها خلاصه و ساده کردن و اداره مطالب Online شامل عناوين، گزارش¬ها، تصاوير، علائم و غيره است که در انتشارات استفاده مي¬شود. براي تبيين بيشتر موضوع مثالي مي¬زنيم: يک سايت خبري مجازي را در نظر بگيريد که صدها خبرنگار پراکنده در سطح کشور دارد. براي نظم دادن به عناوين و مطالب ارسالي روزانه گزارشگران، بايد نوعي مديريت روي آنها اعمال شود که اين مديريت به کمک CMS صورت مي¬پذيرد. به کمک CMS گزارشگرها ديگر دغدغه چگونگي عنوان¬بندي يا استفاده از تصاوير يا درشتي حروف تيترها و غيره را ندارند.. چون کيفيت نمايش و نماي مطالب با صفحات موقت (Templates) و مشابه نگاتيو چاپ، بر روي شبکه انجام مي¬شود. به علاوه مقاله يا خبر همه گزارشگران ظاهر مشابه و باثباتي خواهد داشت. سردبير ابتدا مطالب ارسالي را ارزيابي مي¬کند و سپس منتشر مي¬شوند. مطالب پس از انتشار مدت معيني روي شبکه باقي مانده و يک کپي از آنها در آرشيو نگهداري مي¬شود. در يک CMS، مقالات کامل از چندين بانک اطلاعاتي که « مؤلفه هاي محتوا» يا «اجزاي مطالب» Content Components ناميده مي¬شوند ، جمع¬آوري مي¬گردند. بديهي است اجزاي مطالب براي سايت¬هاي خبري با ماهيت-هاي گوناگون فني، سياسي، اجتماعي، اقتصادي و غيره متفاوت است. مثلاً نمودار بازار سهام بخشي از اجزاي مطالب در سايت اخبار اقتصادي است؛ در حالي که در سايت¬هاي فني تخصصي چنين نخواهد بود. به اين ترتيب امکان مطالعات شخصي براي کاربر فراهم مي¬شود. بخش¬هاي مختلف و متفاوت هر مطلب، در تعداد زيادي از مقالات و نوشته¬ها استفاده مي¬شود و کاربران زيادي آن را مطالعه مي¬کنند. موضوعات در صورتي که اجزاي مطلب در حوزه آموزشي استفاده شوند آنها را موضوعات آموزشي Learning Objects « قابل استفاده مجدد آموزشي » Reuseable Learning Objects مي¬نامند که در بخش¬هاي بعدي به آن¬ها خواهيم پرداخت.
استاندارد در سيستم مديريت محتوا ویرایش
توليدکنندگان يا طراحان محتواي آموزشي بايد اطمينان داشته¬باشند که آموزش پيشنهادي آنها براي کليه آموزش گيران علاقه¬مند قابل فهم و استفاده¬است و در عين حال، امکان پيگيري نتيجه و ارزيابي ميزان تاثيرآموزش ارائه شده وجود دارد. به علاوه بايستي محتواي آموزش ارائه شده قابل استفاده مجدد باشد. براي دستيابي به اين اهداف، به محتوايي استاندارد نيازمنديم. در سال¬هاي اخير، استانداردکردن رشد چشم¬گيري داشته¬است و محتواهاي ارائه شده از شبکه اينترنت حتماً بايد با صنعت استاندارد سازگار باشند. عوامل زيادي در عملياتي کردن يا توسعه سيستم مديريت محتوا مؤثر است که اندازه تشکيلات (تعداد کارکنان) و پراکندگي جغرافيايي به ويژه در محدوده ملّي و فرهنگي، مهم¬ترين آنها¬ست. ازجمله ديگر عوامل مي¬توان به تنوع داده¬ها و اشکال ارائه آنها اشاره کرد. اين داده¬ها علاوه بر مقالات متني ساده، مي¬توانند به صورت گرافيکي، صدا، تصوير يا اشکال مهندسي باشند که مديريت آنها ، توانايي و قابليت¬هاي بيشتري مي¬طلبد. بعضي از سيستم¬ها بر اساس نياز به صورت سنتي، و با استفاده از روش¬هاي شفاهي¬تر و بيشتر به صورت محاوره¬اي و برقراري ارتباط بدون استفاده از مقالات، طراحي مي¬شوند که در اين روش، تبادل داده¬ها بسيار محدود است. در تحليل نهايي، مي¬توان مديريت محتوا را صرفاً ابزاري براي انجام آموزش را به «داده صحيح» الکترونيکي دانست. اين سيستم زماني موثر و با ارزش است که به «زمان مناسب » و در« اشخاص مناسب » ارائه کند.
بسته¬هاي آموزشي قابل استفاده مجدد ویرایش
RLO (Reusable Learning Objects) گفتيم که يکي از قابليت¬هاي سيستم مديريت آموزشي خوب، امکان استفاده مجدد از اطلاعات و مطالب آموزشي است. براي دستيابي به اين هدف مي بايست طراحان آموزشي بسته¬هاي آموزشي قابل استفاده مجدد توليد کنند. اين بسته¬ها قادرند نسبت به نيازها و کمبودهاي آموزشي فراگيران به سرعت واکنش نشان¬دهند. ابتدا بايد تعريف اين بسته¬هاي آموزشي را بدانيم. تعاريف متفاوتي براي اين مقوله ارائه شده¬است. برخي RLO را يک شکل گرافيکي جداگانه يا يک فايل ويديويي دانسته و برخي ديگر آن را کوچک¬ترين جزء آموزشي مستقل در سيستم آموزش الکترونيکي مي¬دانند که شامل يک هدف، يک فعاليت يادگيري و آموزشي و يک ارزيابي است. منظور از هدف، هدف آموزشي يا هدف عملکردي (Performance Goal) است که RLO براي رسيدن به آن از روش و خط مشي آموزشي واحدي استفاده مي¬کند. با توجه به اينکه RLO ها کوچک¬ترين اجزاي مستقل آموزشي هستند، مي¬توان آنها را با هم ترکيب و ادغام کرد تا مجموعه¬هاي آموزشي اختصاصي بزرگ¬تري را به وجود آورند ( براي مثال دوره¬هاي آموزشي، دروس آموزشي و غيره.) اين بسته¬هاي آموزشي را مي¬توان از شرکت¬هاي خاص توليدکننده آنها خريداري يا با استفاده از متخصصان آموزشي داخلي، طراحي و توليد کرد. علاوه بر اين، مي¬توان از برنامه¬هاي کاربردي اختصاصي يا نمونه¬هاي خاص استفاده که به طور مستقيم روي شبکه اينترنت ايجاد مي¬شوند نيز بهره برد. در اين راستا، برخي شرکت¬ها با استفاده از ابزارهاي نرم افزاري که داخل برنامه هاي رايجي مثل MS PowerPoint و MS-Word قرار دارد به توليد بسته¬هاي آموزشي مي¬پردازند.
سيستم مديريت محتواي یادگیری ویرایش
Management System) (Learning Content LCMS سيستم مديريت محتواي يادگيري سيستمي اغلب مبتني بر شبکه است که براي تاليف، تاييد، نشر و مديريت محتواي آموزشي به کار مي¬رود و ابعاد اداري و مديريتي سيستم آموزشي سنتي را با مقوله توليد محتوا و مجموعه-هاي اختصاصي مربوط به CMS ترکيب مي¬کند. در LCMS، کتابخانه¬هايي از بسته¬هاي آموزشي وجود دارند که هم به صورت مستقل و جداگانه مورد استفاده قرار مي¬گيرند و هم مي¬توانند به عنوان بخشي از مجموعه¬هاي آموزشي بزرگ¬تر بهره¬برداري شوند. ويژگي¬هاي سيستم LCMS عبارت¬اند از: ١- دراين سيستم مسئله پردازش پيشرفت کار با درنظرگرفتن موارد زير مطرح است: الف. طراحان دوره¬هاي آموزشي، هم بايستي بسته¬هاي آموزشي جديد را با اهداف کاربردي خاص توليد کنند و هم با استفاده از بسته¬هاي آموزشي از پيش توليد شده، دوره¬هاي جديد تکميلي را طراحي¬کنند. ب. طراحان ارشد آموزشي يا کارشناسان بايستي RLO ها يا دوره¬هاي آموزشي ايجادشده را بررسي و پس از تاثير، آنها را در دسترس همگان قرار دهند. پ. براي تخصيص دوره¬هاي آموزشي يا RLO هاي خاص به مشترکان يا افراد مشخص، قوانيني وجود دارد. ت . RLO¬ها و دوره¬هاي آموزشي با اتمام عمر مفيدشان، يا آرشيو يا از بانک اطلاعاتي حذف مي¬شوند. ٢- با استفاده از سيستم LCMS، فراگيران نه تنها مي¬توانند هر زمان که بخواهند آموزش ببينند بلکه فقط بخش مورد نياز را خواهند آموخت. به عبارت ديگر، آموزش سريع و بلادرنگ در حد نياز و به صورت بخشي دراختيارشان قرار مي¬گيرد که اين ويژگي بسيار مهم است. LCMS و RLO ها مي¬توانند ضرورت حضور در يک دوره آموزشي کامل چند روزه را به آموزشي در حد چند دقيقه تبديل سازند. 3- LCMS و RLO¬ها آموزش گيرنده را قادر مي¬سازند که تجارب آموزشي خود را اختصاصي کند. دانش آموز وقتي در يک مجموعه RLO يا دوره آموزشي جستجو مي کند. با توصيه¬هايي مبتني بر بسته¬هاي آموزشي درخواستي قبلي خود مواجه مي¬شود. علاوه بر اين، مي¬تواند با ديدگاه¬هاي ديگران درباره بسته آموزشي انتخابي خود آشنا شود و به سادگي کل مطالب را بر اساس نيازهاي شخصي خود دسته بندي و مرتب کند. به عبارت ديگر، فرايند آموزش را از حالت خطي که شروع، پايان و طول دوره مشخصي دارد به بسته¬هاي کوچک اطلاعات و دانش مستقل از يکديگر تبديل مي¬کند. البته بديهي است که اين بسته¬هاي اطلاعاتي بايکديگر مرتبط¬اند و گاهي نيز مجموعه آنها در نظر گرفته مي¬شود، ولي در واقع آنها مي¬توانند به صورت کيت¬هاي آموزشي مورد استفاده قرار گيرند. با اين روش به جاي اينکه دانش¬آموزان مشتاق از ابتدا تا انتهاي کلاس و در طول روز حضورداشته باشند، مي-توانند هر زمان و به هر ميزان که بخواهند ازکلاس استفاده کرده و در زمان دلخواه از کلاس خارج شوند. فرايند آموزش بايد به گونه¬اي طراحي شود که دانش¬آموزان بتوانند دقيقاً به آنچه مي¬خواهند دست يافته و مسئله مورد نظرخود را درک کنند. فعاليتهاي طراح آموزشي براي فراهم ساختن امکانات مورد نياز دانش آموز عبارت است از: الف- ايجاد امکان رضايت سريع از آموزش به کمک طراحي دقيق با اهداف روشن و مشخص و به¬گونه¬اي که جمع-بندي تمامي افکار و اهداف ممکن شود. درست مانند برنامه نويسان رايانه¬اي که هنگام ساختن برنامه¬هاي جديد، به سرعت برنامه¬هاي کاربردي را با گردآوري اجزاي نرم افزاري موجود مي¬سازند و تنها بخش¬هايي را که موجود نيست توليد مي¬کنند، طراحان آموزشي نيز بايد به سرعت دوره¬هاي آموزشي را با جمع¬کردن RLO موجود بسازند و تنها RLO هايي را که موجود نيستند ، توليد کنند. ب- ارائه آموزش به اندازه دلخواه و مکفي مستلزم طراحي RLO هايي است که به عنوان بسته¬هاي آموزشي مستقل ايجاد مي¬شوند و در کاربردهاي مختلف قابل استفاده هستند. پ- براي اختصاصي کردن RLO ها براي افراد و کاربرهاي خاص، بايستي آنها را به وسيله يک شاخص با مجموعه¬اي از اطلاعات تجهيز کرد. همان طور که يک کتاب با يک سري اطلاعات مثل نام نويسنده، تاريخ چاپ، نام ناشر و... مشخص، RLO ها نيز بايستي طوري طراحي شوند که با اطلاعاتي مثل نام نويسنده مي¬شود يا طراح، تاريخ ايجاد، گروه¬بندي ،هدف آموزشي و غيره مشخص و قابل تخصيص به اشخاص مورد نظر باشند. اين اطلاعات (Meta Tags) مسئله اختصاصي کردن آموزش را تسهيل مي¬کنند. به اين ترتيب LCMS و RLO موج جديدي از LMS را ارائه مي¬دهند که دراين موج جديد، سازمان¬ها کنترل بيشتري بر مطالب آموزشي خود خواهند داشت.
سيستم¬هاي مديريت آموزشي نوين ویرایش
بسياري از سيستم¬هاي مديريت آموزشي صرفاً به اجزاي آموزش مي¬پردازند و اجزاي اطلاعاتي را ناديده مي¬گيرند. ولي LMS هاي جديد به هر دو مقوله مي¬پردازند واجزاي آموزشي آنها، مشابه همان¬هايي است که در سايت¬هاي پشتيباني Adobe و Macromedia و نيزسيستم¬هاي مديريت دانش (KM(Knowledge Management وجود دارد. علاوه بر اين، ممکن است مولفه¬ها و اجزاي ديگري مانند بانک¬هاي رسانه¬اي ديجيتال DMR ((Digital Media Repositories، کاربري همتا به همتا P2P (Peer (Peer to ، کاربري پيغام رساني فوري) Message Immediate) IM و ... نيز دربرگيرد. ترکيب اطلاعات و آموزش، گامي مثبت در جهت کسب اطلاعات واتخاذ تصميم خوب و با ارزش است. سيستم مديريت دانش دو مؤلفه اساسي به نام¬هاي ( فرايند توليد دانش ) و (تفکر BA ) دارد که با ايجاد تعامل فعال بين اين دو ،مي توان مديريت دانش را عملياتي کرد. قبل از بررسي چگونگي توليد و مديريت محتوا، بهتر است تصوير درستي از در ذهن داشته باشيم چون گاهي اين دو مفهوم به درستي « آموزش » و « اطلاعات » تعريف و به کارگرفته نمي¬شوند. اطلاعات در آموزش¬هاي منطبق با دستورالعمل¬هاي آموزشي اهميت ويژه¬اي و امکان ترکيب (آموزش) و (اطلاعات) دارد. شيوه¬هاي به کارگيري عملي دو مفهوم آنها با يکديگر قابل تجزيه وتحليل است واين همان مفهوم وبستري است که به نظر مي رسد امروزه بسياري از فروشندگان سيستم¬هاي مديريت آموزش نيز آن را درک کرده¬اند.گاهي مدير بازرگاني جديدي مي¬خواهد مشغول کار شود. بديهي است که اين مدير جديد کارش را مي¬شناسد و نيازي به شرکت در يک دوره آموزشي که در آن اهداف را برايش فهرست کنند يا استراتژي خاص آموزشي را به او ارائه دهند، ندارد. بلکه فقط دستيابي به اطلاعات صحيح در زمان نياز براي او اهميت دارد و اين برنامه شبکه است که مي¬تواند او را در يافتن اين اطلاعات راهنمايي کند؛ اما يک کارمند مثلاً خدمات مشتريان بانک، لازم است خدماتي را که بايد به مشتريان ارائه کند دقيقاً شناخته و يک بانک اطلاعاتيِ توضيح خدمات توام با امکان جستجو دراختيارش گذاشته شود. بديهي است که بايستي بهترين روش آموزشي براي برآورده ساختن اين نياز انتخاب شود. در اين مورد اطلاعات به خودي خود کافي نيست و دانش لازم است تا بازده مورد نظر و عملکرد مطلوب حاصل شود. پس در فرايند يادگيري، اطلاعات و دانش، هر دو، ضرورت دارد. در ساخت کاربري¬ها يا سيستم¬ها براي ايجاد سيستم¬هاي مديريت آموزشي هر دوجزء يادگيري يعني دانش و اطلاعات بايد در کنار يکديگر به کارگرفته شوند. به منظور ايجاد امکان مديريت محتواي سيستم¬ها، سايت¬هايي با توجه به ماهيت اطلاعاتي يا آموزشي آنها براي تامين پشتيباني کاربر هنگام استفاده از خدمات و توليدات ايجاد شده¬است که علاوه بر حل مشکلات و نيز يافتن و رفع معايب، استفاده و توسعه توليدات را نيز شامل مي¬شود. از جمله مي¬توان به سايت¬هاي Adobe و Macromedia اشاره کرد. آنچه گفتيم نشان مي¬دهد که اطلاعات گستره وسيع¬تري از آموزش را در بر مي¬گيرد. با مرتبط ساختن اين امر به نظريه (آموزش براساس تقاضا) يا (آموزش در زمان نياز ) اين برداشت بهتر تبيين مي شود. مصرف¬کنندگان پس از آشنايي با نرم¬افزارهاي مربوطه (استفاده از دستورالعمل¬ها و شرکت در دوره¬هاي آموزشي و غيره) خواهان برخورداري از حمايت مستمر در زمينه نيازهاي ضروري و فوري خود هستند. معمولاً بيشتر اين نيازها به وسيله قطعه¬هاي خاصي از اطلاعات مثل FAQ ها، ورودي مبتني بر دانش، گروه¬هاي خبري ، مقالات و غيره تامين مي¬شود، ولي اگر نيازي مستلزم ارائه روش آموزشي باشد، در اين صورت راهنمايان با حضور خود اين نقش را بر عهده خواهند گرفت.
انتخاب سيستم¬هاي مديريت آموزشي ویرایش
انتخاب صحيح يک سيستمِ مديريت آموزشي که متناسب با نيازهاي برنامه آموزشي سازمان يا موسسه موردنظر باشد به تحقيق، بررسي و شناخت سيستم¬هاي مختلف و قابليت¬هاي آنها نياز دارد، چرا که انتخاب نادرست و عجولانه، شکست برنامه آموزشي را در پي خواهد داشت. اين امر باتوجه به اينکه هر روز و هر هفته محصولات جديدي با قابليت¬هاي متفاوت به بازارآموزش الکترونيکي عرضه مي¬شوند، بسيار دشوار است؛ محصولاتي که با عناوين (مرجع آموزشي)، يک راه حل نهايي در سيستم (مديريت آموزشي، تجربه) اي در آموزش، يک راه حل کامل آموزش خصوصي از( راه دور)، ابزار فناوري الکترونيکي الکترونيکي انقلابي و غيره از يکديگر تفکيک مي¬شوند و در پي تخصيص سهم بازار به محصولات خود هستند. مسلم است که هيچ سيستمي مشابه ديگري نيست و براي همين، سازمان¬ها نيز نيازهاي آموزشي متفاوت دارند. بنابراين، براي انتخاب سيستم LMS بايستي ابتدا نيازها کاملاً روشن و تبيين شده باشند و پس از آن، بررسي شود که اين نرم افزار پاسخگوي تمامي نيازها هست يا نه؟
ابزارهاي توسعه استراتژي مداوم آموزشي ویرایش
براي اجراي يک استراتژي موفق آموزشي نياز به ساختاري است که سايت¬هاي کاري، مقررات دولتي، فناوري، محتوا و نيازهاي فرد آموزش گيرنده را شامل شود. در اين راستا مراکزي وجود دارند که بر شناخت و توسعه و استراتژي آموزش الکترونيکي، آگاهي کامل داشته و به سازمان¬ها براي رسيدن به اهداف آموزشي و برآوردن نيازهايشان از طريق برگزاري کارگاه¬هاي آموزشي يک روزه ياري مي¬رسانند. برگزاري کارگاه¬هاي يک روزه به سازمان¬ها کمک مي کند که استراتژي آموزشي مبتني بر ساختار جامع و کامل را شناسايي و اجرا کرده و به توانايي¬هاي زير دست يابند. به اين ترتيب، امکان گسترش مطالب آموزشي و حوزه توزيع آن در قالب آموزش الکترونيکي فراهم شده و بين استراتژي¬ها و اهداف سازمان و آموزش الکترونيکي انتخاب شده رابطه مستقيم برقرار مي¬شود.علاوه بر اين، با استفاده ازسياست¬گذاري آموزشي مناسب، روند مديريت نيروي انساني بهبود يافته، استراتژي پايدار آموزشي فراهم مي¬شود. از جمله اين سازمان¬ها مي¬توان به بنياد توليدات مجتمع در Click 2 Learn، طراح مطالب و استراتژي¬هاي آموزشي، اشاره کرد. اين بنياد از بهترين روش¬هاي عملي و باورهاي بنيادي استفاده مي¬کند تا به فراگيران اعم از کارکنان، شرکا يا مشتريان، سناريوهاي حقيقي آموزشي و دستاوردهاي جذاب و مناسب را ارائه نمايد و به عنوان نمونه¬اي از سيستم¬هاي مديريت آموزشي ، مطالب ويژه مؤسسه يا سازمان را مديريت کرده و انتقال دانش به فراگير را شتاب بخشد.
سيستم پشتيباني عملکرد الکترونيکي ویرایش
EPSS (Electronic Performance Support System ) نيز نمونه ديگري از سيستم¬هاي مديريت آموزشي است که اطلاعات لازم را در زمان مورد نياز در اختيار کاربر قرار مي¬دهد. سيستم پشتيباني عملکرد با ارائه اين اطلاعات و پشتيباني متعاقب آن، اين امکان را به کاربر مي¬دهد تا با دسترسي سريع به اطلاعات، بهترين روش¬ها و خط مشي را براي تکميل فعاليت خود به¬کارگيرد؛ فعاليتي که ممکن است تا کنون انجام نداده باشد . برخي از EPSS ها با ايجاد يک دستور « چطور » (How to)، آموزش گام به گام کاربر را بدون نياز به دانش و زمينه قبلي ممکن ميسازند. مثال ساده EPSS، نرم افزارهاي ماليات بر درآمد است که براي بررسي ماليا¬تهاي ساليانه استفاده مي¬شوند و کاربرهاي مبتدي را بدون نياز به يادگيري کدها و نحوه به¬کارگيري فرم¬هاي مالياتي، در اداره امور مالياتي¬شان راهنمايي مي¬کنند. البته در صورتي که کاربر به اطلاعات بيشتري نياز داشته باشد، در اين نرم افزار، منابع اطلاعاتي لازم پيش بيني شده و قابل دسترسي است، اما به ندرت اين آموزش¬ها لازم مي شود چون کاربرها صرفاً مي¬خواهند که برگشت مالياتي¬شان انجام شود. يکي ديگر از ابزارهاي سيستم مديريت آموزشي، ايجاد امکان « شبيه سازي نرم افزاري » است. شبيه سازي بصري، تعاملي براي آموزش به کارگيري يک دستگاه به گونه¬اي که امکان مونتاژ و جداسازي اجزاي مختلف دستگاه به صورت مجازي فراهم شود، پديده جديدي در فناوري است که ابزار آموزشي مؤثر و قدرتمندي را در اختيار کاربر قرار مي¬دهد. در اين مورد با استفاده از فناوري Object Based و نمايش پيچيده¬اي از يک دستگاه که همانند سيستم واقعي عمل مي¬کند ، مي¬توان نتايج آموزش را بهبود بخشيد.
منابع ویرایش
1. یادگیری الکترونیکیe-learning )) و آموزش و پرورش ,رحیم عبادی,تهران,آفتاب مهر 2. استانداردهای یادگیری الکترونیکی,کارول فالون،شارون براون,فردوس باقری،مهدی حسین کوچک،تهران،انتشارات مدارس هوشمند 3. یادگیری الکترونیکی در قرن 21 . دی .آر گریسون،تری اندرسون,دکتر محمد عطاران ,تهران,موسسه توسعه فناوری آموزشی مدارس هوشمند 4. دانشگاههاي مجازي: چالش‌ها و ضرورت‌ها ، ميترا ديلمقاني ، عضو هيئت علمي مجتمع دانشگاهي مهندسي صنايع دانشگاه مالك اشتر.