ویکی‌پدیا:کارگاه ویکی‌نویسی/مه ۲۰۰۷/کارگاه بررسی وضعیت ویکی پدیای فارسی

روند رشد ویکی پدیای فارسی

• نمودارهای رشد ویکی پدیای فارسی
• جداول فعالیت در ویکی پدیای فارسی

جایگاه ویکی پدیای فارسی در میان ویکی پدیاها

• صورت وضعیت ویکی پدیاها

وضعیت ویکی پدیای فارسی

• آمار
• صفحات ویژه
• رده:ویکی‌پدیا
• همهٔ صفحه‌ها (فضای نام ویکی‌پدیا)

سیاست ها و رهنمودها

• رده:سیاست‌های ویکی‌پدیا
• رده:رهنمودهای ویکی‌پدیا
• رده:شیوه‌نامه‌های ویکی‌پدیا
• رده:انشاهای ویکی‌پدیا

بررسی وضعیت سیاست ها، مقایسه تعداد آنها با سایر ویکی ها، شناسایی خلأهای موجود در روند مقررات گزاری و نیز مقررات موجود.

پروژه ها و رده ها

• رده:ویکی‌پروژه‌ها
• رده:ویکی‌پدیا
• رده:درگاه‌ها
• ویکی‌پدیا:دسته‌بندی‌ها
• درخت رده

ساماندهی اطلاعات و فعالیت ها: بررسی میزان فعالیت در ویکی پروژه ها، میزان دربرگیری رده ها و ...

راهنماها و خودآموزها

• ویکی‌پدیا:راهنما
• راهنما:فهرست
• راهنما:فهرست/نقشه سایت
• رده:پرسش‌های رایج ویکی‌پدیا
• ویکی‌پدیا:خودآموز
• همهٔ صفحه‌ها (فضای نام راهنما)

ارتباطات اجتماعی

• ویکی‌پدیا:گپ
• ویکی‌پدیا:قهوه‌خانه
• ویکی‌پدیا:آی‌آر‌سی

چالش‌ها

مهم‌ترین چالش‌های ویکی‌پدیای فارسی را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد :

چالش های محیطی

این دسته از چالش ها به وضعیت کلی اینترنت و خط و زبان فارسی روی اینترنت مربوط می شود. مهمترین مشکلاتی که در این دسته قرار می گیرد عبارت است از:

1. پایین بودن ضریب نفوذ اینترنت: ضریب نفوذ اینترنت در ایران در سال ۲۰۰۷ حدود ۱۰٫۶ درصد جامعه معادل ۷٫۵ میلیون نفر بوده است. همچنین ضریب نفوذ اینترنت در افغانستان ۱٫۱ درصد جامعه معادل سیصد هزار نفر بوده است. بدین ترتیب اکثریت فارسی زبانان به اینترنت دسترسی ندارند.
2. خط و زبان فارسی: علی رغم اینکه طی چند سال اخیر چندین گروه مختلف و از جمله شورایعالی اطلاعا رسانی در خصوص خط و زبان فارسی در اینترنت فعالیت می کنند، هنوز خط و زبان استاندارد نشده است.
3. کمبود محتوای فارسی معتبر: مقدار بسیار اندکی محتوای فارسی بر روی وب قرار دارد. بخش عمده ای از آن در قالب خودنوشت ها در وبلاگها ست که قابل استناد نمی باشد.
4. خطوط کم سرعت: پهنای باند خانگی اینترنت در ایران از سوی دولت به ۱۲۸ کیلوبایت محدود شده است و علاوه بر آن عده کمی از کاربران از خطوط ADSL استفاده می کنند.
5. نهادینه نشدن کپی رایت: مسأله کپی رایت در ایران هنوز نهادینه نشده و علاوه بر ضعف قانون بسیاری از ناشران و سایت ها نیز با مقررات آن آشنا نیستند. لذا دسترسی به اطلاعات و به ویژه عکس های قابل تکثیر بسیار دشوار است.

چالش های داخلی

این دسته از چالش ها به وضعیت ویکی پدیا در کل و ویکی پدیای فارسی به طور خاص مربوط می شود. مهمترین مشکلات این دسته عبارتند از:

چالش های عمومی ویکی پدیا:

1. امکان ویرایش عمومی: ویژگی عمومی بودن ویکی پدیا ضمن آنکه باعث رشد و گسترش آسان آن است از سوی دیگر در شرایطی که تعداد افراد ناآشنا با قوانین و نیز فرهنگ دانشنامه نویسی زیاد باشد می تواند تبدیل به تهدید شود. در چنین حالتی کاربران فعال و آشنا با قوانین بخش عمده ای از وقت خود را صرف اصلاح ویرایش های کاربران دیگر خواهند نمود. این مشکل با افزایش تعداد کاربران فعال و آشنا به قوانین کاهش خواهد یافت.

چالش های خاص ویکی پدیای فارسی:

1. عدم افزایش سرعت ایجاد مقالات: طبق بررسی های ویکی پدیای انگلیسی افزایش مقالات بر اساس یک روند نمایی رخ می دهد و شتاب و سرعت افزایش مقالات هر دو مثبت است. اما بررسی رشد ویکی پدیای فارسی از هزار تا ده هزار و از ده هزار تا بیست هزار نشان می دهد که در هر دو مورد حدود ۱۴ ماه زمان صرف شده است، یعنی سرعت افزایش مقالات ثابت است.
2. کمبود مدیران: ویکی پدیای فارسی در بهار ۱۳۸۶ تنها ۹ مدیر دارد (۲ نفر از آنها بروکرات هستند) و نیمی از آنها فعال نیستند. در حالی در تاریخ ۱ می ۲۰۰۷ ویکی پدیاهایی با تعداد مقالات بین ۲۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ به طور متوسط ۱۶ تا ۱۷ مدیر دارند و ۳ تای قبل و ۳ تای بعد نیز به طور متوسط بین ۱۵ تا ۱۶ مدیر دارند.
3. ضعف سازکار تصمیم گیری و سیاست گذاری: علی رغم آنکه تعداد صفحات مربوط به سیاست ها و رهنمود قابل توجه است، اما در اغلب موارد این صفحات از ویکی پدیای انگلیسی کپی شده است و حاصل اجماع دیدگاه های ویکی نویسان فعال در ویکی پدیای فارسی نیست. از آن رو که هر ویکی پدیا شرایط خاص خود را داراست، ضمن استفاده از تجربیات ویکی های پیش رو لازم است نظامی برای تصمیم سازی و سیاست گذاری کارآمدتر اندیشیده شود تا به جای بحث های پیاپی بی نتیجه و بی ثمر بتوان سریعتر برای حل مشکلات اصلی سیاست ها و رهنمودهای لازم را تهیه نمود.
4. ضعف سازوکار کارآمد فعالیت دسته جمعی:علی رغم آنکه سرعت ویرایش ویکی پدیای فارسی طی سال ۱۳۸۵ افزایش یافته و حدودا دو برابر شده است، اما سازوکارهای ساماندهی فعالیت دسته جمعی نظیر ویکی پروژه ها و پاسخ به پرسش ها رشد کمی داشته اند.
5. فقدان سازوکار کارآمد رفع اختلاف: در ویکی پدیای فارسی سازوکارها رفع اختلاف نظیر کمیته های داوری و میانجیگری و حتی سیاست های مربوط به رفع اختلاف نظیر سیاست حل اختلاف و سیاست حکمیت وجود ندارد.

چند پیشنهاد برای بهبود وضعیت ویکی پدیای فارسی

من می خواهم تا قبل از کارگاه مهمترین مشکلات ویکی پدیای فارسی در مقایسه با سایر ویکی پدیاها را استخراج کنمویکی‌پدیای فارسی#چالش‌ها. امیدوارنم دوستان نیز در این مورد کمکم کنند. همچنین بر اساس تجربه ام در ویکی انگلیسی پیشنهاداتی دارم. مهمترین این پیشنهادات عبارتند از:

1. ایجاد ربات هایی برای تسهیل رفع مشکلات: از آن رو که ماشاالله تعداد بسیار زیادی ویرایش نامناسب در ویکی انگلیسی رخ می دهد آنها ابزارهای جالبی ساخته اند که شاید در اینجا هم مفید باشد[۱]. من دو مورد از این ابزارها را ذکر می کنم:
   1. آنتی وندال بوتUser:VoABot II: این ربات در مواردی که کاربر ناشناس یا تازه ثبت نام کرده ای مقدار زیادی مطلب به یک مقاله اضافه یا از آن کم کند، واگردانی انجام می دهد. البته این روبات کمی دردسر ساز است. ولی شاید بتوان یک نمونه کم خطرتر آن را استفاده کرد.
   2. برنامه ای برای تقویت کاربران در برابر خرابکاری و ویرایش های بدWikipedia:WikiProject User scripts/Scripts/Twinkle: من خودم از این برناه استفاده کرده و نسبتا راضی هستم. قابلیت های خیلی زیاد و جالبی دارد و به کارگیری آن توسط کاربران فعال باعث تحول در مقابله به ویرایش های بد خواهد شد.
   3. رباتی برای آمارگیری از صفحات مشکل دارUser:Dragons flight/Category tracker: این ابزار کار مدیران و کاربران فعال را در اشکال یابی تسهیل کرده و به علاوه امکان آگاهی از وضعیت مقالات نامناسب را فراهم می کند.
2. ساختارهای اجتماعی: ماشاالله ما اینجا دعوا کم نداریم و کار گروهی هم کم انجام می دهیم. لذا بد نیست چند تا ساختار ایجاد بشه که مشکلات را کاهش بده.
   1. ساختارهای رفع اختلاف: در ویکی پدیای انگلیسی سیاستی برای رفع اختلاف است [۲] و بر اساس آن چندین ساختار طراحی شده که بد نیست برای شروع از یک ساختار غیررسمی و غیر الزام آور[۳] آغاز کنیم. بعدش اگر خوب جواب داد و دوستان موافق بودند کم کم ساختارهای دیگر نظیر RfC، [Wikipedia:Third opinion شخص ثالث]، هشدار اخلاقی، کمیته میانجیگری، کمیته داوری و چیزهای دیگر را نیز ایجاد نمایید.
   2. پورتال ها و ویکی پروژه ها: برای ساماندهی ویکی پدیای فارسی(نه مقالات فقط) خوب است پورتال ها و ویکی پروژه هایی راه بیفتد نظیر Wikipedia:Community Portal، ویکی پروژه سیاستگذاری(برای بحث در خصوص سیاست ها و ترجمه سیاست ها و ...)، ویکی پروژه ارزیابی[۴]، ویکی پروژه صفحه اصلی و ...
3. پستوWikipedia:Backlogکه به کاربران فعال امکان می دهد به جای چک کردن صفحه تغییرات اخیر از وضعیت مقالات مشکل دار سردربیاورند.
   1. پستوی مدیران http://en.wikipedia.org/wiki/Category:Administrative_backlog: کار مدیران را تسهیل می کند.
   2. صفحات گزارش وضعیت [۵] البته این یک مثال است. منظور من یک صفحه خیلی کلی تر بود که در اون موارد جنگ ویرایشی، مجادله، خرابکاری و ... گزارش بشود.
4. ساختارهای اطلاعاتی:
   1. صفحه منابع: با توجه به کمبود منابع دارای مالکیت عمومی یا مجاز به تکثیر خوب است این معدود منابع شناسایی و در جایی معرفی شود، تا کاربران راحت تر به اطلاعات و عکس های قابل تکثیر دسترسی پیدا کنند.
   2. آرشیوهای موضوعی از مهمترین بحث ها و اجماع های گذشته در ویکی پدیا

برخی از این امکانات را که کار شما را در نظارت و کنترل ویکی پدیا بسیار ساده می کند می توانید در صفحه کاربری من در ویکی پدیای انگلیسی تهیه کنید. البته این صفحه برخی مواردی را کمورد نیاز مدیران است در بر نمی گیرد.[۶]. اگر عزم کردید وضعیت اینجا را سر و سامان بدهید بر خدا توکل کنید. --سید ۰۷:۱۲, ۱ مه ۲۰۰۷ (UTC)

نکته در ضمن من می خواهم به امید خدا اگر ئوستان موافق باشند روز کارگاه یک کمی این قابلیت ها را بیشتر توضیح بدهم.--سید ۰۷:۱۸, ۱ مه ۲۰۰۷ (UTC)