چنگال (جانور)
چنگال یا پنجول (به انگلیسی: Claw)، زائده‌ای خمیده و برجسته در انتهای انگشتان دست یا پا است که در بیشتر آب‌پرده‌داران (پستانداران، خزندگان، پرندگان) دیده می‌شود. برخی از بی‌مهرگان مانند قاب‌بالان و عنکبوت‌ها نیز در انتهای ساق پا یا پای مفصلی خود؛ برای گرفتن سطح و استواری پا در هنگام راه رفتن، دارای گونه‌ای از ساختارهای ریز و درشتی هستند. انبرک‌های خرچنگ، شاه‌میگو‌ها و عقرب‌ها، که معمولاً با نام رسمی گونه‌هایشان (مثلاً شاخک عقرب) شناخته می‌شوند هم، گاهی به آن پنجه می‌گویند.
یک چنگال حقیقی از پروتئین سختی به نام کراتین ساخته شده‌است. ازچنگال برای گرفتن و نگه‌داشتن طعمه در پستانداران گوشت‌خوار مانند گربه‌ها و سگ‌ها استفاده می‌شود اما در این گونه‌ها و نیز دیگر گونه‌ها در موارد دیگری؛ مانند حفر کردن، بالا رفتن از درختان، دفاع از خود و نظافت نیز، استفاده می‌شود.
ضمیمه‌های مشابهی که پهن و صاف هستند و انتهای نوک گونه‌ای ندارند، در عوض ناخن نامیده می‌شوند. برجستگی‌های پنجه‌مانندی که در انتهای انگشتان شکل نمی‌گیرند اما از قسمت‌های دیگر پا بیرون زده‌اند به مناسبت مورد: اسپور، سیخ یا سیخک نامیده می‌شوند.[۱]
چهاراندامان ویرایش
در تتراپودها، پنجه‌ها از کراتین ساخته شده و از دو لایه تشکیل شده‌اند. چنگال که از الیاف کراتین عمود بر جهت رشد و در لایه‌هایی با زاویهٔ مورب تشکیل شده، لایهٔ بیرونی انگشت را سخت‌تر می‌کند. لایهٔ زیرین آن ناخنی نرم‌تر و پوسته‌پوسته است که رگه‌های آن موازی با جهت رشد است. پنجه، رو به بیرون و از ماتریس ناخن در پایه رشد می‌کند و در مسیر و بستر رشد پنجه و ناخن کلفت‌تر می‌شود. چنگال‌ها نسبت به زیرلایه‌های ناخن سریع‌تر به بیرون رشد می‌کنند تا منحنی شکل پنجه را ایجاد کنند و طرف‌های نازک‌تر پنجه سریع‌تر از وسط ضخیم‌تر خود را پوشش دهند و نقطه‌ای کم‌وبیش تیز ایجاد کنند. استفادهٔ چهاراندامان از چنگال خود به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد؛ معمولاً برای گرفتن یا کشتن طعمه، برای حفر و صعود و آویزان‌شدن.
پستانداران ویرایش
نخستی‌سانان ویرایش
چنگک ویرایش
اصطلاح صحیح علمی برای «چنگال» یک بندپا، مانند خرچنگ یا شاه‌میگو، «چله Chela» (جمع: چلی chelae) است. ساق‌هایی که چله دارند، چلیپس نامیده می‌شوند. در فارسی اصطلاح شاخک و چنگک، و گاهی انبرک نیز به‌کار می‌رود.
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ Rand, A.L. (1954). "On the Spurs on Birds' Wings" (PDF). The Wilson Bulletin. 66 (2): 127–134. Retrieved 16 November 2012.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Claw». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۴ مه ۲۰۲۰.
پیوند به بیرون ویرایش
| در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ چنگال (جانور) موجود است. |
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |