کلاهک (گیاه‌شناسی)
کلاهک (به انگلیسی: Operculum) در گیاه‌شناسی ساختاری شبیه کلاه می‌باشد که در برخی از گیاهان گلدار، خزه‌ها و قارچ‌ها وجود دارد.
گیاهان گلدار ویرایش
کلاهک که در گیاهان گلدار به آن کالیپترا (Calyptra) نیز گفته می‌شود، پوششی شبیه به کلاه یا «درپوش» گل یا میوه است که در بلوغ جدا می‌شود. کلاهک از هم آمیختگی کاسبرگ‌ها و یا گلبرگ‌ها تشکیل می‌شود و معمولاً به‌صورت یک ساختار واحد با رشد گل یا میوه ریخته می‌شود.[۱] از این نام برای بافت پوششی ریشه‌ها، کلاهک ریشه نیز استفاده می‌شود.
در اوکالیپ‌ها (Eucalypt)، (از جمله اکالیپتوس و خون‌درخت‌ها و نه آنگوفورا) ممکن است دو حفره وجود داشته باشد، یک کلاهک خارجی که از هم آمیختگی کاسبرگ‌های متحد تشکیل شده و یک کلاهک داخلی که از هم آمیختن کاسبرگ‌ها تشکیل شده است. در آن صورت، در اوایل رشد جوانه، کلاهک بیرونی می‌افتد و در اطراف جوانه جای زخمی ایجاد می‌شود. در آن دسته از گونه‌ها که فاقد کلاهک خارجی هستند، جای زخم جوانه وجود ندارد. کلاهک داخلی درست قبل از گلدهی می‌افتد، زمانی که پرچم‌ها رشد می‌کنند و گرده‌های خود را می‌ریزند.[۲]
در بعضی از گونه‌های تک‌لپه‌ای، کلاهک ناحیه‌ای از اگزین است که دهانه گرده را می‌پوشاند.[۳]
در بارهنگ، کپسول دارای یک روزنه است که توسط یک کلاهک پوشانده شده است. هنگام ریزش کلاهک، بذر چسبناک است و توسط حیواناتی که با آن تماس می‌گیرند به راحتی حمل می‌شود.[۴]
گیاهان کوزه‌ای دارای یک کلاهک در بالای پارچ هستند که به‌منظور جلوگیری از ورود آب باران به داخل پارچ توسعه یافتند، که در غیر این صورت مایع گوارشی در پارچ رقیق می‌شود.[۵]
خزه‌تباران ویرایش
در خزه‌تباران، کالیپترا یک دریچه مامه‌دان بزرگ شده است که از کپسول حاوی هاگ‌رُست جنینی محافظت می‌کند.[۶] کالیپترا معمولاً قبل از رها شدن هاگ از کپسول از بین می‌رود. شکل کالیپترا را می‌توان برای اهداف شناسایی استفاده کرد.[۷]
هاگدان خزه‌ها معمولاً هنگام افتادن کلاهک یا درپوش آن باز می‌شود و یک حلقه از دندانه‌ها را که آزاد شدن هاگ‌ها را کنترل می‌کنند نشان می‌دهد.[۸]
قارچ‌ها ویرایش
در قارچ‌های کیسه‌ای دو نوع هاگ‌کیسه حامل هاگ جنسی وجود دارد، آنهایی که دارای کلاهک در بالای هاگ‌کیسه هستند و آنهایی که ندارند.[۹]
منابع ویرایش
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Operculum (botany)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۶–۰۴-۲۰۲۱.
- ↑ "Glossary of Botanical Terms". Royal Botanic Garden Sydney. Retrieved 27 December 2019.
- ↑ "Learn about eucalypts". Euclid: Centre for Australian National Biodiversity Research. Retrieved 27 December 2019.
- ↑ Furness, Carol A.; Rudall, Paula J. (January 2001). "Pollen and anther characters in monocot systematics". Grana. 40 (1–2): 17–25. doi:10.1080/00173130152591840.
- ↑ Kuiper, Pieter J.C.; Bos, Marten; Soekarjo, R., eds. (1992). Plantago: A multidisciplinary study. Berlin: Springer-Verlag. pp. 6–12. ISBN 3540536329.
- ↑ "The giant plants that eat meat". BBC. Retrieved 27 December 2019.
- ↑ Ralf Reski (1998): Development, genetics and molecular biology of mosses. In: Botanica Acta. 111, 1-15.
- ↑ Malcolm; Malcolm, Bill; Nancy (2006), Mosses and other Bryophytes, an Illustrated Glossary, Micro-Optics Press, p. 65, ISBN 0-9582224-7-9
{{citation}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ "Form and function". Encyclopædia Britannica, Inc. Retrieved 27 December 2019.
- ↑ Reynolds, Don R.; van Brummelen, J. (1981). Ascomycete Systematics : the Luttrellian Concept (Chapter 3 - The Operculate Ascus and Allied Forms). New York: Springer-Verlag. pp. 27–31. ISBN 9781461258469.