کیسان ابوعمره

ابوعمره کیسان (؟ -۶۸۶م)، مشاور نظامی مختار ثقفی و انقلابی کوفی ایرانی‌تبار در دورهٔ جنگ داخلی دوم مسلمانان بود. مذهب شیعی کیسانیه به نام او نام‌گذاری شده‌است.

گفته شده‌است کیسان یکی از غلامان علی بن ابی طالب بود که پیروانش معتقدند او به همه علوم احاطه داشت و از محمد و علی آن علوم را آموزش دیده و پیروان او را کیسانیه گویند.

هویت

اخبار و اقوال مختلف راجع به «کیسان»

خبر	نظر دانشنامهٔ جهان اسلام
کیسان، نوکر علی بن ابی‌طالب بود که در نبرد صفین کشته شد.	این کیسان، فردی غیر از کیسان ابوعمره بوده‌است.
«کیسان» اسم یا لقب مختار ثقفی بوده‌است.	چون کیسان ابوعمره شهرت زیادی نداشته‌است، پیروان فرقهٔ کیسانیه تصور کردند «کیسان» لقب مختار ثقفی است؛ اما این گزاره از لحاظ تاریخی اثبات نشده‌است.
کیسان شخصی غیر از مختار ثقفی بوده‌است.	این قول صحیح به نظر می‌رسد.

زیبا شمسی، مورخ، در دانشنامهٔ جهان اسلام سه قول مختلف راجع به کیسان را ذکر کرده، و از میان آنها بهترین تبیین را استنتاج کرده‌است.

کیسان پس از فتح امپراتوری ساسانی توسط اعراب جزء موالی شد و به اسلام گروید. او از وابستگان طایفهٔ «عُرَینة» از قبیلهٔ بجیلة بود.

کارنامه

طولی نکشید که کیسان به اندیشه‌های شیعی گرایش پیدا کرد. نهایتاً او در قیام مختار ثقفی (۶۹۵ الی ۶۹۷ م./۶۵الی۶۷ ه‍.ق) فرماندهی لشکریان موالی مختار را برعهده گرفت و بعد فرمانده محافظان شخصی او نیز شد. علت انتخاب کیسان برای این منصب یکی از این دو دلیل می‌تواند باشد: اول به دلیل اطمینانی که مختار به وی داشت، دوم نفوذ بالای کیسان در میان موالی کوفه. کیسان از وفاداران انگشت‌شمار مختار بود و تحت حمایت ابراهیم بن مالک‌اشتر نیز قرار داشت.

در فرهنگ، ادب و رسانه

ابوعَمره در فیلم مختارنامه به اشتباه «ابوعُمره» نامیده می‌شود. حتی نام «کیسان» نیز به دلیل راحتی تلفظ برای ایرانیان و ملموس بودن به «کیان» (یا کیان ایرانی) از «کیسان» تغییر پیدا کرده‌است. کیسان یکی از نزدیکان مختار و از مقامات بلندپایه حکومتی او بود که ریاست انتظامات کوفه و فرماندهی شرطه‌های کوفه به او سپرده شد. «کیسان» بسیار به مختار وفادار بود و تا پایان کار نیز با وی همراهی می‌کرده‌است؛ نقش او را در سریال مختارنامه رضا رویگری بازی کرده‌است.

جستارهای وابسته

• قیام مختار ثقفی
• موالی
• کیسانیه

منابع

• شمسی، زیبا (۱۳۸۹). «کیسان ابوعمره». دانشنامه جهان اسلام. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

• Anthony, Sean W. (2012). The Caliph and the Heretic: Ibn Saba' and the Origins of Shi'ism. Leiden: Brill. pp. 283–284. ISBN 978-90-04-20930-5.
• Hawting, G. R (2002). The First Dynasty of Islam: The Umayyad Caliphate AD 661-750. Routledge. p. 51. ISBN 978-1-134-55059-3.
• Dixon, A. A. (1978). "Kaysān". In van Donzel, E.; Lewis, B.; Pellat, Ch. & Bosworth, C. E. (eds.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha. Leiden: E. J. Brill. p. 836. OCLC 758278456.
• Dixon, ʹAbd al-Ameer ʹAbd (1971). The Umayyad Caliphate, 65-86/684-705: (a Political Study). London: Luzac. p. 71. ISBN 978-0-7189-0149-3.
• Suleiman, Yasir (2010). Living Islamic History: Studies in Honour of Professor Carole Hillenbrand. Edinburgh University Press. p. 7. ISBN 978-0-7486-4219-9.
• Madelung, Wilferd (1978). "Kaysāniyya". In van Donzel, E.; Lewis, B.; Pellat, Ch. & Bosworth, C. E. (eds.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha. Leiden: E. J. Brill. pp. 836–838. OCLC 758278456.

پیوند به بیرون

• آیا شخصیت «کیان» در مختارنامه سندیت دارد؟، مشرق نیوز.