آریوبرزن
آریوبرزن (به پارسی باستان: *Āriya-bṛdāna-) (به یونانی: Aριoβαρζάνης) یکی از اشرافزادگان و سرداران هخامنشی در دوران پادشاهی داریوش سوم بود که کمینی را برای مقاومت در برابر اسکندر مقدونی و سپاهیان او در تنگهٔ دربند پارس (تنگتکاب کنونی) در نزدیکی شهر ارجان (بهبهان کنونی) ترتیب داد.[۲] منطقهای که آریوبرزن از آن برخواست اوکسیان نام داشت.[۳]
آریوبرزن Ἀριοβαρζάνης | |
---|---|
![]() تندیس آریوبرزن در یاسوج | |
زاده | نامعلوم |
درگذشته | نامعلوم احتمالا به سال ۳۳۰ پیش از میلاد در نزدیکی پرسپولیس[۱] |
وفاداری | ![]() |
درجه | ساتراپ پارسه |
فرماندهی | پارسیس |
جنگها و عملیاتها | نبرد دربند پارس |
خویشاوندان | پدر: آرتابازوس |
نامشناسیویرایش
نام آریوبرزن از شکل یونانی آن، آریوبرزنس (Ἀριοβαρζάνης) گرفته شدهاست، حال آنکه این نام در پارسی باستان به شکل آریه برزنه (*Āriya-bṛdāna-) آمدهاست.[۴] به عقیده برخی ممکن است «a» پایان واژههای هخامنشی در پارسی باستان متاخر تنها نوشته میشده و خوانده نمیشده، بنابراین این نام میتواند به شکل آریبرزن (Āriy-bṛdān) نیز خوانده شود.[نیازمند منبع]
پیشزمینهویرایش
این بخش به هیچ منبع و مرجعی استناد نمیکند. |
اگرچه تاریخ دقیق تولد آریوبرزن مشخص نیست، اما مورخان[کدام؟] حدس می زنند که وی در حدود سال ۳۶۸ قبل از میلاد متولد شده است.خواهرش یوتاب نجیب زاده و جنگاور ایرانی باستان بود. آریوبرزن در سال ۳۳۵ قبل از میلاد توسط داریوش سوم به ساتراپی پارس (استان جنوبی فارس در ایران کنونی) منسوب شد. مورخان[کدام؟] متعجب هستند از اینکه داریوش برای تختجمشید و پارسه ساتراپی تعیین کرده است. همچنین آریوبرزن فرماندهی بخشی از ارتش پارس را در نبرد گوگمل در سال ۳۳۱ پیش از میلاد علیه مقدونیها بر عهده داشتهه است.
نبرد دربند پارسویرایش
بعد از فتح بابل و شوش بدست اسکندر، او دربارهٔ جادهها، منابع و آبهای پارس اطلاع جمع کرد. سپس نیمی از نیروهای خود را به همراه یکی از فرماندهان خود، پارمنیون، از مسیر شاهی راهی پارسه کرد و خود با نیم دیگر، از میانهٔ کوهستان زاگرس راهی شد.[۱]
تنگهٔ دربند پارس(تنگتکاب) در نزدیکی شهر بهبهان امروزی، نبردگاه آریوبرزن و اسکندر شد. ناآشنایی اسکندر با منطقه به سود پارسیان بود و او مدتی را بهدنبال راهی برای دورزدن تنگه گشت تا اینکه چنانچه تاریخنگاران یونانی میگویند، چوپان یا کشاورزی محلی، راه گذر از کوهستان را به مقدونیان نشان میدهد و اسکندر با همراهی دو فرماندهٔ خود، فیلوتاس و کراتروس، آریوبرزن و افرادش را از سهجهت مورد هجوم قرار میدهند. پارسیان بهشدت غافلگیر شده و بسیاری از ایشان کشته شدند، اما آریوبزرن و چندتن از سوارکاران موفق به فرار گشتند.[۱]
آریوبرزن چون از محاصره بیرون آمد، به سوی پرسپولیس شتافت تا به نیروهای نظامی محلی بپیوندد، اما فرماندار شهر که از شکست او مطلع شده بود و دانسته بود که اسکندر شکستناپذیر است، او را نپذیرفت. گمان میرود که آریوبرزن در نهایت بهدست مقدونیان دستگیر و اعدام شد.[۱]
مقایسه با نبرد گوگملویرایش
کالیستنس در خصوص مقایسه نبرد دربند و نبرد گوگمل نوشتهاست:
اگر چنین مقاومتی در نبرد گوگمل (در کردستان عراق کنونی) در برابر ما صورت گرفته بود، شکست مان قطعی بود. در گوگمل با خروج غیرمنتظره داریوش سوم از صحنه، واحدهای ارتش ایران نیز که در حال پیروز شدن بر ما بودند در پی او دست به عقبنشینی زدند و ما پیروز شدیم. داریوش سوم در جهت شمال شرقی ایران فرار کرده بود و آریوبرزن در ارتفاعات جنوب ایران و در مسیر پرسپولیس به ایستادگی ادامه میداد.[۵]
درخواست تخریب تندیس آریوبرزنویرایش
در پی درخواست فرمانده سپاه پاسداران در استان کهگیلویه و بویراحمد، عوض شهابی فر، برای تخریب تندیس آریوبرزن[۶] دادستان یاسوج، فرمان پائین آوردن تندیس را صادر کرد.[۷] در همان سال نماینده ولی فقیه در استان کهگیلویه و بویراحمد با برداشن این تندیس مخالفت کرد.[۸]
آتش زدن مجسمه آریوبرزنویرایش
در آذر ماه ۱۳۹۷ این مجسمه با مواد آتشزا مورد آسیب قرار گرفت که با تلاش آتشنشانی مهار شد.[۹] چند هفته دیگر آتشزن بهدست سازمان اطلاعات سپاه پاسداران دستگیر شد و مجسمه نیز مورد مرمت قرار گرفت.[۱۰]
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ https://www.livius.org/articles/person/ariobarzanes-2/
- ↑ electricpulp.com. "ARIOBARZANES – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org (به انگلیسی). Archived from the original on 5 March 2018. Retrieved 2018-03-05.
- ↑ Bahadori, Ali (2017-03-04). "Achaemenid Empire, Tribal Confederations of Southwestern Persia and Seven Families". Iranian Studies. 50 (2): 173–197. doi:10.1080/00210862.2016.1243986. ISSN 0021-0862.
- ↑ "Ariobarzanes of Persis". Wikipedia (به انگلیسی). 2018-07-06.
- ↑ «سالروز آغاز پدافند مردانه فرمانده آریو برزن». وبسایت آریوبرزن. دریافتشده در ۱۶ مرداد ۱۳۹۰.
- ↑ # فرمانده سپاه کهگیلویه خواستار تخریب مجسمه آریوبرزن شد.
- ↑ # مجسمه «آریوبرزن» را پایین بیاورید
- دستور پایین آوردن مجسمه آریوبرزن صادر شد بایگانیشده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ «ویدئوی آتش زدن مجسمه آریوبرزن در یاسوج | واکنش پلیس درباره هویت عامل یا عوامل آتشسوزی». chamedanmag.com. ۲۰۱۸-۱۲-۱۹. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۴.
- ↑ «ویدئوی آتش زدن مجسمه آریوبرزن در یاسوج | واکنش پلیس درباره هویت عامل یا عوامل آتشسوزی». chamedanmag.com. ۲۰۱۸-۱۲-۱۹. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۴.
- ↑ 10 (۲۰۱۹-۰۱-۲۷). «شمشیر آریو برزن هنوز در آسمان می درخشد». ایرنا. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۴.
- بهرامی، عسگر (۱۳۸۶). «آریوبرزن». دانشنامه ایران. ۲. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۶۷۴-۶۷۵. دریافتشده در ۲۳ اوت ۲۰۱۳.
- Sh. Shahbazi, A (1987). "ARIOBARZANES". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. I. p. ۴۰۶–۴۰۹. Retrieved 30 November 2014.
- حسنعلی پیشاهنگ، استاد دانشگاه (تاریخ)، هفته نامه عصر نیریز تاریخ وارد شده در
|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک); پارامتر|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - پیام نمای صدا و سیمای ایران
- گزارش بیبیسی فارسی از منطقه خاییز و تنگتکاب بهبهان و داستان رویارویی آریوبرزن با سپاه اسکندر مقدونی
- ویکیپدیای انگلیسی|Ariobarzanes of Persis