آزادوار
| این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد. |
| لحن یا سبک این مقاله بازتابدهندهٔ لحن دانشنامهای استفادهشده در ویکی‌پدیا نیست. |
| این مقاله نیازمند ویکیسازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوهنامه، محتوای آن را بهبود بخشید. |
آزادوار، روستایی است از توابع بخش هلالی و در شهرستان جغتای استان خراسان رضوی ایران.
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| شهرستان | جغتای |
| بخش | بخش هلالی |
| دهستان | پایین جوین |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۴۴۲ نفر (سرشماری ۹۵) |
| اطلاعات روستایی | |
| کد آماری | ۱۴۶۱۴۹ |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۵۱-۴۵۷۳ |
جمعیتویرایش
این روستا در شهرستان جغتای قرار داشته و بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱٬۷۲۰ نفر (۳۸۸ خانوار) بوده‌است.[۱] آزادوار(Azadvar) اکنون دهی است با ۳۸۸ خانوار جمعیت و ۳۸۸ واحد مسکونی و بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱۷۲۰ نفر که بیشتر اهالی آن به زراعت، باغداری و کارگری ساده اشتغال دارند. یک رشته قنات، ۱۴ چاه عمیق و یک چاه نیمه‌عمیق منابع آب کشاورزی آنهاست. گندم, جو, چغندرقند, خربزه, هندوانه, ذرت و... مهم‌ترین فرآورده‌های زراعتی آنجاست. دامداری نیز در کنار کشاورزی معمول است.
مقبره سیدحسن غزنوی، ملقب به اشرف (د ۵۶۵ق/۱۱۷۰م)، شاعر روزگار مسعودبن ابراهیم و بهرامشاه غزنوی، با گنبد و ایوان نسبتاً بلند و اینواچه‌های دو طبقه‌اش بزرگترین بنا و تنها اثر تاریخی آزادوار است. ابن‌بقعه موقوفاتی دارد و زیارتگاه مردم آبادیهای منطقه‌است (مؤید ثابتی، ۲۲۱؛ مولوی، ۹۴(.
پیشینهویرایش
در مورد قدمت شهر آزادوار به صورت دقیق با توجه به اینکه تاکنون کاوش باستان‌شناسی رسمی در منطقه انجام نشده است تا بتوان بر اساس آن قدمت تاریخی منطقه را دقیق تر مشخص کرد مطلبی در دسترس نیست. ولی با توجه به قراین ذیل می‌توان گفت که قدمت این شهر حداقل ۱۰۰۰ سال قبل خواهد بود.
- آثار سفال‌های باقی‌مانده از قرن چهارم تا دوره صفویه در آزادوار قابل بررسی است[۲].
- به گفتة بلاذری (د ۲۷۹ق/۸۹۲م) در ۲۸ یا به قولی ۲۹ق/۶۴۹ یا ۶۵۰م عثمان‌بن عفان ولایت بصره به عبدالله‌بن عامربن کُریز داد. عبدالله خود به جنگ خراسان شد. در خراسان ابوسالم یزیدبن یزید جرشی را به فتح نیشابور گسیل کرد. ابوسالم پس از گشودن نیشابور جوین را نیز گشود و بردة بسیار گرفت (صص ۱۵۸-۱۵۹، قس: یعقوبی، ۲/۵۹). حاکم نیشابوری (د ۴۰۵ق/۱۰۵۸م) «به نقل صحیح از ثقات» می‌نویسد: «عبدالله‌بن عامر سرعت نمود و سعی فرمود و عن‌قریب به آزادوار جوین نزول کرد» (ص ۱۲۵) و گردیزی در حدود ۴۴۲ق/۱۰۵۰م نوشته‌است: «بعضی گویند ]ابن‌عامر[ به قومس آمد و پس به گویان ](جوین)[ آمد و آنجا مقام کرد و ]از[ آنجا به آزادوار آمد و صلح کرد و... به نیشابور آمد... ا[۳].
- با توجه به دوره حیات ابوموسی هارون بن محمد آزادواری جوینی ادیب و فقه در قرن سوم هجری قمری منسوب به آزادوار (وی پیش از سال ۳۱۰ هجری قمری در بغداد به جمع‌آوری احادیث اشتغال داشته‌است.) حاکم ابوعبدالله حافظ از او روایت کرده‌است و او را ادیب و فقیه شمرده. برگرفته از کتاب: اثرآفرینان (جلد اول-ششم)
- با توجه به زمان زندگی ابوموسی ابراهیم بن عبدالرحمان بن سهل آزادواری محدث (جمع‌آوری احادیث) در قرن چهارم منسوب به آزادوار. برگرفته از کتاب: انساب سمعانی (۶۳ /۱)، دانشنامهٔ ایران و اسلام (۸۵ /۱).
- مقدسی (نیمة دوم سدة ۴ق/۱۰م) نیز آزادوار را «شهرِ» گویان (مرکز جوین) می‌خواند و آن را آباد و پرجمعیت و حاصلخیز توصیف می‌کند (ص ۴۶۵)، و حدودالعالم آن را «شهرکی» توصیف می‌کند «اندر میان بیابان و بانعمت و بر راه گرگان و میوه خاصه انگور آن بخوبی مشهور» (ص ۸۹).
- با توجه به تاریخ فوت اشرف‌الدین ابومحمد حسن غزنوی، مشهور به «اشرف» از فصحا و شعرای بزرگ قرن ششم هجری قمری(۵۵۶ هجری قمری) در آزادوار.
- جوینی می‌نویسد که جدّ پدرش در ۵۸۸ق/۱۱۹۲م در این قصبه به خدمت سلطان‌نکش خوارزمشاه رسید (۲/۲۸). یاقوت که خود این «شهرک» را دیده‌است می‌نویسد: آزادوار قصبة کورة جوین، از اعمال نیشابور و نخستین بخش این کوره از سوی ری است؛ و زمانی که من آن را دیدم. آباد و پرجمعیت و دارای بازار و مساجد بود و در بیرون آن یکی از بازرگانان رهگذر کاروانسرایی بزرگ ساخته‌است (معجم‌البلدان، ۱/۲۳۰-۲۳۱).
- متون تاریخی و جغرافیایی تا پیش از یورش مغول و ویران شدن نیشابور و توابع آن (۶۱۸ق/۱۲۲۱م) خبر از آبادانی بسیار آزادوار می‌دهند: اصطخری و ابن‌حوقل از آزادوار به عنوان یکی از شهرهای نیشابور چون بوزجان، زوزَن، ترشیز و سبزوار یاد می‌کنند (مسالک‌الممالک، ۲۵۷، صوره‌الارض، ۱۶).
- بنابر اطلاعاتی که از این مآخذ به دست می‌آید می‌توان احتمال داد که شهرت و اهمیت آزادوار در این دوران بیشتر به سبب واقع شدن آن بر سر راه ارتباطی وی، خراسان و گرگان بوده‌است. لسترنج از دو راه ارتباطی بسطام (در ایالت قومس) و نیشابور سخن می‌گوید: یکی راهِ نزدیکترِ چاپاری در امتداد کویر که از سبزوار می‌گذشت، دیگری راهِ نزدیکتر کاروان‌رو که دشت جوین و آبادیهای آن، ازجمله آزادوار، در مسیر آن بود (ص ۴۱۷؛ نکـ مؤیّد ثابتی، ۲۲۰). از منابع کهن و نیز مطالعات جدید برمی‌آید که راه دوم باید همان راه ابریشم باشد که از آزادوار نیز می‌گذشته‌است (ناصرخسرو، صص ۳-۴؛ حکمت ۱۴۵۷).
- با اینکه پس از یورش مغول آزادوار همچنان موقعیت ارتباطی خود را داشته‌است (گابریل، ۲۹۵). ولی تا مدت‌ها آبادانی پیشین را باز نیافت. مستوفی در ۷۴۰ق/۱۳۳۹م از آن به عنوان «دیه آزادوار» یاد می‌کند (ص ۱۷۴).
- با اینهمه بایست در دوره صفوی جایی نسبتاً آبادان بوده باشد، زیرا نام آن در کنار حاکم‌نشینهای دیگری چون ابیورد، نسا، اسفراین و تربت آمده و مبلغ مالیات پرداختی آن به «بیگلربیگی مشهد مقدس» ۱۳۹ تومان و ۵۳۰‘۳ دینار بوده‌است (باستانی پاریزی، ۱۹۳). به نظر نمی‌رسد که آزادوار در دوره قاجار از آبادی و اهمیت برخوردار بوده باشد و آنچه اعتمادالسلطنه دربارهٔ آن نوشته‌است (ص ۲۶)، چیزی جز ترجمه مطالب یاقوت (د ۶۲۶ق/۱۲۲۹م) در ذیل آزادوار نیست (نکـ معجم‌البلدان، ۱/۲۳۰-۲۳۱). یاقوت گوید من آن را دیدم و آن قصبه خرّه جوین از اعمال نیشابور است و آن اولین خرّه‌است در راه مسافری که از ری آید و آباد و پرجمعیت و دارای سوق و مساجد است و در ظاهر آن خانی کبیر است که تاجری از اهل السبیل آن را آباد کرده و جماعتی از علماء بدان منسوبند. (معجم البلدان). و رجوع بنخبة الدهر دمشقی ص ۲۲۵ شود.
- یاقوت گوید آزادوار شهری است در اول ناحیه جوین یا گویان از طرف قومس از توابع نیشابور - انتهای. و مدفن سیدحسن غزنوی شاعر بدانجاست و ابوموسی ابراهیم بن عبدالرحمن بن سهل آزادواری منسوب بدین قریه‌است.
مشاهیر و بزرگان آزادوارویرایش
1. علاءالدین عطاملک جوینی، مؤلف تاریخ جهانگشای (623-681ق/1226-1228م)
2. ابراهیم‌بن عبدالرحمن‌بن سهل آزادواری (سدة 4ق/10م)
3. ابوموسی هارون بن محمد آزادواری جوینی، ادیب و فقیه (زنده تا 310ق/922م)، سمعانی،(77-76/1)
4. امام‌الحرمین، عبدالملک‌بن عبدالله نیشابوری (419-487ق/1029-1086م یاقوت، المشترک، 116)
5. ابوالعباس محمودبن محمد آزادواری
6. ابوحامد احمدبن محمد آزادواری، (یاقوت، معجم‌البلدان، 1/231)
7. بهاءالدین محمد جوینی (د 678ق/1279م)
8. ابوعبدالله محمدبن حفص‌بن محمدبن یزید شعرانی آزادواری، شیخ‌ثقه (د 313ق/925م)
9. خواجه شمس‌الدین جوینی، صاحب دیوان دولتشاه (د 683ق/1284م ) 10.
نقشه هواییویرایش
منابعویرایش
- ↑ «درگاه ملی آمار ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اکتبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۷ اوت ۲۰۰۸.
- ↑ نقل بخلیص:مراه البلدان، اعتمادالسلطنه ص ۲۲۹۷-۲۲۹۶
- ↑ ندرسنة تسع و عشرین» (ص ۲۲۷)