احساس گناه

احساس گناه^[۱] هیجانی خودآگاه است که با احساسی دردناک ناشی از انجام دادن یا تصور انجام دادن کاری غلط همراه می‌باشد. احساس گناه زمانی رخ می‌دهد که فرد اسنادهای درونی ناپایدار و خاص دربارهٔ کنش‌هایش دارد که به این احساس منفی دربارهٔ رفتارهای خاصی که مرتکب شده‌است، می‌انجامد.^[۲] احساس گناه ارتباط تنگاتنگی با مفاهیم پشیمانی، حسرت و همچنین شرم دارد. احساس گناه عامل مهمی در تداوم علائم اختلال وسواسی- جبری است.^[۳]

پاسخ‌های رفتاری

تمایل به وجود احساس گناه در شخص به‌طور قابل اعتمادی با وجود یک شخصیت اخلاقی مرتبط است.^[۴] به‌طور مشابه، احساس گناه می‌تواند باعث رفتار فضیلت‌آمیز متقاعب شود. افرادی که احساس گناه می‌کنند ممکن است بیشتر از دیگران خود خویشتن داری کنند،^[۵] از زیاده روی در خود اجتناب کنند،^[۶] و پیش‌داوری کمتری از خود نشان دهند.^[۷] به نظر می‌رسد احساس گناه رفتارهای جبران‌کننده‌ای را برای کاهش هیجانات منفی ایجاد می‌کند. به نظر می‌رسد که افراد در رفتارهای جبرانی هدفمند و خاص نسبت به افرادی که به آنها ظلم یا توهین کرده‌اند، دست می‌زنند.^[۸]

عدم وجود احساس گناه در سایکوپت‌ها

افراد مبتلا به سایکوپاتی فاقد هرگونه احساس واقعی گناه یا پشیمانی برای آسیبی هستند که ممکن است به دیگران وارد کرده باشند. این افراد رفتارهای سایکوپاتی خود را منطقی می‌دانند و در عوض ممکن است دیگران را به دلیل رفتارهایشان سرزنش کنند یا به‌طور کلی رفتار خود را طور کامل انکار کنند.^[۹] افراد مبتلا به سایکوپاتی تمایل دارند برای خود و دیگران مضر باشند. آنها توانایی کمی برای برنامه‌ریزی برای آینده دارند. یک فرد مبتلا به سایکوپاتی هرگز خود را مقصر نمی‌بیند، زیرا هر کاری که لازم و به نفع خود باشد را بدون قید و شرط انجام می‌دهد. شخصی که احساس گناه یا پشیمانی نمی‌کند دلیلی ندارد که خود را به خاطر کاری که به قصد آزار رساندن به دیگری انجام داده‌است مقصر بداند. یک فردی که دارای میزان سایکوپاتی بالایی می‌باشد، همیشه اعمالش را به‌عنوان تقصیر شخص دیگری توجیه می‌کند.^[۱۰] روانشناسان این را بخشی از فقدان استدلال اخلاقی (در مقایسه با اکثریت انسان‌ها)، ناتوانی در ارزیابی موقعیت‌ها در چارچوب اخلاقی، و ناتوانی در ایجاد پیوندهای عاطفی با افراد دیگر به دلیل عدم همدلی می‌دانند.

علل وجود احساس گناه

نظریه‌های تکاملی

برخی از روانشناسان تکاملی نظریه‌پردازی می‌کنند که احساس گناه و شرم به حفظ روابط سودمند^[۱۱]^[۱۲] مانند دگرخواهی دوسویه کمک می‌کنند.^[۱۳] اگر فردی وقتی به دیگری صدمه می‌زند احساس گناه می‌کند یا نمی‌تواند محبتی متقابل انجام دهد، به احتمال زیاد به دیگران آسیب نمی‌رساند یا بیش از حد خودخواه می‌شود. به این ترتیب، او احتمال انتقام‌گیری توسط اعضای قبیله خود را کاهش می‌دهد و در نتیجه چشم‌انداز بقای خود و قبیله یا گروه را افزایش می‌دهد. مانند هر احساس دیگری، احساس گناه می‌تواند برای کنترل یا تحت تأثیر قرار دادن دیگران دستکاری شود. انسان‌ها به‌عنوان حیواناتی بسیار اجتماعی که در گروه‌های بزرگ و نسبتاً پایدار زندگی می‌کنند، به راه‌هایی برای مقابله با درگیری‌ها و رویدادهایی نیاز دارند که در آن‌ها سهواً یا عمداً به دیگران آسیب می‌رسانند. اگر کسی به دیگری آسیب برساند و سپس احساس گناه کند و پشیمانی و اندوه نشان دهد، فرد آسیب دیده احتمالاً می‌بخشد؛ بنابراین، احساس گناه، بخشش را ممکن می‌سازد و به حفظ گروه اجتماعی کمک می‌کند.

در ادبیات

گناه موضوع اصلی در شرق بهشت جان اشتاین بک، جنایت و مکافات فئودور داستایوفسکی، اتوبوسی به نام هوس اثر تنسی ویلیامز، نمایشنامه مکبث ویلیام شکسپیر، قلب رازگو و گربه سیاه ادگار آلن پو، و بسیاری از آثار ادبی دیگر بوده‌است.^[۱۴]

احساس گناه موضوع اصلی بسیاری از آثار ناتانیل هاوثورن است^[۱۵] و تقریباً دغدغه جهانی رمان نویسانی است که زندگی درونی و محرمانگی را بررسی می‌کنند.

جستارهای وابسته

منابع

↑ «احساس گناه» [روان‌شناسی] هم‌ارزِ «guilt»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوازدهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۶۶-۸ (ذیل سرواژهٔ احساس گناه)
↑ تبیک، محمدتقی. «رابطه احساس گناه و شرم با دینداری و سلامت روان» (PDF). پژوهشنامه روان‌شناسی اسلامی (۱). دریافت‌شده در ۶ مه ۲۰۱۸.
↑ Shapiro, Leslie J.; Stewart, Evelyn S. (February 2011). "Pathological guilt: A persistent yet overlooked treatment factor in obsessive-compulsive disorder". Annals of Clinical Psychiatry. Philadelphia, Pennsylvania: Taylor & Francis. 23 (1): 63–70. PMID 21318197. Archived from the original on 1 December 2012. Retrieved 27 November 2012 – via Aacp.com.
↑ Cohen, Taya R.; Panter, A. T.; Turan, Nazli (October 2012). "Guilt Proneness and Moral Character". Current Directions in Psychological Science. 21 (5): 355–359. doi:10.1177/0963721412454874.
↑ Giner-Sorolla, Roger (2001). "Guilty pleasures and grim necessities: Affective attitudes in dilemmas of self-control". Journal of Personality and Social Psychology. 80 (2): 206–221. doi:10.1037/0022-3514.80.2.206. PMID 11220441.
↑ Zemack-Rugar, Yael; Bettman, James R.; Fitzsimons, Gavan J. (2007). "The effects of nonconsciously priming emotion concepts on behavior". Journal of Personality and Social Psychology. 93 (6): 927–939. doi:10.1037/0022-3514.93.6.927. PMID 18072846.
↑ Amodio, David M.; Devine, Patricia G.; Harmon-Jones, Eddie (June 2007). "A Dynamic Model of Guilt: Implications for Motivation and Self-Regulation in the Context of Prejudice". Psychological Science. 18 (6): 524–530. doi:10.1111/j.1467-9280.2007.01933.x. PMID 17576266.
↑ Cryder, Cynthia E.; Springer, Stephen; Morewedge, Carey K. (May 2012). "Guilty Feelings, Targeted Actions". Personality and Social Psychology Bulletin. 38 (5): 607–618. doi:10.1177/0146167211435796. PMC 4886498. PMID 22337764.
↑ Widiger, Thomas A.; Lynam, Donald R. (2002). "Psychopathy and the five-factor model of personality". In Millon, Theodore; Simonsen, Erik; Birket-Smith, Morten; Davis, Roger D. (eds.). Psychopathy: Antisocial, Criminal, and Violent Behavior. Guilford Press. pp. 171–187. ISBN 978-1-57230-864-0.
↑ Neumann, Craig S.; Kosson, David S.; Forth, Adelle E.; Hare, Robert D. (June 2006). "Factor structure of the Hare Psychopathy Checklist: Youth Version (PCL: YV) in incarcerated adolescents". Psychological Assessment. 18 (2): 142–154. doi:10.1037/1040-3590.18.2.142. PMID 16768590.
↑ Sznycer, Daniel; Tooby, John; Cosmides, Leda; Porat, Roni; Shalvi, Shaul; Halperin, Eran (8 March 2016). "Shame closely tracks the threat of devaluation by others, even across cultures". Proceedings of the National Academy of Sciences. 113 (10): 2625–2630. Bibcode:2016PNAS..113.2625S. doi:10.1073/pnas.1514699113. PMC 4790975. PMID 26903649.
↑ Sznycer, Daniel; Xygalatas, Dimitris; Agey, Elizabeth; Alami, Sarah; An, Xiao-Fen; Ananyeva, Kristina I.; Atkinson, Quentin D.; Broitman, Bernardo R.; Conte, Thomas J. (25 September 2018). "Cross-cultural invariances in the architecture of shame". Proceedings of the National Academy of Sciences. 115 (39): 9702–9707. Bibcode:2018PNAS..115.9702S. doi:10.1073/pnas.1805016115. PMC 6166838. PMID 30201711.
↑ Pallanti, Stefano; Quercioli, Leonardo (August 2000). "Shame and Psychopathology". CNS Spectrums. 5 (8): 28–43. doi:10.1017/s1092852900007525. PMID 18192938.
↑ Robert Fagles trans. , The Oresteia (Penguin 1981) p. 92
↑ "Nathaniel Hawthorne". americanliterature.com. Retrieved 2020-10-13.

[1] «احساس گناه» [روان‌شناسی] هم‌ارزِ «guilt»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوازدهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۶۶-۸ (ذیل سرواژهٔ احساس گناه)

[2] تبیک، محمدتقی. «رابطه احساس گناه و شرم با دینداری و سلامت روان» (PDF). پژوهشنامه روان‌شناسی اسلامی (۱). دریافت‌شده در ۶ مه ۲۰۱۸.

[3] Shapiro, Leslie J.; Stewart, Evelyn S. (February 2011). "Pathological guilt: A persistent yet overlooked treatment factor in obsessive-compulsive disorder". Annals of Clinical Psychiatry. Philadelphia, Pennsylvania: Taylor & Francis. 23 (1): 63–70. PMID 21318197. Archived from the original on 1 December 2012. Retrieved 27 November 2012 – via Aacp.com.

[4] Cohen, Taya R.; Panter, A. T.; Turan, Nazli (October 2012). "Guilt Proneness and Moral Character". Current Directions in Psychological Science. 21 (5): 355–359. doi:10.1177/0963721412454874.

[5] Giner-Sorolla, Roger (2001). "Guilty pleasures and grim necessities: Affective attitudes in dilemmas of self-control". Journal of Personality and Social Psychology. 80 (2): 206–221. doi:10.1037/0022-3514.80.2.206. PMID 11220441.

[6] Zemack-Rugar, Yael; Bettman, James R.; Fitzsimons, Gavan J. (2007). "The effects of nonconsciously priming emotion concepts on behavior". Journal of Personality and Social Psychology. 93 (6): 927–939. doi:10.1037/0022-3514.93.6.927. PMID 18072846.

[7] Amodio, David M.; Devine, Patricia G.; Harmon-Jones, Eddie (June 2007). "A Dynamic Model of Guilt: Implications for Motivation and Self-Regulation in the Context of Prejudice". Psychological Science. 18 (6): 524–530. doi:10.1111/j.1467-9280.2007.01933.x. PMID 17576266.

[8] Cryder, Cynthia E.; Springer, Stephen; Morewedge, Carey K. (May 2012). "Guilty Feelings, Targeted Actions". Personality and Social Psychology Bulletin. 38 (5): 607–618. doi:10.1177/0146167211435796. PMC 4886498. PMID 22337764.

[9] Widiger, Thomas A.; Lynam, Donald R. (2002). "Psychopathy and the five-factor model of personality". In Millon, Theodore; Simonsen, Erik; Birket-Smith, Morten; Davis, Roger D. (eds.). Psychopathy: Antisocial, Criminal, and Violent Behavior. Guilford Press. pp. 171–187. ISBN 978-1-57230-864-0.

[10] Neumann, Craig S.; Kosson, David S.; Forth, Adelle E.; Hare, Robert D. (June 2006). "Factor structure of the Hare Psychopathy Checklist: Youth Version (PCL: YV) in incarcerated adolescents". Psychological Assessment. 18 (2): 142–154. doi:10.1037/1040-3590.18.2.142. PMID 16768590.

[11] Sznycer, Daniel; Tooby, John; Cosmides, Leda; Porat, Roni; Shalvi, Shaul; Halperin, Eran (8 March 2016). "Shame closely tracks the threat of devaluation by others, even across cultures". Proceedings of the National Academy of Sciences. 113 (10): 2625–2630. Bibcode:2016PNAS..113.2625S. doi:10.1073/pnas.1514699113. PMC 4790975. PMID 26903649.

[12] Sznycer, Daniel; Xygalatas, Dimitris; Agey, Elizabeth; Alami, Sarah; An, Xiao-Fen; Ananyeva, Kristina I.; Atkinson, Quentin D.; Broitman, Bernardo R.; Conte, Thomas J. (25 September 2018). "Cross-cultural invariances in the architecture of shame". Proceedings of the National Academy of Sciences. 115 (39): 9702–9707. Bibcode:2018PNAS..115.9702S. doi:10.1073/pnas.1805016115. PMC 6166838. PMID 30201711.

[13] Pallanti, Stefano; Quercioli, Leonardo (August 2000). "Shame and Psychopathology". CNS Spectrums. 5 (8): 28–43. doi:10.1017/s1092852900007525. PMID 18192938.

[14] Robert Fagles trans. , The Oresteia (Penguin 1981) p. 92

[15] "Nathaniel Hawthorne". americanliterature.com. Retrieved 2020-10-13.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]