اختراعات دوران طلایی اسلام
دوران طلایی اسلام اصطلاحاً به حدود ۵ قرن از زمان تأسیس دار الحکمه بغداد در حدود ۷۶۰ میلادی تا سقوط بغداد در ۱۲۵۸ میلادی و تخریب دارالحکمه توسط مغولان اطلاق میشود. در این مدت دارالحکمه مرکز ملاقات دانشمندان سراسر جهان و تبادل علمی بود و مخصوصاً از طریق نهضت ترجمه بیشتر متون علمی ادبی دنیا به زبان عربی ترجمه شدند و مسلمین ابداعات سراسر دنیا را استفاده کرده ارتقا داده و اختراعات زیادی به آنها افزودند.[۱]
مقدمهویرایش
اختراعات دانشمندان اسلامی عموماً در نسخه‌های خطی کتابهای بجای مانده یافت میشوند که در طی دو قرن گذشته توسط مجموعه داران غربی خریداری شده و دانشمندان علاقمند غربی مستقیماً ترجمه شده یا توسط آنها به دانشجویان ایرانی و عرب بعنوان پروژه داده شده‌است که با بهره‌گیری از دانستن زبان آنها را ترجمه کرده‌اند. با این وجود تعداد زیادی از نسخ خطی هنوز بازیابی و خوانده نشده‌اند و این نشان می‌دهد ما هنوز میزان کمی از ابداعات دانشمندان گذشته را می‌دانیم.
به گفته رئیس کتابخانه ملی ایران بیش از دومیلیون کتاب خطی از دوران اسلامی باقی مانده‌است که حدود یک میلیون نسخه در آسیای میانه و نیم میلیون نسخه در هند و پاکستان و ده‌ها هزار نسخه در کتابخانه‌های ملی فرانسه - اسپانیا - بریتانیا و دانشگاه میشیگان قرار دارند.[۲]
روش علمیویرایش
مهمترین خدمت دانشمندان مسلمان به دنیا ابداع روش علمی بود که گزارش شده‌است اولین بار توسط ابن هیثم انجام شد.[۳][۴][۵][۶][۷][۸] سپس دانشمندان بزرگ دیگری همچون جابر ابن حیان و زکریای رازی و دیگران از طریق این روش به افزایش علم کمک کردند.
ریاضیاتویرایش
حساب هندی-عربیویرایش
در سال ۷۷۳ م یا ۱۵۶ هجری مردی (بنام کنکاه) از هندوستان به دربار خلیفه منصور آمد که به محاسبات کتاب سند هند (سدهانت) وارد بود. خلیفه به گروهی به سرکردگی ابراهیم فزاری دستور داد کتاب را به عربی برگردانند. بعدها خوارزمی دوباره این اثر را تصحیح کرد.[۹] و کتاب حساب الهند را در ۸۲۵ میلادی نوشت و الکندی مستقلاً کتاب فی استعمال اعداد الهندی را در ۸۳۰ میلادی نوشت. دو قرن بعد کوشیار گیلانی کتاب فی اصول حساب الهند را نوشت[۱۰]
این دانشمندان بتدریج نوشتار هندی را تغییر دادند و به شکل امروزی درآوردند که عددنویسی هندی-عربی نامیده شد و در کشورهای مسلمان اروپا و شرق دور استفاده میشود. به حساب هندی ممیز و جذر افزودند معادلات را وارد ریاضیات کردند.
برهان خلفویرایش
اگر ثابت کنیم نقیض یک گزاره یا قضیه غیرممکن است بمعنی اثبات آن گزاره یا قضیه است. اولین بار ابن هیثم برهان خلف را ابداع کرد.[۱۱]
جبرویرایش
خوارزمی پدر علم جبر بود که بعدها پایه و اساس ترقیات بشری گشت. نام این علم از عنوان کتاب وی علم الجبر والمقابله گرفته شده‌است.[۱۲]
مثلث پاسکالویرایش
اولین بار ابوبکر کرجی در قرن دهم میلادی مثلث پاسکال را ارائه داد[۱۳]
بسط ثابتویرایش
اولین بار توسط ثابت ابن قره ارایه شده‌است و بنام وی شناخته میشود.[۱۴]
اعداد گنگویرایش
ابوکامل مصری نخستین کسی بود که در قرن نهم میلادی اعداد گنگ را ابداع کرد و بکار برد[۱۵]
اعشارویرایش
غیاث الدین جمشید کاشانی نخستین کسی بود که در اوائل قرن ۱۵ میلادی علامت اعشاری را بکار برد. تا قبل از او اعداد غیر صحیح بصورت رقم صحیح بهمراه یک کسر نمایش داده می‌شدند.[۱۶][۱۷]
عدد کسریویرایش
محمد بن حصار ریاضیدان مراکشی قرن ۱۲ میلادی شیوه نمایش یک کسر بصورت صورت و مخرج که توسط یک خط افقی بنام خط کسری از هم جدا شده‌اند و تا به امروز استفاده میشود را ابداع کرد.[۱۸]
هندسه سهموی یا هایپربولیکویرایش
ابن هیثم عمرخیام و خواجه نصیرالدین طوسی اولین کسانی بودند که هندسه سهموی را اختراع کردند[۱۹]
معادلات کوشی-ریمانویرایش
شکل اولیه معادلات کوشی-ریمان را برای اولین بار ابن هیثم مطرح کرد[۲۰]
قانون کوتانژانتویرایش
قانون کتانژانتها اولین بار توسط ابن هیثم مطرح شد[۲۱]
اختراع محاسبات عددیویرایش
شرف الدین طوسی در قرن ۱۲ میلادی معادله درجه سوم را به روش محاسبات عددی رافینی - هورنر ۵ قرن قبل از رافینی و هورنر حل کرد.[۲۲]
غیاث الدین جمشید کاشانی اولین کسی است که معادله درجه سوم را به روش تکرار ساده حل کرد. پس از او تا قرن ۱۹ میلادی طول کشید که روش تکرار ساده و محاسبات عددی در اروپا کشف شوند[۲۳]
روش نیوتون رافسون در محاسبات عددیویرایش
در واقع این روش برای یافتن ریشه ان ام یک عدد را باید روش کاشانی نامید چون غیاث الدین جمشید کاشانی قرنها قبل از نیوتون رافسون و هنری بریگز آنرا یافته بود که در واقع روش استادش شرف الدین طوسی بود که وی آنرا بهینه کرده بود[۲۴]
علم مثلثاتویرایش
خواجه نصیرالدین طوسی در قرن ۱۳ میلادی در کتاب شکل القطاع اولین بار مثلثات را بعنوان علم مطرح کرد که بخشی از علم ریاضی است[۲۵][۲۶]
فرمولهای مثلثاتیویرایش
محمد بن جابر بن سنان بتانی اولین کسی بود که در مثلثات سینوس را تعریف کرد که آنرا جیب نامید. بعدها با ترجمه کتاب زیج الصابی تألیف او این لفظ به‌طور تحت الفظی در غرب به سینوس (گریبان -سینه) ترجمه شد و بکار رفت. ضلع دیگر همراه آنرا کسینوس نامیدند. مماس را تانژانت و عکس آنرا کوتانژانت نامیدند[۲۷][۲۸]
بتانی فرمولهای مثلثاتی که ما بکار می‌بریم را اولین بار ابداع کرد.[۲۹]
محاسبه عدد پیویرایش
غیاث الدین جمشید کاشانی در سال ۱۴۲۴ میلادی با استفاده از یک ۸۰۵۳۰۶۳۶۸ (هشتصد و پنج میلیون) ضلعی عدد پی را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه کرد که رکورد او تا ۱۸۰ سال توسط هیچ ریاضیدانی شکسته نشد![۳۰]
حل معادله درجه دو از طریق تکمیل مربعویرایش
خوارزمی اولین کسی بود که در کتاب جبر و مقابله خود توانست معادله درجه دوم را از طریق هندسی حل کند که به آن حل از طریق ایجاد مربعات و رسیدن به مربع واحد اطلاق میشود[۳۱]
حل معادلات درجه سومویرایش
عمر خیام اولین ریاضیدانی بود که معادله درجه سوم را در قرن یازدهم میلادی حل کرد[۳۲]
حل هندسی معادلات درجه سومویرایش
عمر خیام اولین ریاضیدانی بود که با استفاده از اشکال هندسی و معادلات آنها اقدام به حل معادله درجه سوم بصورت هندسی نمود و جوابهای معادله را نقاط برخورد دو شکل در نظر گرفت[۳۳]
هندسه تحلیلیویرایش
عمرخیام با بکار بردن معادلات جبری در هندسه در واقع ابداع کننده هندسه تحلیلی ۶ قرن قبل از رنه دکارت محسوب میشود[۳۴]
دو جمله ای خیامویرایش
اولین بار عمرخیام دو جمله ای را که بعدها بنام پاسکال معروف شد کشف کرده بود[۳۵]
جفت طوسیویرایش
خواجه نصیرالدین طوسی برای اولین بار در قرن ۱۳ میلادی کشف کرد که اگر دایره‌ای داخل دایره‌ای بزرگ‌تر که شعاعی ۲ برابر آن دارد بر آن مماس شود، با دوران دایره کوچک روی محیط دایره بزرگ، هر نقطه‌ای از دایرهٔ کوچک در مسیر حرکت خود قطری منحصربه‌فرد از دایره بزرگ را رسم می‌کند. این کشف حرکات ظاهری خطی برخی سیارگان را توضیح داد و بعدها مورد استفاده منجمین اروپایی قرار گرفت.
همچنین اخیراً مورد استفاده برای تبدیل حرکت دورانی به خطی قرار گرفته‌است.[۳۶]
قانون کسینوسهاویرایش
غیاث الدین جمشید کاشانی برای اولین بار در قرن ۱۴ میلادی آنرا تعریف کرد. بهمین دلیل در اروپا به تئوری کاشی هم معروف است[۳۷] قانون کسینوسها شکل جامعتری از قانون فیثاغورس است که اندازه دو ضلع هر نوع مثلث را به کسینوس زاویه مابین آنها و اندازه ضلع سوم ربط می‌دهد.
استقرای ریاضیویرایش
در یونان باستان مثالهای منطقی از کاربرد اصل استقرا وجود دارند ولی نخستین شخصی که از استقرای ریاضی در ریاضیات استفاده کرد ابوبکر کرجی بود که در حدود ۱۰۰۰ میلادی این روش را در کتاب الفخری فی صناعة الجبر و المقابلههنگام کار بر روی بسط دوجمله ای بکار برد.[۳۸]
تابع f(x)ویرایش
شرف الدین طوسی اولین ریاضیدانی بود که در قرن ۱۲ میلادی حدود ۵ قرن قبل از لایبنیتز مفهوم تابع ریاضی را مطرح کرد[۳۹]
پرگار کاملویرایش
پرگار کامل یا پرگار تام یک نوع پرگار گسترش یافته‌است که قادر به حرکت سه بعدی بوده و علاوه بر رسم دایره قادر به رسم بیضی و سهمی و هذلولی و خط نیز می‌باشد. کاربرد آن می‌تواند در رسم خطوط هندسی در معماری و کاشی کاری اسلامی باشد. این وسیله اولین بار توسط ابوسهل ویجن بن رستم کوهی در قرن نهم میلادی اختراع شد.[۴۰]
حسابداریویرایش
کتاب کلیات جبر و مقابله خوارزمی اولین کتابی بود که توسط ریاضیاتی که مسلمانان تکمیل کردند روشهای حسابداری را تشریح کرد که امروزه استفاده میشوند. مخصوصاً برای حل مسائل ارثی که بسیار پیچیده بودند فصل آخر کتاب را به ارثیه تخصیص داد که در آنجا حسابداری دوطرفه را ابداع کرده‌است[۴۱]
نجومویرایش
مسلمانان به چند دلیل به شدت به علم نجوم علاقمند بودند:
۱-تاکید کتاب مقدس مسلمین بر علم نجوم و قسم یاد کردن آن به مواقع ستارگان و بزرگ خواندن آن در سوره واقعه[۴۲]
- نیاز به یافتن اوقات شرعی برای نماز و روزه
- نیاز به پیدا کردن مسیرها برای زیارت و تجارت
رصدخانهویرایش
اولین رصدخانه جهان رصدخانه الشمسیه در ۸۲۵ میلادی در بغداد ساخته شد[۴۳]
جداول زیجویرایش
منجمان مسلمان اولین کسانی بودند که اقدام به ایجاد جداول زیج نمودند که در آن نام و مکان ستارگان و سیارگان و زمانهای پیدایش آنها ضبط می‌شد. این جداول همواره توسط منجمان بعدی با رصدهای جدید که انجام می‌دادند تکمیل تر می‌شدند و ده‌ها زیج از آنها بجای مانده که از دو قرن پس از ظهور اسلام آغاز شده تا زمان حاضر ادامه پیدا می‌کند.
کشف اندرومداویرایش
عبدالرحمن صوفی در سال ۹۶۴ میلادی اولین بار کهکشان اندرومدا را از فاصله ۲٫۵ میلیون سال نوری کشف کرد[۴۴]
فاصله زمین از خورشیدویرایش
ثابت ابن قره اولین کسی بود که در اواسط قرن نهم میلادی فاصله زمین تا خورشید را اندازه گرفت.[۴۵]
محاسبه طول سال خورشیدیویرایش
ثابت ابن قره اولین کسی بود که طول سال انتقالی را بدقت اندازه گرفت و میزان آنرا ۳۶۵ روز، ۶ ساعت، ۹ دقیقه و ۱۲ ثانیه اعلام کرد[۴۶]
ابزارهای نجومیویرایش
اسطرلابویرایش
نمونه اولیه ای از اسطرلاب (ستاره یاب) توسط یونانیان اختراع شده بود که محمد بن ابراهیم فزاری اولین کسی بود که در قرن ۸ میلادی شروع به تکمیل اسطرلاب کرد.[۴۷]
اختریابویرایش
اولین اختریاب را جابرابن افلح در قرن ۱۲ میلادی اختراع کرد که یک رایانه مکانیکی برای محاسبه محل ستارگان است[۴۸]
ربع مقنطرویرایش
ساختاری شبیه به نیمی از صفحه استرلاب داشته و اگرچه برای یک عرض جغرافیایی طراحی می‌شده‌است. اما کوچکتر و ساده‌تر و قابل حمل ساخته می‌شده‌است.
ربع ساعتیویرایش
یک ابزار قابل حمل بوده و بوسیله آن می‌توان ساعت را در طول روز تشخیص داد.
ربع مجیبویرایش
بر اساس سینوس زوایا طراحی می‌شده و تا جنگ جهانی اول نیز به‌طور گسترده استفاده می‌شده‌است. برای اندازه‌گیری زوایا و تخمین فاصله‌ها و تحلیل پاره ای از داده‌های نجومی استفاده می‌شده‌است.[۴۹][۵۰]
ذات الحلقویرایش
ذات الحلق یک مدل از منظومه شمسی است که می‌تواند با مرکزیت زمین ساخته شود یا مرکزیت خورشید و تمامی درجات و زمانها و روزها را بر روی خود دارد. اگرچه در یونان و چین باستان اختراع شده بود ولی دانشندان مسلمان عباس ابن فرناس و ابراهیم فزاری آنرا مدرج کرده و در واقع شکل مدرج قابل استفاده و امروزی را آنها اختراع کردند.[۵۱]
اسطرلاب کرویویرایش
دانشمندان مسلمان با ترکیب ایده ذات الحلق و اسطرلاب یک اسطرلاب کروی یا سه بعدی اختراع کردند[۵۲]
السدس (شصتم)ویرایش
السدس دستگاهی برای اندازه‌گیری زاویه بین ستارگان است که اولین بار در ۹۹۴ میلادی توسط ابومحمود حامد بن خضر خجندی برای اندازه‌گیری انحراف محور زمین اختراع شد.[۵۳][۵۴]
جغرافیاویرایش
مایل عباسیویرایش
در حدود ۸۳۰ میلادی خلیفه مأمون گروهی از دانشمندان شامل یعقوب ابن طارق و سند ابن علی و محمد ابن کثیر فرغانی یحی ابن ابی منصور خالد بن عبدالملک مرورودی و ابوریحان بیرونی را موظف کرد که طول قوسی از زمین را که متناظر با یک درجه است اندازه بگیرند و یک دقیقه (یک شستم) از آنرا المیل نامیدند که واحد اندازه‌گیری مسافت در خلافت عباسی گردید. این واحد حدود ۱٫۸۵ کیلومتر بوده‌است.[۵۵]
اندازه‌گیری محیط و قطر زمینویرایش
جغرافیدانان پروژه قوس مأمون در امتداد محاسباتشان با ضرب مسافت بدست آمده برای یک درجه در عدد ۳۶۰ به عددی معادل ۴۰۲۴۸ کیلومتر برای محیط زمین رسیدند که به عدد کنونی ۴۰۰۶۸ کیلومتر بسیار نزدیک است. این اندازه‌گیری بعدها توسط کپرنیک و کریستف کلمب مورد استفاده قرارگرفت.[۵۶]
کروی بودن زمینویرایش
اندازه‌گیری قطر و محیط زمین در ۸۳۰ میلادی توسط دانشمندان پروژه قوس مأمون ثابت می‌کند آنها با قطعیت علمی کروی بودن زمین را می‌دانسته‌اند و این حدود ۷ قرن قبل از کریستف کلمب و ماژلان است!
حدودالعالم اولین کتابی است که کروی بودن زمین را در ۹۸۲ میلادی یعنی حدود ۵ قرن قبل از کریستف کلمب عنوان کرده‌است.
اولین اطلسویرایش
شریف ادریسی جفرافیدان عرب سیسیلی دقیقترین نقشه جفرافیای قرون میانه را در سال ۱۱۵۴ میلادی ایجادم کرد که لوح راجر نامیده میشود.
جداول جغرافیاییویرایش
تقویم البلدان نوشته ابوالفداء اولین کتاب جغرافیایی است که جداول حاوی طول و عرض جغرافیایی و مکانهای واقع در شرق و غرب هر شهر را ذکر می‌کند.[۵۷]
دستگاه نمازویرایش
ابن شاطر در قرن ۱۴ میلادی دستگاهی ساخت که همزمان دارای ساعت آفتابی و یک قبله‌نما بود و می‌توانست زمان و جهت نماز را در هر محلی نشان بدهد[۵۸]
صفحه مدرج برای قطب‌نماویرایش
در قرن ۱۴ میلادی دریانوردان مسلمان درجه‌بندی را بر روی قطبنما انجام دادند که از طریق آن می‌شد مسیر کشتی را تعیین کرد. تا قبل از آن قطبنما فقط برای پیدا کردن جهت‌های اصلی استفاده می‌شد نه برای محاسبه مسیرها.[۵۹]
قطب‌نمای خشکویرایش
اولین قطبنماها از دو هزار سال پیش توسط چینیان ابداع شده بودند منتها عقربه آنها در آب شناور بود. ظاهراً نیاز مسلمانان در قبله یابی در بیابان باعث ابداع قطب‌نمای بدون آب که عقربه آن بر روی محور می‌چرخد شد. در ۱۳۰۰ میلادی منجم مصری مؤذن ابن سمعون ساختمان قبله‌نمای خشک را شرح می‌دهد.[۶۰]
میل مغناطیسیویرایش
احمد ابن ماجد در قرن ۱۵ میلادی در موقع کار بر روی قطبنما و ستاره قطبی به تفاوت محور مغناطیسی و محور زمین پی برد. شاگرد وی عزالدین وفایی به تغییرات میل مغناطیسی بر اساس زمان و مکان پی برد و آنرا محاسبه کرد.[۶۱]
پدیده توهم جهانگردویرایش
اولین بار اسماعیل بن علی ابوالفداء (۱۲۷۳–۱۳۳۱م) در کتاب خود تقویم البلدان ذکر کرد که جهانگردی که بسمت غرب حرکت می‌کند به دلیل حرکت بسمت غرب خورشید در تقویم خود یک روز کم میاورد و جهانگردی که سمت شرق پیش می‌رود بهمان دلیل یک روز اضافه میاورد. این پدیده توهم جهانگرد نامیده میشود که بعد از دو قرن توسط گروه ماژلان تجریه شد[۶۲][۶۳]
شیمیویرایش
طبقه‌بندی مواد شیمیاییویرایش
نخستین بار جابر ابن حیان و محمد ابن زکریای رازی کسانی بودند که مواد شیمیایی را طبقه‌بندی کردند.[۶۴][۶۵]
فرایندهای شیمیاییویرایش
تشویهویرایش
تکلیسویرایش
به‌وسیله جابر بن حیان اختراع شد.
تبلورویرایش
به‌وسیله جابر بن حیان اختراع شد.
تقطیرویرایش
جابر بن حیان اولین فردی بود که توانست مواد شیمیایی را تقطیر کامل کند.
تقطیر تخریبیویرایش
به‌وسیله مسلمانان برای به دست آوردن قیر از نفت خام انجام گرفت.
تقطیر خشکویرایش
تقطیر جز به جز برای تحصیل نفت چراغ از نفت خام توسط محمد ابن زکریای رازی
تصفیهویرایش
به وسیلهٔ جابر.
تقطیر بخارویرایش
به‌وسیله ابن سینا اختراع شد.
تصفیه آبویرایش
مواد شیمیاییویرایش
تیزاب سلطانیویرایش
زاج سفیدویرایش
نمک جیوهویرایش
به‌وسیله جابر بن حیان جداسازی شدند.
ارسنیکویرایش
قلیاویرایش
نمک قلیاییویرایش
بوراکسویرایش
نمک آمونیاک خالصویرایش
به‌وسیله جابر بن حیان جداسازی شدند.
جیوهویرایش
تقطیر و جداسازی به‌ؤسیله جابر بن حیان انجام گرفت.
اسید نیتریکویرایش
اسید سولفوریکویرایش
نمک جیوهویرایش
آنتیموانویرایش
بیسموتویرایش
به‌وسیله جابر جداسازی شدند.
نیتروژنویرایش
گوگردویرایش
به وسیلهٔ جابر کشف شدند.
اتانولویرایش
آمونیاکویرایش
به وسیله رازی دانشمند و پزشک جداسازی شد.
نیترات پتاسیم (شوره)ویرایش
در قرن ۱۳ میلادی به‌وسیله حسن رماح کشف شد.
گلابویرایش
اولین بار به دست مسلمانان از راه تقطیر گل سرخ به دست آمد.
اسید اوریکویرایش
به‌دست جابر.
اسید هیدروکلریدریکویرایش
به دست جابر
خوردنی و نوشیدنیویرایش
قهوهویرایش
قهوه به‌وسیله فردی به نام خالد در کفا، اتیوپی در قرن ۳ هجری کشف شد. اولین مدارک مستدل تاریخی از نوشیدن قهوه در اواسط قرن پانزدهم، در خانقاه‌های صوفیان یمن وجود دارد.[۶۶][۶۷] از موخا (موکا، که امروزه بعنوان نوعی از قهوه فروخته میشود برگرفته از نام این شهر یمنی است) قهوه به مصر و شمال آفریقا گسترش یافت،[۶۸] و در قرن شانزدهم به بقیه خاورمیانه، ایران و ترکیه رسید.
نوشیدن قهوه از جهان اسلام به ایتالیا و سپس به بقیه اروپا گسترش یافت.
گیاهان قهوه توسط هلندی‌ها برای کشت به هند شرقی و قاره آمریکا منتقل شدند و بدین ترتیب قهوه در آن مناطق نیز کشت شد ولی کماکان قهوه عربی شهرت خود را بعنوان مرغوب‌ترین نوع قهوه حفظ کرده‌است.[۶۹]
شیرینیویرایش
به علت پیشرفت مسلمانان در تولید شکر به دست آنها تولید شد.
آب مقطرویرایش
به دست مسلمانان اختراع شد.
الکل و اتانولویرایش
دربارهٔ احمد یوسف الکندی می‌نویسند: از تقطیر الکل و شراب به علت ممنوعیت شراب در اسلام بازنایستاد. جابر بن حیان روشی سرمایشی برای تقطیر شراب پیشنهاد داد.
رستورانهاویرایش
قبل از اینکه در چین رونق بگیرند توسط مسلمانان برپا شده بودند. المقدسی می‌نویسد:در قرن ۴ هجری رستورانهای بودند که سه وعده غذا برای مشتریان خود آماده می‌کردند. زریاب، اصرار می‌ورزید که غذا باید به صورت سوپ، وعده اصلی و دسر سرو شود.
شربتویرایش
اولین نوشیدنی‌های غیرالکلی کربناتدار بودند که در دنیای اسلام به وجود آمدند. سیروپ انگلیسی وارد شده از همین لفظ است[۷۰]
کارخانه شکرگیریویرایش
ماده شکر و کارخانه شکر اولین بار توسط مسلمین ابداع شده و به اروپا معرفی شدند.[۷۱][۷۲]
شیشهویرایش
مروارید مصنوعی و پاکسازی مرواریدهاویرایش
جابر ابن حیان در کتاب «الدورا المکنونا» (مرواریدهای پنهان) برای اولین بار شرح چگونگی ساخت مروارید مصنوعی و پاکسازی مرواریدهایی که به خاطر آب دریا یا روغن تغییر رنگ داده‌اند را ارائه نمود.
شیشه صاف و بدون ناخالصیویرایش
عباس بن فرناس اولین کسی است که در قرن نهم میلادی روش ساخت شیشه شفاف و بدون رنگ را از سنگ را ابداع کرد.[۷۳] شاعر عرب البوهتوری در وصف این شیشه آنچنان گفته: رنگ این شیشه پنهان است گویی که در مقابل ظرفی خالی ایستاده‌ای. آزمایش‌های پیچیده‌ای در قرن هشتم میلادی در سوریه انجام شد که باعث پیشرفت در تولید شیشه صاف و بدون ناخالصی جدید شد. همچنین دو مجتمع مشابه دیگر هم کشف شده بود که بیش از ۳۰۰ دستورالعمل شیمیایی جدید برای تولید شیشه بدون ناخالصی داده شده بود.
پنجره‌هایی با شیشه‌های رنگیویرایش
معمارهای مسلمان در جنوب غربی آسیا برای اولین بار از شیشه رنگی استفاده کردند که بعد از آن این شیشه‌ها در کلیساها استفاده شد. در قرن هشتم میلادی جابر ابن حیان در کتاب الدورا المکنونا ۴۶ دستورالعمل اصلی برای تولید شیشه رنگی شفاف و بدون ناخالصی ارائه کرد و ۱۲ دستورالعمل نیز بعداً توسط المراکشی در کتاب اضافه شد.
آینه‌های کاو، کوژ و کرویویرایش
ابن هیثم اولین بار توضیح دقیقی دربارهٔ آینه‌های محدب و مقعر که هر دو به صورت استوانه‌ای و کروی هستند ارائه نمود، همچنین وی اولین توضیحات دقیق را در مورد آینه‌های کروی بیان کرد.
رنگ‌آمیزی مصنوعی سنگهای قیمتی و مرواریدویرایش
در کتاب مرواریدهای پنهان جابر ابن حیان برای اولین بار شرح داده شد که چگونه می‌توان سنگهای قیمتی و مرواریدها را رنگ‌آمیزی نمود.
کارخانه شیشه سازیویرایش
نخستین واحد صنعتی مربوط به ساخت شیشه و محصولات سفالی در قرن هشتم میلادی در سوریه احداث شد. آزمایش‌های بزرگی در محلی به طول ۲ کیلومتر انجام می‌شد که نوآوری‌هایی در تولید شیشهٔ شفّاف در آنجا به وقوع پیوست. اولین کارخانه شیشه‌گری در اروپا در قرن ۱۱ یعنی سیصد سال پس از مسلمانان توسط مصریان در یونان احداث شد.
اپتیکویرایش
ذره بینویرایش
توسط ابن هیثم در قرن یازدهم میلادی اختراع شد[۷۴]
دوربین عکاسیویرایش
اولین اطاقک تاریخ با سوراخ نقطه ای را ابن هیثم در ۱۱ میلادی اختراع کرد[۷۵]
نظریه شکست نورویرایش
توسط ابن هیثم در قرن ۱۱ میلادی مطرح شد[۷۶]
اندازه‌گیری ضخامت جو زمینویرایش
زمین با جوی به ضخامت حدودی ۱۵ کیلومتر احاطه شده‌است. اینرا ابن هیثم با بکاربردن نظریه شکست نور ثابت کرد.[۷۷]
حل مسئله الحسن (الحازن)ویرایش
این مسیله در ۱۵۰ میلادی توسط بطلمیوس طرح شده بود و ابن هیثم اولین کسی بود که در قرن نهم میلادی ئس از قریب ۷ قرن آنرا در مسیر تحقیقات خود بر روی جهت نور در یک کره حل کرد.
مسئله از اینقرار است که نور را به کدام نقطه از سطح یک کره (یا دایره) پرتاب کنیم تا انعکاس آن (که طبق قانون انعکاس با زاویه مساوی رخ می‌دهد) به نقطه مورد نظر ما برخورد کند. این مسئله را در بیلیارد نیز طرح کرده‌اند که توپ را به کجا بزنیم تا انعکاس آن به توپ حریف برخورد کند.
ابن هیثم برای حل مسئله مجبور شد به حل معادلات درجه چهارم و ایجاد نوعی حساب انتگرال روی بیاورد.[۷۸][۷۹]
محاسبات ابن هیثم بقدری پیچیده و طولانی بودند که برای فهم آنها لازم شد چند قرن بعد به کمک روشهایی که دکارت ابداع کرد دوباره به آنها رجوع کنند تا آنها را بفهمند.[۸۰]
سر انجام در ۱۹۶۵ میلادی جک الکین یک روش ریاضی برای حل مسئله پیدا کرد.[۸۱]
کاغذسازیویرایش
پیروزی عباسیان بر امپراطوری چین (سلسله تانگ) در نبرد طراز ۷۵۱ میلادی باعث اسارت چینیانی شد که طریقه کاغذسازی را به مسلمین آموختند و بسرعت کارخانجات کاغذ سازی رواج پیدا کرد و انتشار و نگهداری کتاب را آسان نموده به انتشار علم و فرهنگ بسیار کمک کرد.[۸۲]
بعدها مسلمین این کارخانجات را در اسپانیا ساختند و بتدریج به شمال اروپا کشیده شدند.
صنعت چاپویرایش
پس از رواج کارخانجات کاغذ سازی در سرزمینهای خلافت بنی امیه و بنی عباس در دوران فاطمیون مصر در قرون ۱۰ تا ۱۲ میلادی از نوعی چاپ کلیشه ای برای انتشار قرآن استفاده می‌شد که خود برگرفته از روشهای چاپ روی پارچه بود که قبل‌ها در مصر رواج داشت. این ۳ قرن قبل از گوتنبرگ آلمانی بود و احتمالاً گوتنبرگ ایده خود را از آنان گرفته و آنرا تکمیلتر کرده‌است.[۸۳]
چرم سازیویرایش
روشهای دباغی که در طائف به کمال رسیده بودند ابتدا در قدامه سپس در جنوب مراکش و سپس به قرطبه منتقل میشوند.[۸۴]
فناوری نظامیویرایش
بعد از ورود باروت از چین به مناطق مسلمان‌نشین، مهندسان و کیمیاگران مسلمان درصدد توسعه باروت‌های انفجاری وتطبیق آن با سلاحهای ساخت خودشان برآمدند و آنقدر در کارشان موفق بودند که برای اولین بار در جهان توپ ساختند و آنها را در جنگ‌های صلیبی استفاده می‌کردند.
در جنگ‌های صلیبی دو نمونه از این توپ‌ها به دست انگلیسی‌ها افتاد و از روی آنها همانند سازی کردند و بعدها پشرفت‌های بیشتری در حوزهٔ سلاحهای گرم و توپ خانه و… در انگلیس بوجود آمد.
نخستین یگان موزیکویرایش
نخستین بار در قرن ۱۶ میلادی ارتش جان نثاری عثمانی گروه موسیقی موزیک (رسته) را برای رژه‌های خود بکار برد و این بعدها مورد تقلید در اروپا و کشورهای دیگر جهان قرار گرفت[۸۵]
توپ داردانلویرایش
در سال ۱۴۶۴ توپ برنزی که توسط منیرعلی ساخته شد و حدود ۴ قرن توسط عثمانی استفاده می‌شد. این توپ عظیم‌ترین سلاح زمان بوده و حدود ۳۱ تن وزن دارد[۸۶] در اروپا تا قرن نوزدهم یعنی ۴ قرن بعد طول کشید تا شرکت کروپ توپهایی در این مقیاس تولید کند.
تفنگویرایش
اولین تفنگ را عثمانیها در آخرین سالهای قرن ۱۴ میلادی (۱۳۹۴) بعنوان نمونه کوچک از توپهایی که می‌ساختند برای استفاده فردی اختراع کردند که مثل توپ سرپر و دارای فتیله بود و اولین یگانی که در دنیا از تفنگ استفاده کرد یگانی از جان نثارهای عثمانی بود.[۸۷]
اولین جنگ با سلاح گرمویرایش
در نبرد موهاک در ۱۵۲۶ ارتش جان نثاری عثمانی با داشتن ۲۰۰۰ قبضه تفنگ سرپر (ترکی تفک) در برابر دشمن جنگید[۸۸]
در جریان تسخیر جزیره یونانی رودز در ۱۵۲۲ نیز ارتش جان نثاری عثمانی دارای تفنگ‌های ساخت خود بوده‌است.
راکتویرایش
اولین راکتها توسط اکبرشاه پادشاه هندوستان در ۱۵۲۶ میلادی در جنگ سمبال در برابر دشمانی که از فیلهای جنگی استفاده می‌کردند بکار گرفته شدند. اینها اولین راکتهای بشکل امروزی بودند که دارای بدنه ساخته شده از استوانه فولادی بودند.[۸۹]
اژدر دریاییویرایش
توسط حسن رماح اختراع شد که آنها را در کتاب الفروسیة و المناصب الحربیة شرح می‌دهد.[۹۰]
تفنگ رگبارویرایش
اولین تلاشها برای ساختن مسلسل توسط فتح‌الله شیرازی در قرن ۱۶ میلادی در دربار اکبر شاه در هندوستان آغاز شد. وی یک تفنگ رگبار ۱۷ لول را به شاه ارائه کرد.[۹۱]
دستگاه رمز و رمزگشاویرایش
الکندی در قرن نهم میلادی در مقاله ای در مورد رمزگشایی پیام‌های رمزنگاری شده روشهای رمز و رمزگشایی را شرح می‌دهد.[۹۲]
تحلیل فرکانسویرایش
رساله الکندی مقاله ای در مورد رمزگشایی پیام‌های رمزنگاری شده در قرن نهم میلادی شامل همچنین شامل اولین شرح روش تحلیل فرکانس است[۹۳]
صنعت نفتویرایش
نفت ضروریویرایش
در قرن یازدهم میلادی توسط ابو علی سینا اختراع شد
نفت سفیدویرایش
در قرن نهم میلادی محمد زکریای رازی در کتاب الاسرار خود دو روش برای تهیه نفت چراغ که آنرا نفط الابیض می‌نامد توسط تقطیر را شرح می‌دهد[۹۴]
چراغ نفتیویرایش
در قرن نهم میلادی محمد زکریای رازی در کتاب الاسرار خود ساختمان دستگاه نفاطه یعنی چراغ نفتی را شرح می‌دهد.[۹۵]
تقطیر جز به جزویرایش
در قرن نهم میلادی محمد زکریای رازی در کتاب الاسرار روش تقسیم نفت خام به مواد مختلف نفتی توسط تقطیر جز به جز را شرح می‌دهد[۹۶] این روش بعدها در اروپا برای پالایش نفت و نیز تهیه اکسیژن و نیتروژن و بقیه گازها از هوا بکار می‌رود.
میدان نفتیویرایش
مواد نفتی ٬نفتا و قیر در قرن نهم اولین میدان نفتی در باکو در آذربایجان برای تولید نفت استخراج شد. این میدان نفتی توسط مسعودی در قرن دهم و مارکو پولو در قرن سیزده این‌گونه توصیف شده‌است.
بنزینویرایش
شیمیدان‌های مسلمان برای اولین با از نفت خام توانستند بنزین تولید کنند. لفظ بنزین از بنزویین وارد شده که آنهم تحریف شده لفظ عربی لوبانجاوا بمعنی عطر جاوایی است که در قدیم این صمغ گیاهی از جاوا وارد می‌شده‌است بعدها که کیمیاگران مسلمان بخش معطر نفت خام را به روش تقصیر جز به جز جدا کردند آنرا همان بنزویین یا بنزین نامیدند که به همین صورت وارد زبانهای غربی هم شد.
آسفالتویرایش
برخی از خیابانهای بغداد توسط قیری که از تقطیر نفت خام باکو تهیه می‌شد آسفالت شدند.[۹۷]
اولین چاه نفت جهانویرایش
در سال ۱۵۹۳ میلادی اولین چاه نفت جهان توسط صنعتگری بنام محمد نور اوغلو در بالاخانه باکو به عمق ۳۵ متر به‌طور دستی کنده شد. این در دوران صفویه است که باکو جزو ایران بوده‌است. پس می‌توان گفت اولین چاه نفت جهان در ایران حفر شده‌است.[۹۸]
پماد نفت (وازلین)ویرایش
مارکوپولو در ۱۲۷۳ میلادی در مورد نفت باکو می‌گوید این نفت برای سوزاندن و برای درمان (مالیدن روی پوست-پماد) همه روزه توسط صدها کشتی و شتر صادر میشود[۹۹]
استخراج نفت شیلویرایش
نفت شیل یا نفت شن (sand oil) نفتی است که لابلا و همراه شنها وجود دارد و برای استخراج آن از روشهای مختلف گرمایی و بخار حرارت بالا استفاده میشود. اولین بار مساویه ماردینی در قرن دهم میلادی این روش را کشف کرد.[۱۰۰]
سفال‌گریویرایش
جادارویی سفالیویرایش
این جادارویی اصولاً برای نگهداری روغن‌ها و پمادهای عطاران و داروهای خشکشان درست شده بود. گسترش این کوزه اصلاً از خاورمیانه اسلامی بوده‌است. این کوزه توسط بازرگانان اسپانیایی-مغربی به ایتالیا برده شد و اولین نوع ساخته شده آن در ایتالیا در قرن پانزدهم و در شهر فلورانس بوده‌است.
اسپانیایی-مغربیویرایش
بعد از اینکه مسلمانان دو روش لعاب اکسید قلع و لعاب درخشان را در صنعت سفال به اروپاییان معرفی کردند سرامیکهای آنها که در اسپانیا و مغرب تولید می‌شدند نزد مشتریان به اسپانیایی-مغربی معروف شدند.[۱۰۱]
ظروف سفالین براقویرایش
در قرن هشتم توسط جابر ابن حیان اختراع گشته بود که در آن از لعاب سفالین استفاده می‌شد. ابن روش خیلی زود و در قرن نهم در ایران محبوبیت یافت؛ و در مصر نیز در طل خلافت فاطمیان در قرون ۱۰ و ۱۲ تولید شد. همزمان با تولید این ظرف در خاورمیانه، این ظروف به اروپا نیز گسترش پیدا کردند و اول به اسپانیا و اندلس و سپس به ایتالیا راه یافت.
کارخانه چینی و سفالویرایش
اولین واحد صنعتی ویژه ساخت محصولات شیشه و سفال در قرن هشتم میلادی در سوریه ایجاد شد.
سرامیک که در قرن نهم در عراق اختراع شد٬که یک کالای شیشه‌ای یا نیمه شیشه‌ای با کیفیت خیلی خوب بود، که اساساً از خاک نسوز ساخته می‌شد.
سفالگری با استفاده از لعاب قلعویرایش
این نوع لعاب توسط سفالگران مسلمان در قرن هشتم میلادی در بصره، عراق ابداع شد. لعاب درست شده از دی‌اکسید قلع از اولین روشهایی بود که سفالگران مسلمان به آن دست یافتند و آن را پیشرفت دادند. اولین نمونه‌های بکار رفته از این وش را متوان در ظروف آبی رنگ متعلق به قرن هشتم یافته شده در بصره مشاهده نمود.[۱۰۲]
اولین کوزه گریهایی که از لعاب قلعی استفاده می‌کردند در قرن نهم در عراق بودند٬که قدیمی‌ترین تکه‌ها در طول دوران جنگ جهانی اول در پی کاوشهایی در پنجاه کیلومتری شمال بغداد در سامرا کشف شدند؛ که از اینجا به مصر و ایران و اسپانیا قبل از اینکع در دوران رنسانس به ایتالیا برسد و بعد به هلند در قرن ۱۶ میلادی و بعد از مدت کوتاهی به انگلستان و فرانسه و سایر قسمت‌های اروپا گسترش یافت.
لعاب درخشانویرایش
سرامیک با لعاب درخشان در قرن ۹ میلادی در دوران عباسیان اختراع شد و در قرن ۱۶ میلادی به ایتالیا و سپس به دیگر نقاط اروپا وارد شد. در این روش سطح سرامیک را با اکسید فلزات پوشانیده در کوره می‌پزند تا سطح سرامیکی حالت هفت رنگ بخود می‌گیرد.[۱۰۳]
منسوجاتویرایش
دستگاه پنبه ریسیویرایش
نخستین دستگاه پنبه ریسی در قرن ۱۴ میلادی در هندوستان تحت حاکمیت گورکانیان دهلی اختراع شد.[۱۰۴]
مهندسی عمرانویرایش
موسساتویرایش
مکانیکویرایش
دانش مکانیک نزد مسلمانان «علم الحیل» خوانده می‌شد.
مهندسی اسلامی را می‌توان دنبالهٔ سنت خاورمیانه و مدیترانه و حاصل ترجمه و گسترش آثاری چون پنوماتیک (فیلون بوزنطی)، مکانیک (هرون اسکندرانی)، رساله ساعتهای آبی (ارشمیدوس) دانست.
آسیاب دارای چرخ دنده (گیربکس دار)ویرایش
اولین آسیابهای دارای گیربکس برای تنظیم سرعت و قدرت چرخش سنگهای آسیاب را مسلمین در خاورمیانه و شمال آفریقا ساختند[۱۰۵]
ساعت وزنه ایویرایش
ساعتی که انرژی خود را از حرکت رو به پایین یک وزنه می‌گرفت نخستین بار توسط دانشمندان مسلمان اختراع شد[۱۰۶]
ساعت با پاندول جیوه ایویرایش
جیوه برای جبران انبساط و انقباض بازوی پاندول در برابر تغییر حرارت استفاده می‌شده‌است که ساعت دقیقی ارایه می‌کرده‌است. در کتاب Libros del saber de Astronomia در۱۲۷۷ اشاره شده که مسلمانان اسپانیا چنین ساعتهایی را ساخته بودند که تا قرن ۱۷ هم در حال کار بوده‌است.[۱۰۷]
نخستین هواپیماویرایش
عباس ابن فرناس در سال ۸۵۰ میلادی نخستین پرواز موفق را انجام داد.[۱۰۸]
موتور بخارویرایش
تقی الدین در ۱۵۵۱ میلادی در کتاب الطرق السامیه فی آلات الروحانیه توربین بخار پالسی را توضیح می‌دهد و نیز یاد می‌کند که در قرن ۱۶ میلادی در استانبول از طریق نیروی بخار جوجه گردانی را میچرخانیده و در رستورانهای استانبول معمول بوده‌است این ۱۱۸ سال قبل از اختراع اولین موتور توربین پالس بخار توسط جیووانی برانکا ایتالیایی است.[۱۰۹][۱۱۰]
چرخ طیارویرایش
یا فلای ویل اولین بار در قرن یازده میلادی توسط ابن بسال در اندلس در دستگاه پمپ آب استفاده شد که با ذخیره انرژی مکانیکی در خود حرکت آنرا تنظیم می‌کرد[۱۱۱]
میل سوپاپویرایش
اولین بار بدیع الزمان جزری در قرن ۱۳ میلادی در طراحیهای اتوماسیون و ساعتهای آبی خود از میله گردان دارای برآمدگیها برای باز و بسته کردن سوپاپها استفاده کرد[۱۱۲]
میل لنگویرایش
طرحهای شبه میل لنگ از یونان و روم و ایران باستان برای تبدیل حرکت خطی به شبه دورانی مثلاً در آسیابهای دستی بکار می‌رفته‌اند و بنوموسی نیز در قرن ۹ میلادی نمونه ای شبه میل لنگ را بکار می‌برند ولی اولین طرح میل لنگ امروزی را بدیع الزمان جزری در ۱۲۰۶ میلادی در طراحی یک پمپ آب دو سیلندر بکار برد که ۶ قرن بعد در موتورهای بخار و سپس درونسوز کاربرد آن شروع شد.[۱۱۳]
پمپ آب مکشی پیستونیویرایش
بدیع الزمان جزری در اواپل قرن ۱۳ میلادی یک پمپ دو سیلندر با آرایش متضاد (باکستر) طراحی کرد که تمام اجزای یک پمپ امروزی مثل سوپاپ میل لنگ چرخ طیار و.. را دارد بود و می‌توانست آب را تا ارتفاع ۱۳٫۶ متر بالا بکشد.[۱۱۴][۱۱۵]
پمپ آب بادیویرایش
پمپی که از نیروی باد برای رساندن آب از جایی به جای دیگر استفاده میشود در حدود قرن نهم میلادی یعنی هزار سال قبل از تأسیس کشور هلند در ایران متداول بود[۱۱۶]
بادگرد عمودیویرایش
نخستین بادگرد (توربین) عمودی در بین قرون ۷ تا ۹ میلادی (قرن اول تا سوم هجری) در ایران اختراع گردید. این بادگرد دارای پره‌های چوبی بود و محور آن سنگ آسیایی را در طبقه تحتانی آن می‌گرداند که مخصوصاً در نواحی که رودخانه برای گرداندن چرخ آسیاب در دسترس نبود روش بسیار خوبی برای تولید انرژی بود ضمن اینکه محور آن نیاز به تغییر جهت با چرخ دنده نداشت تلفات انرژی نداشت و مستقیماً سنگ را بگردش درمیاورد[۱۱۷]
چرخ نخ ریسیویرایش
در قرن ۱۱ میلادی توسط مسلمین اختراع شد[۱۱۸]
چرخ دنده سگمنتویرایش
بدیع الزمان جزری در ۱۲۰۶ میلادی اولین بار دنده سگمنت را برای تبدیل حرکت چرخشی به حرکت رفت و برگشتی برای کشیدن آب اختراع کرد که امروزه در صنعت مصارف زیادی دارد.[۱۱۹]
اتصال جزریویرایش
بدیع الزمان جزری در اوائل قرن سیزدهم میلادی زمانی که ساعت شمعی را اختراع کرد برای عدم اتلاف وقت در موقع تعویض شمع اتصال جزری را اختراع کرد که امروزه نیز در صنعت و در زندگی روزمره بسیار استفاده میشود. این اتصال را سازندگان سلاح در قرن نوزدهم میلادی برای نصب سریع سرنیزه بر روی سلاح در میدان جنگ استفاده کردند و آنرا اتصال بایونت یا سرنیزه نامیدند.[۱۲۰]
ذوب آهنویرایش
در قرن ۱۱ میلادی کارخانجات ذوب آهن و نورد برای تولید فولاد در سرتاسر ممالک اسلامی از اندلس گرفته تا آسیای میانه متداول بودند و از انرژی آب رودخانه و از آب آنها برای کار خود سود می‌بردند[۱۲۱]
فولاد دمشقیویرایش
نوعی از فولاد با کربن بالا که در کشورهای اسلامی برای ساخت شمشیر استفاده می‌شد.[۱۲۲]
گوی فلزی یکپارچهویرایش
علی ابن لقمان کشمیری در کشمیر در قرن ۱۶ میلادی گوی فلزی بدون درز ساخت و به جهانگیر شاه تقدیم کرد. بیست عدد از این گوی ساخته شد. هنگامی که در دهه ۸۰ میلادی این گویها پیدا شدند متخصصین متالورژی چنین تکنیک ساخت فلزی را غیرممکن می‌دانستند.[۱۲۳]
علم استاتیکویرایش
ثابت ابن قره در قرن نهم میلادی مبدع علم استاتیک بوده‌است.[۱۲۴]
مهندسی هیدرولوژیویرایش
ابوبکر کرجی در سال ۱۰۱۰ میلادی نخستین کتاب را در مورد آبهای زیر زمینی و روش استخراج و مدیریت آنها نوشت. این کتاب بنام النباط المیاء الخفیه یا استخراج آبهای پنهانی اولین کتاب مرجع برای حفر قنات و مدیریت آبهای زیرزمینی بوده‌است.[۱۲۵]
مکانیک سیالات و اتوماسیونویرایش
سنسور وسوپاپ و میل لنگویرایش
انواع سنسور مایعات و سوپاپ مخروطی همچنین نخستین طرح میل لنگ را بنوموسی در قرن نهم میلادی در کتاب الحیل اراپه داد.
سوپاپ دو وضعیتیویرایش
بنوموسی در کتاب الحیل خود طرحی را ارایه می‌دهد که از یک لوله به انتخاب آب یا شراب جاری میشود. برای اینکار از سوپاپ دو وضعیتی استفاده می‌کند که اولین مورد در تاریخ مهندسی است.[۱۲۶]
سوپاپ آنالوگ یا تنظیمیویرایش
سوپاپی که میزان جریان (دبی) یک مایع را می‌توانست کم و زیاد کند اولین بار در کتاب الحیل بنوموسی در قرن نهم میلادی مشاهده شد.[۱۲۷]در قرن بیستم مهمترین کاربرد این نوع از سوپاپ دریچه گاز خودروها است که صدها میلیون از آن بکار رفته‌است!
ساعت و زمانگیرویرایش
ساعتهای آبی و شمعی-وسایل سرگرمی-وسایل شستن و وضو گرفتن-فواره‌ها –مشاین‌های کشیدن آب را بدیع الزمان جزری (قرن ۱۲ میلادی) در کتاب المعرفة الحیل الهندسیة الجامع بین العلم والعمل با کوچکترین جزئیات و بارسم فنی دستگاه‌هایی چون را توضیح می‌دهد.
ساعت شماطه دارویرایش
در سال ۸۰۷ م. هارون الرشید سفیری به نام عبدالله را به دربار کارل کبیر، قیصر فرانک فرستاد. عبدالله یکی از این دستگاه‌های عجیب را به عنوان هدیه همراه برده بود. آینهارد که منشی کارل کبیر بود، در توصیف نارسایش چنین می‌نویسد:
این ساعت از جنس برنج فلزی بود… یک ساعت آبی [که] حرکت دوازده ساعته را اندازه‌گیری می‌کرد و در آخر، دوازده گلوله به پایین می‌افتادند و جامی را که در زیر آن بسته بودند، به صدا درمی‌آوردند و به همین تعداد هم اسب سوار از دروازه در بیرون می‌پریدند[۱۲۸]
آب سنج و چگالی سنجویرایش
خازنی فیزیک‌دان و مهندس مکانیک قرن ۱۲ میلادی در زمینه تعادل مایعات و جدول وزن‌های مخصوص چندین مایع. نظریه گرانش (نیروی جهانی که به سوی مرکز عالم، یعنی مرکز زمین، هدایت میشود)، وزن هوا، اثر مویینگی، استفاده از آب سنج برای اندازه‌گیری چگالی و تخمین دمای مایعات، نظریه اهرم، استفاده از ترازو برای ترازسازی و برای اندازه‌گیری زمان
پمپ آبویرایش
اختراع چهار مدل پمپ آب توسط تقی الدین در قرن ۱۶ میلادی دو مدل دارای توربین آبی بودند. یک مدل پمپ آب میله ای بود که از حرکت بالا و پایین یک میله درون یک لوله مکش ایجاد می‌کرد و دیگری یک پمپ آب ۶ سیلندر پیستونی بود.[۱۲۹]
پمپ بادیویرایش
پمپهایی که با انرژی باد چرخیده و آب را از محلی به محل دیگر منتقل می‌کردند از قرن نهم میلادی در ایران افغانستان و پاکستان استفاده می‌شدند[۱۳۰]
توربین حرارتیویرایش
.jpg)
تقی الدین در طرح جوجه گردان اتوماتیک خود از توربینی بر سر راه دودکش استفاده می‌کند که حرکت رو به بالای هوای داغ را به حرکت دورانی تبدیل می‌کند. این اولین توربین حرارتی است که در قرن ۱۶ میلادی اختراع شده‌است.[۱۳۱]
توربین بادی عمودیویرایش
توربین باد عمودی اولین بار توسط ایرانیان مسلمان در قرون ۷–۹ میلادی اختراع گردید[۱۳۲]
چراغ نفتیویرایش
اولین چراغ نفتی یا لامپا را محمد ابن زکریای رازی در قرن نهم میلادی اختراع کرد و در کتاب الاسرار خود از آن به نفاته (دارای نفت) نام می‌برد[۱۳۳]
خودنویسویرایش
در قرن دهم میلادی علی ابوذر ماری (متوفی ۹۷۴) در کتاب المجالس و المصیرات می‌نویسد:
خلیفه فاطمی المعز لدین الله قلمی خواست که دست یا لباس او را لکه دار نکند، و قلمی که جوهر را در مخزنی نگه داشته و اجازه می‌دهد بدون نشتی وارونه نگه داشته شودبه او ارائه شد[۱۳۴]
روشهای مهم ساخت و تولیدویرایش
برای اولین بار در آثار بدیع الزمان جزری نمونه‌هایی از روشهای مهندسی مهم برای ساخت و تولید می‌توان مشاهده کرد:
لایه لایه کردن تیرهای چوبی برای کم کردن اثر کج شدگی چوبویرایش
بالانس کردن چرخویرایش
استفاده از الگوهای چوبی و کاغذیویرایش
ریخته‌گری در قالب شنی به سبک امروزیویرایش
ساییدن نشیمنگاه شیرآلات برای آب‌بندی کردن آنها[۱۳۵]ویرایش
روبوتیکویرایش
ربات مکانیکی-هیدرولیکویرایش
بدیع الزمان جزری نخستین ربات قابل برنامه‌ریزی انسان نما را در حدود ۱۲۰۰ میلادی ساخت. به این علت او به عنوان پدر علم مهندسی رباتیک جهان شناخته میشود. اختراع او، یک قایق آبی بود که در آن چهار نوازندهٔ مصنوعی موسیقی برای مراسم و برنامه‌های جشن سلطنتی، آهنگ می‌نواختند و حاضران را سرگرم می‌کردند، سازها به صورت هیدرولیک و با کمک آب برنامه‌ریزی می‌شدند.[۱۳۶]
دستگاه خون‌گیری مدرجویرایش
در قرون میانه گرفتن خود از بیماران بسیار مرسوم بود و مطابق طب جالینوسی در مورد بیماریهای زیادی و بر اساس سن و وزن و فصل از سال خون‌گیری تجویز می‌شد. بدین دلیل صف طولانی از مریضهای منتظر خون‌گیری همواره در جلوی هم مطب حضور داشتند و طبیب موظف بود میزان دقیقی خون از آنها بگیرد که کار سختی بود.
,_Al-Jazari,_Cairo,_codex_February-March_1354_AD,_watercolor,_ink_-_Aga_Khan_Museum_-_Toronto,_Canada_-_DSC06505.jpg)
بدیع الزمان جزری چهار نوع دستگاه طراحی کرد که خون را به ظرف زیرین آن هدایت می‌کرد یک وزنه و یک شناور با طنابی که حول یک پولی پیچیده شده بود در تعادل بودند. افزایش میزان خون گرفته شده باعث حرکت شناور و در نهایت حرکت عقربه ای متصل به پولی بر روی درجه‌بندی بالای دستگاه می‌شد و پرستار می‌توانست میزان خون گرفته شده را در آن واحد مشاهده کند.[۱۳۷]
دستگاه موزیک اتوماتیکویرایش
بنوموسی اولین دستگاه فلوت اتوماتیک را در کتاب الحیل خود شرح می‌دهند.[۱۳۸]
حلقه فیدبکویرایش
در قرن نهم میلادی بنوموسی در کتاب الحیل خود برای اتوماسیون از حلقه فیدبک استفاده می‌کنند[۱۳۹]
سیستم کنترل ساختار متغیرویرایش
سیستم کنترل غیر خطی که تابع مشخصه ثابتی ندارد و در نیمه دوم قرن بیستم کار بر روی آن آغاز شد در قرن نهم میلادی نمونه‌هایی از آن توسط بنوموسی بکار گرفته شده بود[۱۴۰]
حافظه مکانیکیویرایش
بنوموسی در قرن نهم میلادی در برخی از طرحهای خود برای حفظ اطلاعات قبلی از حافظه مکانیکی استفاده می‌کند[۱۴۱]
اختراع کامپیوتر گرافیکی مکانیکیویرایش
غیاث الدین جمشید کاشانی در قرن ۱۴ میلادی ابزار جالبی اختراع کرد و آن را طَبَقُ المَناطِق نامید. رساله‌ای نیز به نام نزْهَةُالحدایق دربارهٔ چگونگی کار با آن نوشت.
دستگاه یک کامپیوتر در نوع خود بود که می‌توانست به صورت گرافیکی تعدادی از مسائل سیاره ای را حل کند، از جمله پیش‌بینی موقعیت‌های طول جغرافیایی خورشید و ماه بر اساس زمان و مکان سیارات در مدارهای بیضی شکل آنها عرض‌های جغرافیایی خورشید، ماه، و سیارات و دایره البروجهٔ خورشید این ساز همچنین دارای الحیداد و خط‌کش بود.[۱۴۲]
دریانوردیویرایش
اولین دریانورد اکتشافیویرایش
چنگ هه اولین آدمیرال مسلمان دریانورد اکتشافی بود که مابین ۱۴۰۵ تا ۱۴۳۳ میلادی برای چین به اقیانوس نوردی و کشف سرزمینها و بازارهای جدید پرداخت. سفرهای اکتشافی وی یک قرن قبل از کریستف کلمب انجام شد کاروان او شامل ۶۰ کشتی بود که هریک ۴ برابر طولانی‌تر و هفت برابر پهن‌تر از کشتی‌های کریستف کلمب بودند. کشتی فرماندهی او ۱۲۷ متر طول و ۵۲ متر عرض داشت[۱۴۳]
کشتی قراولویرایش
کشتی‌های تیزرو که اولین بار توسط مسلمانان برای تردد در مدیترانه و دریای سرخ و اقیانوس هند ابداع شدند و قراول نامیده می‌شدند و بعدها توسط دریانوردان پرتقالی و دیگران مورد تقلید قرار گرفته کاراول نامیده شدند. دارای دو یا حداکثر سه دکل با بادبانهای مثلثی بودند.[۱۴۴]
خشابهویرایش
خشابه ابزاری برای اندازه‌گیری عرض جغرافیایی یک نقطه از زمین توسط هدفگیری بر روی ستاره قطبی است. اختراع این ابزار مسلمانان دریانورد را قادر کرد در مسیر شمالی جنوبی با اندازه‌گیری دقیق مسیریابی کنند.[۱۴۵]
علم ناوبریویرایش
اختراع خشابه و ربع مجیب و قطب‌نمای مدرج و نقشه‌های مدرج باعث شد دریانوردان بتوانند براحتی در طول و عرض جغرافیایی مسیرها را با اندازه‌گیری طول و عرض چغرافیایی پیدا کنند که از این نظر دریانوردان مسلمان ناوبری را به علم تبدیل کردند.[۱۴۶]
ابزارآلات علمیویرایش
وسایل زمان‌سنجویرایش
مسلمانان تا قبل از اختراع ساعتهای کنونی توسط اروپاییان، حدود ۲۵ نوع ساعت ساخته بودند.
خازنی و بنوموسی کارهای زیادی در زمینه ساخت ساعت و وسایل اندازه‌گیری زمان و جرم و وزن مخصوص مایعات و شدت فلوی مایعات انجام دادند.
طب و بهداشتویرایش
آزمایش داروهاویرایش
ابن سینا اولین کسی بود که در کتاب قانون خود اعلام کرد برای آگاهی از اثرگذاری داروها باید آنها را طی پروسه ای آزمایش کرد[۱۴۷]
اولین جواز طبابت و اولین نظام پزشکیویرایش
خلیفه المقتدر در سال ۹۳۱ میلادی تصویب کرد که برای طبابت اخذ جواز لازم است که پس از امتحان و مصاحبه از طریق نظام پزشکی به طبیب داده میشود. وی سنان ابن ثابت را بعنوان اولین رئیس نظام پزشکی تعیین نمود[۱۴۸]
دیودورانتویرایش
الزهراوی در ۱۰۰۰ میلادی در کتاب التصریف روش تهیه استوانه‌های جامد معطر را توضیح می‌دهد که اولین دیودورانت شناخته شده‌است[۱۴۹]
اختراع صابونویرایش
محمد ابن زکریای رازی اولین کسی بود که روش تحصیل گلسیرین از روغن زیتون و تهیه صابون از آنرا ارایه داد. از قرن نهم میلادی در سوریه صابون را با استفاده از روغن زیتون و سود تهیه کرده به اقصی نقاط دنیا ارسال می‌کردند.[۱۵۰]
تراشیدن ریش و اصلاح سرویرایش
زریاب برای نخستین بار تراشیدن ریش را در اسپانیای مسلمان قرن نهم میلادی رواج داد. همچنین تا زمان او زن و مرد موهای بلند و گیس داشتند. او اصلاح کردن به سبک امروزی را ابداع کرد و رواج آن در اسپانیا به بقیه اروپا سرایت کرد.[۱۵۱]
شامپوویرایش
.JPG)
در سال ۱۸۱۴ میلادی یک مسلمان هندی بنام ساکه دین محمد در برایتون انگلیس یک حمام عمومی باز کرد و بکار بردن شامپو را بعنوان یک دوای گیاهی به اروپا وارد کرد.[۱۵۲]
خمیر دندانویرایش
زریاب اولین خمیر دندان معطر به شکل امروزی را در قرن نهم میلادی درست کرده در اسپانیای آن دوران گسترش داد.[۱۵۳]
آسایشگاه روانیویرایش
در ۸۷۲ میلادی احمد ابن طلون اولین آسایشگاه روانی را در قاهره برپا کرد[۱۵۴]
سرنگویرایش
عمار موصلی اولین بار در قرن نهم میلادی از سرنگ شیشه ای برای بیرون کشیدن آب مروارید از چشم بیماران استفاده کرد[۱۵۵]
بیهوشیویرایش
زهراوی و ابن زهر اولین کسانی بودند که از اسفنج آغشته به مواد افیونی یا اسفنج بیهوشی بیهوش کردن بیماران قبل از عمل جراحی استفاده کردند[۱۵۶]
تراکئوتومیویرایش
ابن زهر اولین کسی بود که عمل شکاف نای یا تراکئوتومی را بر روی یک بز انجام داد[۱۵۷]
کانولویرایش
زهراوی مخترع کانول برای گرفتن خون و تزریق مایعات به بدن مریض بود.[۱۵۸]
نخ جراحیویرایش
زهراوی در ۱۰۰۰ میلادی نخستین کسی بود که استفاده از روده گربه برای جراحی را ابداع کرد که تا به امروز استفاده میشود[۱۵۹]
واکسیناسیونویرایش
خراشی در دست کودک ایجاد کرده از همسایگانی که فرزندشان در حال بهبودی بود اندکی از پوست آبله او را گرفته به آن محل می‌مالیدند تا میکرب تضعیف شده وارد بدن شده مصونیت ایجاد کند[۱۶۰]
ضدعفونی محل زخمویرایش
ابن سینا اولین کسی بود که چرک کردن محل زخم را ناشی از عوامل خارجی دانست و توسط شراب قوی و کهنه آنرا ضدعفونی می‌کرد. پیدا کردن مجدد این کشف قرنها طول کشید[۱۶۱]
شناخت بیماری هموفیلیویرایش
زهراوی در ۱۰۰۰ میلادی در کتاب التصریف اولین بار ماهیت ارثی هموفیلی را توضیح داد.[۱۶۲]
مسری بودن بیماریهاویرایش
لسان الدین ابن خطیب در قرن ۱۴ میلادی یعنی ۵ قرن قبل از پاستور مسری بودن بیماریها را کشف کرد[۱۶۳]
جراحیویرایش
.jpg)
در حدود سال ۱۰۰۰ میلادی زهراوی کتابی سی جلدی با ۱۵۰۰ صفحه بنام التصریف در مورد طبابت و فنون جراحی نوشت که تا ۵ قرن در دانشگاه‌های اروپا تدریس می‌شد.[۱۶۴]
آزمایش بر روی حیواناتویرایش
اولین کسی که آزمایش تجربی پزشکی بر روی حیوانات را ابداع کرد دانشمند مسلمان اندلسی ابن زهر بود که در قرن ۱۲ میلادی این روش را اختراع کرد.[۱۶۵]
ابزار اتاق عملویرایش
الزهراوی بیش از ۲۰۰ ابزار جراحی را اختراع کرد که شامل انواع مختلف چاقوی جراحی، جمع‌کننده، کورت، انبر، اسپکول و همچنین ابزارهایی است که برای روشهای مورد علاقه او در کوتریزاسیون و بستن آنها طراحی شده‌است. او همچنین قلاب‌هایی با نوک دوگانه برای استفاده در جراحی اختراع کرد. بسیاری از این ابزارها قبلاً توسط هیچ جراح قبلی استفاده نشده بودند.[۱۶۶]
جراحی میگرنویرایش
زهراوی اولین کسی بود که یک روش جراحی را برای بستن شریان تمپورال برای میگرن توصیه کرد این روش در قرن ۲۱ توسط جراحان آفریقای جنوبی احیا شد.[۱۶۷]
مفهوم بیناییویرایش
ابن هیثم اولین کسی بود که از طریق آزمایش پی برد که چشم یک عضو غیرفعال و وسیله اپتیکی است که نورهای منعکس شده از اجسام را پردازش می‌کند. تا قبل از او نظریه یونانی باور شده بود که چشم از خود نور یا سو دارد و بوسیله آن اجسام را درک می‌کند.[۱۶۸]
تصالب اعصاب بیناییویرایش
اولین بار ابن هیثم در قرن ۱۱ میلادی نظریه تصالب (عوض شدن) اعصاب چشمهای راست و چپ قبل از رسیدن به مغز را بیان کرد و اسماعیل جرجانی در قرن ۱۲ میلادی این نظریه را تکمیل کرد[۱۶۹][۱۷۰]
اختراع حروف برجسته برای نابینایانویرایش
زین‌الدین آمدی دانشمند و کتابفروش نابینای اهل بغداد در قرن ۱۴ میلادی برای اولین بار یک سیستم الفبای برجسته اختراع کرد که ۵ قرن از اختراع خط بریل جلوتر است و شباهتهایی به آن دارد[۱۷۱]
نظریه لوله گوارشویرایش
احمد ابن ابی اشعث در ۹۵۹ میلادی (۹۰۰ سال قبل از اینکه ویلیام بومانت نظریه جهاز هاضمه را عرضه کند) با بررسی سیستم هاضمه یک شیر زنده و کالبد شکافی آن به چگونگی کارکرد لوله گوارش پی برد و آنرا در کتاب خود شرح داد.[۱۷۲]
سیستم گردش خونویرایش
ابن نفیس در شرحی که برای کتاب قانون این سینا می‌نویسد نظریه جالینوس را در گردش خون رد کرده و نظریه جدیدی ارایه می‌دهد که بر مبنای آن ریه در مسیر گردش خون از قلب قرار دارد. از این نظر او ۴ قرن جلوتر از ویلیام هاروی سیستم گردش خون را کشف کرده‌است.[۱۷۳]
قسطا بن لوقا به‌طور جداگانه در قرن نهم میلادی سیستم گردش خون را کشف کرده‌است[۱۷۴]
واگیردار بودن سلویرایش
ابن ربن طبری در قرن نهم میلادی واگیردارد بودن بیماری سل ریوی را کشف کرد که به جلوگیری از انتشار آن بسیار کمک نمود.[۱۷۵][۱۷۶]
نخستین دایرةالمعارف پزشکیویرایش
ابن ربن طبری در قرن نهم میلادی نخستین دایرةالمعارف پزشکی را بنام فردوس الحکمه نوشت[۱۷۷]
کاشتن دندانویرایش
زهراوی اولین کسی است که در تاریخ دندانپزشکی کاشتن دندان را انجام داد[۱۷۸]
جرم‌گیری دندانویرایش
- زهراوی اولین کسی است که ابزاری برای برداشتن جرم دندان برای جلوگیری از بیماری لثه اختراع کرد[۱۷۹]
زنجیره غذاییویرایش
جاحظ در قرن نهم میلادی در کتاب الحیوان خود زنجیره غذایی را شرح می‌دهد که چطور از حیوانات بالاتر به پست‌تر رسیده به نباتات ختم میشود[۱۸۰]
آداب غذا خوردنویرایش
گفته شده‌است که این زریاب بود که در قرن نهم میلادی روش غذا خوردن مرحله ای (سوپ - غذای اصلی -دسر) را در اسپانیا (اندلس) ابداع کرده و رواج داد تا از آنجا به بقیه اروپا سرایت کند.[۱۸۱]
اختراعات دیگرویرایش
بسته‌بندی کاغذیویرایش
در سال ۱۰۳۵ میلادی یک جهانگرد ایرانی در روزنامه خاطرات خود نوشت که در قاهره فروشندگان میوه و مواد غذایی آنرا در بسته‌بندی کاغذی به مشتری ارائه می‌دهند.[۱۸۲]
علوم انسانیویرایش
از آنجا که حکمت به حکمت نظری و عملی تقسیم میشود و تدبیر منزل و سیاست مدن ۲ قسمت اصلی حکمت عملی می‌باشد می‌توان به جد گفت تمام حکمای اسلامی نظریات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ارتباطاتی داشته‌اند که این از افتخاراتی است که مسلمین در سایهٔ اسلام کسب کرده‌اند
اولین دانشگاهویرایش
دانشگاه قرویین در شهر فز در مراکش اولین دانشگاهی محسوب میشود که مدرک تحصیلی به فارغ التحصیلان خود اعطا می‌کرده‌است. این دانشگاه و مسجد در سال ۸۵۹ میلادی توسط بانوی نیکوکار عرب فاطمه فهری ایجاد شد و در فهرست گینس و یونسکو ثبت شده و تا به امروز برقرار است[۱۸۳][۱۸۴]
جواز تدریسویرایش
تنها شاگردانی حق تدریس دروس استاد را در آینده داشتند که توسط او به آنها مدرک یا جواز تدریس داده می‌شد.[۱۸۵]
هیت علمیویرایش
اولین بار مسلمین در دانشگاه‌های خود هیئت علمی یا آکادمی بوجود آوردند[۱۸۶]
دانشکده یا فکولتیویرایش
اولین بار مسلمانان دانشگاه‌های خود را بر اساس رشته به دانشکده یا فاکولته‌های مختلف تقسیم کردند که بعدها در دانشگاه‌های اروپا رسم شد[۱۸۷]
اولین کتاب شطرنجویرایش
اولین کتاب در مورد شطرنج را العدلی رومی در قرن نهم میلادی نوشت[۱۸۸]
اولین کتاب آشپزیویرایش
ابن سیار الوراق در حدود ۹۶۰-۹۴۰ میلادی اولین کتاب آشپزی را بنام کتاب الطبیخ منتشر کرد که شامل ۱۳۲ فصل بود.[۱۸۹][۱۹۰]
محمد بن حسن البغدادی کتاب آشپزی کتاب الطبیخ را در سال ۱۲۲۶ میلادی نوشت. کتاب حاوی ۱۶۰ دستور غذا بود .[۱۹۱]
فلسفهویرایش
فارابی و ابن سینا و غزالی ازفلاسفه دوران طلایی اسلام بودند که بر روی فلسفه غرب بسیار اثر گذاشتند.
خواجه نظام الملک کتاب سیاستنامه خود را حدود ۵ قرن قبل از ماکیاولی نوشت.
یحی ابن بطریق در قرن دهم میلادی کتاب سرالاسرار پرخواننده‌ترین کتاب در اروپا از قرن ۱۳ تا ۱۶ میلادی را نوشت.
ادبیاتویرایش
ترجمه متون مهم به عربی همانند کلیله و دمنه و هزار و یک شب
جامعه شناسیویرایش
ابن خلدون اولین جامع شناس تاریخ است. او کتاب «العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر» را نوشت. این کتاب مقدمه بسیار معروفی دارد و در آن به‌خوبی می‌توان دانش و چندبعدی بودن ابن خلدون را مشاهده کرد. او به رویکرد انتقادی و تحلیلی بسیار اهمیت می‌داد.
کشاورزیویرایش
انقلاب زراعتی قرون میانهویرایش
روشهای آبیاری و کشاورزی و محصولات جدیدی که اولین بار توسط مسلمانان به اروپا آورده شدند باعث بروز انقلاب شگرفی در تعدد محصولات کیفیت و میزان محصولات کشاورزی شد که از آن بعنوان انقلاب زراعتی عربی یاد شده‌است. اولین بار آنتونیو گارسیا ماسیرا در ۱۸۷۶ این اصطلاح را بکار برد[۱۹۲] و در سال ۱۹۷۴ اندرو واتسون مورخ آنرا در یک رساله اثرگذار بکار گرفت[۱۹۳][۱۹۴]
مسلمانان از سه راه به گسترش کشاورزی کمک کردند:
- انتشار کتب فلاحت توسط دانشمندانی مثل ابن وحشیه -ابن بصال و ابن العوام و دیگران که روشهای فلاحت و خصوصیات محصولات و بیماریهای آنها و خصوصیات زمینها را شرح می‌داد.
- وارد کردن آبیاری مکانیزه
- وارد کردن محصولات جدید کشاورزی
۱-اولین کتب در مورد کشاورزیویرایش
اولین کتاب در مورد روشهای کشاورزی را ابن وحشیه در قرن دهم میلادی نوشت که کتاب الفلاحه النبطیه نام داشت[۱۹۵]
بدنبال وی دانمشندان زیادی مثل ابن بصال و ابن زهر و ابن العوام و دیگران کتابهای فلاحت نوشتند که حاوی اطلاعات ارزشمندی در مورد نحوه آبیاری- کشت -برداشت- بیماریهای گیاهان -خاکهای مختلف بود که انتشار آنها کمک فراوانی به افزایش محصولات و بهبود اقتصاد اروپا کرد.
کشت نوبتیویرایش
چرخش محصول یا کشت نوبتی محصولات کشاورزی در یک زمین برای غنی نگه داشتن آن زمین را اولین بار ابن بصال و ابن العوام (ابوالخیر اشبیلی) در کتابهای خود ذکر کردند[۱۹۶]
کشت همراهویرایش
کشت همراه دو محصول در یک مکان که باعث سودبردن دو گیاه از یکدیگر میشود را نیز اولین بار ابن بصال و ابن العوام ذکر کردند[۱۹۷]
طبقه‌بندی خاکویرایش
در قرن ۱۱ میلادی ابن بصال در رساله ای علمی انواع خاک‌ها را بر اساس خصوصیات آنها به ده نوع تقسیم کرد که برای گسترش کشاورزی مفید بود.[۱۹۸]
پیوند زنیویرایش
اولین بار ابن العوام در کتاب الفلاحت خود روش پیوند زدن گیاهان را آموزش داد[۱۹۹]
۲-آبیاری مکانیزهویرایش
اولین بار مسلمانان روشهای آبیاری مکانیزه توسط نیروی حیوانات اهلی - نیروی باد - نیروی آب را به اسپانیا وارد کردند که باعث رسیدن آب به سرزمینهای بلند و دوردست و افزایش قابل توجه میران محصولات شد[۲۰۰][۲۰۱]
ساقیهویرایش
ساقیه وسیله ای است که توسط یک حیوان اهلی به گردش درآمده و چرخی که به آن سطل‌هایی متصل است از طریق این چرخش آب را از محلی به محل بالاتر انتقال می‌دهد و نوعی آبیاری مکانیزه ایجاد می‌کند. این وسیله توسط مسلمانان به اسپانیا آورده شد و باعث افزایش قابل توجه سطح زیر کشت شد[۲۰۲]
نوریهویرایش
نوریه یک توربین است که با نیروی آب رودخانه به حرکت درآمده و آب را از جایی با جای دیگری منتقل می‌کند[۲۰۳] به گفته یک گردشگر که در قرن ۱۳ میلادی از اندلس بازدید کرد تعداد ۵۰۰۰ نوریه در آن شهر فعال بودند[۲۰۴]که هنوز ۱۷ عدد از آنها بنام نواعیر حمات موجود هستند.
۳-وارد کردن محصولات جدیدویرایش
اندرو واتسون ۱۸ محصول جدید را نام می‌برد که مسلمین به اروپا وارد کردند از قبیل نارنج لیمو نارنگی نیشکر پنبه برنج انبه که کشت آنها بسیار به سوددهی و گسترش کشاورزی کمک کرد[۲۰۵]
جستارهای‌وابستهویرایش
منابعویرایش
- ↑ "Inventions in medieval Islam" (به انگلیسی). مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. Retrieved 13 شهریور 1387.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بازدید=(help) - ↑ خبرگزاری مهر: ۲ میلیون نسخه خطی ایرانی خارج از مرزها/ تهیه نسخ نیازمند ارز کافی است. fhcndn: nshlfv 2014.
- ↑ Gorini, Rosanna (October 2003). "Al-Haytham the man of experience. First steps in the science of vision" (PDF). Journal of the International Society for the History of Islamic Medicine. 2 (4): 53–55. Retrieved 25 September 2008.
- ↑ Al-Khalili, Jim (4 January 2009). "The 'first true scientist'". BBC News. Retrieved 24 September 2013.
- ↑ "International Year of Light – Ibn Al-Haytham and the Legacy of Arabic Optics". Archived from the original on 1 October 2014. Retrieved 4 January 2015.
- ↑ G. J. Toomer. Review on JSTOR, Toomer's 1964 review of Matthias Schramm (1963) Ibn Al-Haythams Weg Zur Physik Toomer p. 464: "Schramm sums up [Ibn Al-Haytham's] achievement in the development of scientific method.".
- ↑ Haq, Syed (2009). "Science in Islam". Oxford Dictionary of the Middle Ages. ISSN 1703-7603. Retrievedn 22 October 2014.
- ↑ Ackerman, James S (1991), Distance Points: Essays in Theory and Renaissance Art and Architecture, Cambridge, Massachusetts: MIT Press, ISBN 978-0-262-01122-8.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا اثر زیگرید هونکه ج۱ص۱۰۹و۱۱۰.
- ↑ Martin Levey and Marvin Petruck, Principles of Hindu Reckoning, translation of Kushyar ibn Labban Kitab fi usul hisab al-hind, p. 3, University of Wisconsin Press, 1965.
- ↑ Eder, Michelle (2000), Views of Euclid's Parallel Postulate in Ancient Greece and in Medieval Islam, Rutgers University, retrieved 23 January 2008.
- ↑ Gandz, S. (1936), "The Sources of Al-Khowārizmī's Algebra", Osiris, 1: 263–277.
- ↑ Selin, Helaine (12 March 2008). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Springer Science & Business Media. p. 132. ISBN 978-1-4020-4559-2.
- ↑ Rashed, Roshdi (1994). The development of Arabic mathematics: between arithmetic and algebra. 156. Dordrecht, Boston, London: Kluwer Academic Publishers. p. 277. ISBN 0-7923-2565-6.
- ↑ Sesiano, Jacques (2000). "Islamic mathematics". In Selin, Helaine; D'Ambrosio, Ubiratàn (eds.). Mathematics Across Cultures: The History of Non-Western Mathematics. Springer. p. 148.
- ↑ P. Luckey, Die Rechenkunst bei Ğamšīd b. Mas'ūd al-Kāšī (Steiner, Wiesbaden, 1951).
- ↑ فرهنگ اسلام در غرب ج۱ص۲۲۴.
- ↑ PreAlgebra. Aufmann, Barker, Lockwood. Houghton Mifflin. 4Ed. 2005. p. 159.
- ↑ Boris A. Rosenfeld and Adolf P. Youschkevitch (1996), "Geometry", in Roshdi Rashed, ed. , Encyclopedia of the History of Arabic Science, Vol. 2, p. 447–494 [470], Routledge, London and New York.
- ↑ RASHED, ROSHDI; collaboration, in; MORELON, RÉGIS (1996). Encyclopedia of the History of Arabic Science. doi:10.4324/9780203329030. ISBN 978-0-203-32903-0.[dead link].
- ↑ RASHED, ROSHDI; collaboration, in; MORELON, RÉGIS (1996). Encyclopedia of the History of Arabic Science. doi:10.4324/9780203329030. ISBN 978-0-203-32903-0.
- ↑ O'Connor & Robertson (1999). To al-Tusi, "solution" meant "positive solution", since the possibility of zero or negative numbers being considered genuine solutions had yet to be recognised at the time (Hogendijk, 1989, p.71; 1997, p.894; Smith, 1997b, p.69.
- ↑ O'Connor, John J. ; Robertson, Edmund F. , "Ghiyath al-Din Jamshid Mas'ud al-Kashi", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.
- ↑ Ypma, Tjalling J. (December 1995), "Historical Development of the Newton-Raphson Method", SIAM Review, Society for Industrial and Applied Mathematics, 37 (4): 531–551 [539], doi:10.1137/1037125.
- ↑ "Al-Tusi_Nasir biography". www-history.mcs.st-andrews.ac.uk. Retrieved 2018-08-05. "One of al-Tusi's most important mathematical contributions was the creation of trigonometry as a mathematical discipline in its own right rather than as just a tool for astronomical applications. In Treatise on the quadrilateral al-Tusi gave the first extant exposition of the whole system of plane and spherical trigonometry. This work is really the first in history on trigonometry as an independent branch of pure mathematics and the first in which all six cases for a right-angled spherical triangle are set forth.".
- ↑ ادکوبه‌ای هزاوه‌ای، مصطفی (زمستان ۱۳۸۹). خواجه نصرالدین طوسی. شرکت توسعه کتابخانه‌های ایران.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ ص۲۲۵.
- ↑ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Albategnius". Encyclopædia Britannica. 1 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 491.
- ↑ O'Connor, John J. ; Robertson, Edmund F. , "Al-Battani", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.
- ↑ O'Connor, John J. ; Robertson, Edmund F. (1999). "Ghiyath al-Din Jamshid Mas'ud al-Kashi". MacTutor History of Mathematics archive. Archived from the original on 12 April 2011. Retrieved 11 August 2012.
- ↑ Maher, P (1998). "From Al-Jabr to Algebra". Mathematics in School. 27 (4): 14–15.
- ↑ "Khayyam biography". www-history.mcs.st-and.ac.uk. Retrieved 13 July 2018. "However, Khayyam himself seems to have been the first to conceive a general theory of cubic equations.".
- ↑ Howard Eves (1958). "Omar Khayyam's Solution of Cubic Equations", The Mathematics Teacher (1958), pp. 302–303.
- ↑ Cooper, G. (2003). Journal of the American Oriental Society, 123(1), 248–249.
- ↑ "Taming the unknown. A history of algebra from antiquity to the early ttwentieth century" (PDF). Bulletin of the American Mathematical Society: 727. "However, algebra advanced in other respects. Around 1000, al-Karaji stated the binomial theorem".
- ↑ "Late Medieval Planetary Theory", E. S. Kennedy, Isis 57, #3 (Autumn 1966), 365-378, JSTOR 228366.
- ↑ Pickover, Clifford A. (2009). The Math Book: From Pythagoras to the 57th Dimension, 250 Milestones in the History of Mathematics. Sterling Publishing Company, Inc. p. 106. ISBN 978-1-4027-5796-9.
- ↑ Rashed, R. (1994), "Mathematical induction: al-Karajī and al-Samawʾal", The Development of Arabic Mathematics: Between Arithmetic and Algebra, Boston Studies in the Philosophy of Science, 156, Springer Science & Business Media, ISBN 978-0-7923-2565-9.
- ↑ Nasehpour, Peyman (August 2018). "A Brief History of Algebra with a Focus on theDistributive Law and Semiring Theory". Department of Engineering ScienceGolpayegan University of TechnologyGolpayegan, Isfahan ProvinceIRAN: 2. arXiv:1807.11704. Bibcode:2018arXiv180711704N. "apparently the idea of a function was proposed by the Persian mathematician Sharaf al-Din al-Tusi (died 1213/4), though his approach was not very explicit, perhaps because of this point that dealing with functions without symbols is very difficult. Anyhow algebra did not decisively move to the dynamic function substage until the German mathematician Gottfried Leibniz(1646–1716).
- ↑ سلطان زاده، حسین؛ منتظر، بهناز. «بازتاب ترسیمات هندسی ریاضیدان ایرانی، ابوسهل بیژن بن رستم کوهی در نقوش هندسی معماری». پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی. دریافت‌شده در ۲۱ مارس ۲۰۲۱.
- ↑ Westland, J. Christopher (2020). Audit Analytics: Data Science for the Accounting Profession. Cham: Springer International Publishing ص۴. کاراکتر line feed character در
|عنوان=در موقعیت 134 (کمک) - ↑ حسین امیدیانی. «۱۵۰ آیه قرآن بر نجوم تأکید دارند».
- ↑ Micheau, Francoise. "The Scientific Institutions in the Medieval Near East": 992–3. , in Rashed, Roshdi; Morelon, Régis (1996).
- ↑ Kepple, George Robert; Glen W. Sanner (1998). The Night Sky Observer's Guide. 1. Willmann-Bell. p. 18. ISBN 0-943396-58-1.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ ص۲۰۶.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ ص۲۰۶.
- ↑ Richard Nelson Frye: Golden Age of Persia. p. 163.
- ↑ Lorch, R. P. (1976). "The Astronomical Instruments of Jabir ibn Aflah and the Torquetum". Centaurus. 20 (1): 11–34. Bibcode:1976Cent...20...11L. doi:10.1111/j.1600-0498.1976.tb00214.x.
- ↑ David A. King, "Islamic Astronomy", in Christopher Walker (1999), ed. , Astronomy before the telescope, p. 167-168. British Museum Press. ISBN 0-7141-2733-7.
- ↑ مهندس صفایی. «تلفیق سه ابزار نجوم قدیم و ساخت آن توسط کارشناس رصدخانه دانشگاه کاشان». رصدخانه دانشگاه کاشان.
- ↑ Al-Makkari, (ed. 1986), Nafh Al-Teeb, Volume 4. Dar Al-Fikre, Egypt, pp. 348–349.
- ↑ Emilie Savage-Smith (1993). "Book Reviews", Journal of Islamic Studies 4 (2), pp. 296–299.
- ↑ Tekeli, Sevim (1958), 'Nasiruddin, Takiyuddin ve Tycho Brahe'nin Rasat Aletlerinin mukayesesi'. Ankara Universitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Dergesi, XVI, p. 4. (in Turkish).
- ↑ O'Connor, John J. ; Robertson, Edmund F. , "Abu Mahmud Hamid ibn al-Khidr Al-Khujandi", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.
- ↑ See: p. 608 (note 11) in: Cytryn-Silverman, Katia (2007). "The Fifth Mīl from Jerusalem: Another Umayyad Milestone from Southern Bilād Al-shām". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 70 (3): 603–610.
- ↑ Gharā'ib al-funūn wa-mulah al-`uyūn (The Book of Curiosities of the Sciences and Marvels for the Eyes), 2.1 "On the mensuration of the Earth and its division into seven climes, as related by Ptolemy and others," (ff. 22b-23a).
- ↑ تقویم البلدان ـ ترجمه فارسی ص۱۰۰.
- ↑ King, David A. (1983). "The Astronomy of the Mamluks". Isis. 74 (4): ۵۴۷.
- ↑ Tibbetts, G. R. (1973). "Comparisons between Arab and Chinese Navigational Techniques". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 36 (1): 97–108 [105–6].
- ↑ Schmidl, Petra G. (1996–97). "Two Early Arabic Sources On The Magnetic Compass". Journal of Arabic and Islamic Studies. 1: 81–132.
- ↑ Schmidl, Petra G. (2014-05-08). "Compass". In Ibrahim Kalin (ed.). The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam. Oxford University Press. pp. 144–6.
- ↑ Winfree, Arthur T. (2001). The Geometry of Biological Time (2nd ed.). New York: Springer Science & Business Media. p. 10. ISBN 978-1-4757-3484-3.
- ↑ Gunn, Geoffrey C. Overcoming Ptolemy: The Revelation of an Asian World Region. Lanham, Maryland: Lexington Books. p. 47–48. ISBN 978-1-4985-9014-3.
- ↑ Kraus, Paul (1942–1943). Jâbir ibn Hayyân: Contribution à l'histoire des idées scientifiques dans l'Islam. I. Le corpus des écrits jâbiriens. II. Jâbir et la science grecque. Cairo: Institut Français d'Archéologie Orientale. ISBN 978-3-487-09115-0. OCLC 468740510. vol. I, pp. xvii–lxv.
- ↑ RASHED, ROSHDI; collaboration, in; MORELON, RÉGIS (1996). Encyclopedia of the History of Arabic Science. doi:10.4324/9780203329030. ISBN 978-0-203-32903-0.
- ↑ Ireland, Corydon (15 July 2011). Gazette "Of the bean I sing" Check |url= value (help). Retrieved 21 July 2011.
- ↑ Weinberg, Bennett Alan; Bonnie K. Bealer (2001), The world of caffeine, Routledge, pp. 3–4, ISBN 978-0-415-92723-9.
- ↑ John K. Francis. "Coffea arabica L. RUBIACEAE" (PDF). Factsheet of U.S. Department of Agriculture, Forest Service. Retrieved 27 July 2007.
- ↑ Meyers, Hannah (7 March 2005). ""Suave Molecules of Mocha" -- Coffee, Chemistry, and Civilization". Archived from the original on 9 March 2005. Retrieved 3 February 2007.
- ↑ Meri, Josef W. (2005). Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. Routledge. p. 106. ISBN 1-135-45596-1.
- ↑ Adam Lucas (2006), Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology, p. 65, Brill Publishers, ISBN 9004146490.
- ↑ Adam Robert Lucas (2005), "Industrial Milling in the Ancient and Medieval Worlds: A Survey of the Evidence for an Industrial Revolution in Medieval Europe", Technology and Culture 46 (1): 1-30 [10-1 & 27].
- ↑ Phillip K. Hitti, History of the Arabs (MacMillan Education Ltd, Tenth Edition, 1970) p: 598.
- ↑ Kriss, Timothy C. ; Kriss, Vesna Martich (April 1998). "History of the Operating Microscope: From Magnifying Glass to Micro neurosurgery". Neurosurgery. 42 (4): 899–907.
- ↑ Adam Robert, Lucas (2005). "Industrial Milling in the Ancient and Medieval Worlds: A Survey of the Evidence for an Industrial Revolution in Medieval Europe". Technology and Culture. 46 (1): 1–30 [10].
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ص۲۱۰.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ص۲۱۰.
- ↑ Katz, Victor J. (1995), "Ideas of Calculus in Islam and India", Mathematics Magazine, 68 (3): 163–74, doi:10.2307/2691411, JSTOR 2691411.
- ↑ O'Connor, J. J. ; Robertson, E. F. , eds. (November 1999), "Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham", MacTutor History of Mathematics archive, Scotland: School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, retrieved 20 September 2008.
- ↑ Smith, John D. (1 March 1992), "The Remarkable Ibn al-Haytham", The Mathematical Gazette, Mathematical Association, 76 (475): 189–98, doi:10.2307/3620392, ISSN 0025-5572, JSTOR 3620392.
- ↑ Elkin, Jack M. (1965), "A deceptively easy problem", Mathematics Teacher, 58 (3): 194–99,.
- ↑ Lunde and Stone, Mas'udi. The Meadows of Gold, The Abbasids, p. 14.
- ↑ Bloom, Jonathan (2001). Paper Before Print: The History and Impact of Paper in the Islamic World. New Haven: Yale University Press. pp. 8–10, 42–45. ISBN 0-300-08955-4.
- ↑ تغییرات اقتصادی ای که با ایجاد حکومت اسلامی در جهان آن روز پدید آمد-موریس لمبارد-ترجمه امیرحسین جهانبگلو ص۸۵.
- ↑ Bowles, Edmund A. (2006), "The impact of Turkish military bands on European court festivals in the 17th and 18th centuries", Early Music, Oxford University Press, 34 (4): 533–60, doi:10.1093/em/cal103, S2CID 159617891.
- ↑ Schmidtchen, Volker (1977b), "Riesengeschütze des 15. Jahrhunderts. Technische Höchstleistungen ihrer Zeit", Technikgeschichte 44 (3): 213–237 (226–228).
- ↑ Ágoston, Gábor (2011). "Military Transformation in the Ottoman Empire and Russia, 1500–1800". Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. 12 (2): 281–319 [294]. doi:10.1353/kri.2011.0018. "Initially the Janissaries were equipped with bows, crossbows, and javelins. In the first half of the 15th century, they began to use matchlock arquebuses, although the first references to the Ottomans’ use of tüfek or hand firearms of the arquebus type (1394, 1402, 1421, 1430, 1440, 1442) are disputable.".
- ↑ Ágoston, Gábor (2008), Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire, Cambridge University Press, p. 24, ISBN 978-0-521-60391-1.
- ↑ MughalistanSipahi (19 June 2010). "Islamic Mughal Empire: War Elephants Part 3". Retrieved 28 November 2012 – via YouTube.
- ↑ مقدمه ای بر تاریخ علم- جورج سارتن -.
- ↑ Bag, A.K. (2005). "Fathullah Shirazi: Cannon, Multi-barrel Gun and Yarghu". Indian Journal of History of Science. 40 (3): 431–436. ISSN 0019-5235.
- ↑ Al-Kadi, Ibrahim A. (1992). "The origins of cryptology: The Arab contributions". Cryptologia. 16 (2): 97–126. doi:10.1080/0161-119291866801.
- ↑ Broemeling, Lyle D. (1 November 2011). "An Account of Early Statistical Inference in Arab Cryptology". The American Statistician. 65 (4): 255–257. doi:10.1198/tas.2011.10191. S2CID 123537702.
- ↑ Kent, James A. ; Bommaraju, Tilak V. ; Barnicki, Scott D. (2017). Handbook of Industrial Chemistry and Biotechnology. Springer Science+Business Media. p. 18. ISBN 978-3-319-52287-6.
- ↑ Zayn Bilkadi (University of California, Berkeley), "The Oil Weapons", Saudi Aramco World, January–February 1995, pp. 20–27.
- ↑ Forbes, Robert James (1958). Studies in Early Petroleum History. Brill Publishers. p. 149.
- ↑ Science and Technology in World History edited by William E. Burns صفحه ۲۰۸. کاراکتر line feed character در
|عنوان=در موقعیت 40 (کمک) - ↑ Smil, Vaclav (2017). Energy and Civilization: A History. Cambridge: The MIT Press. p. 246. ISBN 978-0-262-03577-4.
- ↑ سفرهای مارکوپولو-فصل سوم توصیف هرمنیای بزرگ -ص۴۶.
- ↑ Forbes, Robert James (1970). A Short History of the Art of Distillation from the Beginnings Up to the Death of Cellier Blumenthal. Brill Publishers. pp. 41–42. ISBN 978-90-04-00617-1.
- ↑ Caiger-Smith, 1973, p.65.
- ↑ Mason, Robert B. (1995), "New Looks at Old Pots: Results of Recent Multidisciplinary Studies of Glazed Ceramics from the Islamic World", Muqarnas: Annual on Islamic Art and Architecture, Brill Academic Publishers, XII: 1–10, doi:10.2307/1523219, ISBN 90-04-10314-7, JSTOR 1523219.
- ↑ Pinder-Wilson, R. 1991. The Islamic Lands and China. In: H. Tait (ed.), Five Thousand Years of Glass. London: British Museum Press, 112-143; p. 124.
- ↑ Irfan Habib (2011), Economic History of Medieval India, 1200–1500, pp. 53–54, Pearson Education.
- ↑ Donald Routledge Hill (1996), "Engineering", p. 781, in (Rashed & Morelon 1996, pp. 751–95).
- ↑ Hassan, Ahmad Y, Transfer Of Islamic Technology To The West, Part II: Transmission Of Islamic Engineering, History of Science and Technology in Islam.
- ↑ Silvio A. Bedini (1962), "The Compartmented Cylindrical Clepsydra", Technology and Culture, Vol. 3, No. 2, pp. 115–141 (116–118).
- ↑ الحسنی، سلیم (۱۳۹۰). ۱۰۰۱ اختراع: میراث مسلمانان در جهان ما. ترجمهٔ سیاوش شایان … [و دیگران]. تهران، نشرطلایی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۲۲۹-۰۴-۱.
- ↑ Ahmad Y. Hassan (1976), Taqi al-Din and Arabic Mechanical Engineering, p. 34-35, Institute for the History of Arabic Science, University of Aleppo.
- ↑ Tekeli, Sevim (2008). "Taqī Al-Dīn". Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Springer, Dordrecht. pp. 2080–2081.
- ↑ Letcher, Trevor M. (2017). Wind energy engineering: a handbook for onshore and offshore wind turbines. Academic Press. pp. 127–143. ISBN 978-0-12-809451-8.
- ↑ Georges Ifrah (2001). The Universal History of Computing: From the Abacus to the Quatum Computer, p. 171, Trans. E.F. Harding, John Wiley & Sons, Inc. (See [1] Archived 8 October 2006 at the Wayback Machine).
- ↑ Ahmad Y. al-Hassan, The Crank-Connecting Rod System in a Continuously Rotating Machine Archived 12 March 2013 at the Wayback Machine.
- ↑ Donald Hill, "Mechanical Engineering in the Medieval Near East", Scientific American, May 1991, pp. 64-9 (cf. Donald Hill, Mechanical Engineering Archived 25 December 2007 at the Wayback Machine).
- ↑ Ahmad Y. al-Hassan. "The Origin of the Suction Pump: al-Jazari 1206 A.D." Archived from the original on 26 February 2008. Retrieved 16 July 2008.
- ↑ Lucas, Adam (2006), Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology, Brill Publishers, p. 65, ISBN 90-04-14649-0.
- ↑ Eldridge, Frank (1980). Wind Machines (2nd ed.). New York: Litton Educational Publishing, Inc. p. 15. ISBN 0-442-26134-9.
- ↑ Pacey, Arnold (1991) [1990]. Technology in World Civilization: A Thousand-Year History (First MIT Press paperback ed.). Cambridge MA: The MIT Press. pp. 23–24.
- ↑ Donald Hill (2012), The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices, page 273, Springer Science + Business Media.
- ↑ Ancient Discoveries, Episode 12: Machines of the East. History Channel. Archived from the original on 2021-12-14. Retrieved 2008-09-07.
- ↑ Adam Robert, Lucas (2005). "Industrial Milling in the Ancient and Medieval Worlds: A Survey of the Evidence for an Industrial Revolution in Medieval Europe". Technology and Culture. 46 (1): 1–30 [10].
- ↑ Pacey, Arnold (1991). Technology in World Civilization: A Thousand-year History. MIT Press. p. 80. ISBN 978-0-262-66072-3.
- ↑ Savage-Smith, Emilie (1985), Islamicate Celestial Globes: Their History, Construction, and Use, Smithsonian Institution Press, Washington, DC.
- ↑ Holme, Audun (2010). Geometry: our cultural heritage (2nd ed.). Heidelberg: Springer. p. 188. ISBN 978-3-642-14440-0. Retrieved 2021-03-10.
- ↑ گوبلو، هانری (۱۳۷۱). قنات: فنی برای دستیابی به آب. ترجمهٔ ابوالحسن سروقدمقدم و محمدحسین پاپلی‌یزدی. مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی قدس رضوی. صص. ۳۷۶.
- ↑ Mayr, Otto (1970). The Origins of Feedback Control. MIT Press. pp. 42–43.
- ↑ Mayr, Otto (1970). The Origins of Feedback Control. MIT Press. p. 42.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ ص۱۹۷.
- ↑ Hill, Donald R. (1978). "Review of Taqī-al-Dīn and Arabic Mechanical Engineering. With the Sublime Methods of Spiritual Machines. An Arabic Manuscript of the Sixteenth Century". Isis. 69 (1): 117–118. doi:10.1086/351968. JSTOR 230643.
- ↑ Lucas, Adam (2006), Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology, Brill Publishers, p. 65, ISBN 90-04-14649-0.
- ↑ Hill, Donald R. (1978). "Review of Taqī-al-Dīn and Arabic Mechanical Engineering. With the Sublime Methods of Spiritual Machines. An Arabic Manuscript of the Sixteenth Century". Isis. 69 (1): 117–118. doi:10.1086/351968. JSTOR 230643.
- ↑ Eldridge, Frank (1980). Wind Machines (2nd ed.). New York: Litton Educational Publishing, Inc. p. 15. ISBN 0-442-26134-9.
- ↑ Zayn Bilkadi (University of California, Berkeley), "The Oil Weapons", Saudi Aramco World, January–February 1995, pp. 20–27.
- ↑ Bosworth, C. E. (1981). "A Mediaeval Islamic Prototype of the Fountain Pen?". Journal of Semitic Studies. 26 (1): 229–234. doi:10.1093/jss/26.2.229.
- ↑ Donald Hill, "Mechanical Engineering in the Medieval Near East", Scientific American, May 1991, pp. 64-9 (cf. Donald Hill, Mechanical Engineering Archived 25 December 2007 at the Wayback Machine).
- ↑ «الجزری پدر علم رباتیک جهان و دانشمند مسلمان قرن ششم هجری شمسی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۰.
- ↑ «The Monk Basin and Bloodletting».
- ↑ Koetsier, Teun (2001). "On the prehistory of programmable machines: musical automata, looms, calculators". Mechanism and Machine Theory. Elsevier. 36 (5): 589–603.
- ↑ Mayr, Otto (1970). The Origins of Feedback Control. MIT Press. pp. 42–43.
- ↑ J. Adamy & A. Flemming (November 2004), "Soft variable-structure controls: a survey" (PDF), Automatica, 40 (11): 1821–1844, doi:10.1016/j.automatica.2004.05.017.
- ↑ Masood, Ehsad (2009). Science and Islam A History. Icon Books Ltd. pp. 161–163.
- ↑ Kennedy, Edward S. (1951), "An Islamic Computer for Planetary Latitudes", Journal of the American Oriental Society, American Oriental Society, 71 (1): 13–21, doi:10.2307/595221, JSTOR 595221.
- ↑ Bowring, Philip (2019). Empire of the Winds. London, New York: I B Tauris & Co. Ltd.
- ↑ John M. Hobson (2004), The Eastern Origins of Western Civilisation, p. 141, Cambridge University Press, ISBN 0-521-54724-5.
- ↑ ThinkQuest: Library, “Early Navigational Instruments,” http://library.thinkquest.org/C004706/contents/1stsea/nap/page/n-2.html# Archived 2011-08-08 at the Wayback Machine. پیوند خارجی در
|title=وجود دارد (کمک) - ↑ Christides, Vasilios (1988). "Naval History and Naval Technology in Medieval Times the Need for Interdisciplinary Studies". Byzantion. 58 (2): 309–332. JSTOR 44171055.
- ↑ Meinert CL, Tonascia S (1986). Clinical trials: design, conduct, and analysis. Oxford University Press, USA. p. 3. ISBN 978-0-19-503568-1.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا - زیگرید هونکه ج۲ص۷۲.
- ↑ Snodgrass, Mary Ellen (2015). World Clothing and Fashion: An Encyclopedia of History, Culture, and Social Influence. Routledge. p. 153.
- ↑ Ahmad Y. al-Hassan (2001), Science and Technology in Islam: Technology and applied sciences, pages 73-74 Archived 2017-12-09 at the Wayback Machine, UNESCO.
- ↑ Lebling Jr. , Robert W. (July–August 2003), "Flight of the Blackbird", Saudi Aramco World: 24–33, retrieved 28 January 2008.
- ↑ Teltscher, Kate (2000). "The Shampooing Surgeon and the Persian Prince: Two Indians in Early Nineteenth-century Britain". Interventions: International Journal of Postcolonial Studies. 2 (3): 409–23.
- ↑ Robert W. , Lebling Jr. "Flight of the Blackbird". Saudi Aramco World.
- ↑ Koenig, Harold George (2005). Faith and mental health: religious resources for healing. Templeton Foundation Press. ISBN 1-932031-91-X.
- ↑ Finger, Stanley (1994). Origins of Neuroscience: A History of Explorations into Brain Function. Oxford University Press. p. 70. ISBN 978-0-19-514694-3.
- ↑ "Middle East Journal of Anesthesiology". Middle East Journal of Anesthesiology. 4: 86. 1974.
- ↑ Missori, Paolo; Brunetto, Giacoma M. ; Domenicucci, Maurizio (7 February 2012). "Origin of the Cannula for Tracheotomy During the Middle Ages and Renaissance". World Journal of Surgery. 36 (4): 928–934. doi:10.1007/s00268-012-1435-1. PMID 22311135. S2CID 3121262.
- ↑ Cosman, Madeleine Pelner; Jones, Linda Gale (2008). Handbook to Life in the Medieval World. Handbook to Life Series. 2. Infobase Publishing. pp. 528–530. ISBN 978-0-8160-4887-8.
- ↑ Ingrid Hehmeyer and Aliya Khan (2007). "Islam's forgotten contributions to medical science", Canadian Medical Association Journal 176 (10).
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۲ ص۱۲۶.
- ↑ فرهنگ اسلام در غرب -هونکه-ج۲ ص۱۳۴.
- ↑ Cosman, Madeleine Pelner; Jones, Linda Gale (2008). Handbook to Life in the Medieval World. Handbook to Life Series. 2. Infobase Publishing. pp. 528–530. ISBN 978-0-8160-4887-8.
- ↑ M. W. Dols, The black death in the Middle East, New Jersey, 1977, 322. M. Aguiar Aguilar, "Aproximación al léxico árabe medieval de la epidemia y de la peste", Medicina e Historia (2014) http://issuu.com/fundacionuriach/docs/m_h_2_2014_v7_r. پیوند خارجی در
|title=وجود دارد (کمک) - ↑ al-Zahrāwī, Abū al-Qāsim Khalaf ibn ʻAbbās; Studies, Gustave E. von Grunebaum Center for Near Eastern (1973). Albucasis on surgery and instruments. University of California Press. ISBN 978-0-520-01532-6. Retrieved 16 May 2011.
- ↑ Abdel-Halim, Rabie E. (September 2005). "Contributions of Ibn Zuhr (Avenzoar) to the progress of surgery: a study and translations from his book Al-Taisir". Saudi Med J. 26 (9): 1333–9. PMID 16155644.
- ↑ Holmes-Walker, Anthony (2004). Life-enhancing plastics: plastics and other materials in medical applications. London: Imperial College Press. p. 176. ISBN 978-1-86094-462-8.
- ↑ Shevel, E; Spierings, EH (April 2004). "Role of the extracranial arteries in migraine headache: a review". Cranio: The Journal of Craniomandibular Practice. 22 (2): 132–6. doi:10.1179/crn.2004.017. PMID 15134413. S2CID 12318511.
- ↑ Hehmeyer, Ingrid; Khan Aliya (8 May 2007). "Islam's forgotten contributions to medical science". Canadian Medical Association Journal. 176 (10): 1467–1468.
- ↑ Wade, N. J. (2006). Perception and Illusion: Historical Perspectives. Springer Science & Business Media. p. 64. ISBN 978-0-387-22723-8.
- ↑ Davis, Matthew C. ; Griessenauer, Christoph J. ; Bosmia, Anand N. ; Tubbs, R. Shane; Shoja, Mohammadali M. (1 January 2014). "The naming of the cranial nerves: A historical review". Clinical Anatomy. 27 (1): 14–19. doi:10.1002/ca.22345. ISSN 1098-2353. PMID 24323823. S2CID 15242391.
- ↑ Rispler-Chaim, Vardit (2007). Disability in Islamic law. Springer. p. 134. ISBN 978-1-4020-5051-0.
- ↑ Haddad, Farid S. (18 March 2007). "InterventionaI physiology on the Stomach of a Live Lion: AlJ, mad ibn Abi ai-Ash'ath (959 AD)". Journal of the Islamic Medical Association. 39: 35. doi:10.5915/39-1-5269. Retrieved 4 December 2011.
- ↑ "Knowledge of the circulation of the blood from Antiquity down to Ibn al-Nafis". Hamdard Medicus. 37 (1): 24–26. 1994.
- ↑ Mahlooji, Kamran; Abdoli, Mahsima; Tekiner, Halil; Zargaran, Arman (2021-03-23). "A new evidence on pulmonary circulation discovery: A text of Ibn Luqa (860–912 AD)". European Heart Journal. doi:10.1093/eurheartj/ehab039. ISSN 0195-668X.
- ↑ Arnaldez, R. , Le Paradis de la sagesse du medecin 'Ali b. Rabbān al-Tabarī," Documenti e studi sulla tradizione filosofica médiévale, 8 (1997), pp. 389-402.
- ↑ Adang, Camilla, Muslim Writers on Judaism and the Hebrew Bible: From Ibn Rabbān to Ibn Hazm, Leiden: 1996, pp. 23-30.
- ↑ Siggel, Alfred (1951). Die indischen Bücher aus dem Paradies der Weisheit über die Medizin des' Alī ibn Sahl Rabban al-Ṭabarī. Übersetzt und erläutert. Wiesbaden: Akademie der Wissenschaften und der Literatur.
- ↑ Ingle, John Ide; Baumgartner, J. Craig (2008). Ingle's Endodontics. PMPH-USA. p. 1281."The individual first credited with the principle of extraction and replantation was an Arabian physician by the name of Abulcasis who practiced in the eleventh century.".
- ↑ Andrews, Esther K. (2007). Practice Management for Dental Hygienists. Lippincott Williams & Wilkins. p. 6."Abu al-Qasim, also known as Abulcasis, wrote an encyclopedia of medicine and surgery (al-Tasrif) that is now kept at Oxford University. His unique contribution to dentistry reported the relationship between calculus and periodontal disease. He promoted prevention by recommending scaling calculus above and below the gums until all accretions were removed even if it takes multiple visits.".
- ↑ Zirkle, Conway (April 25, 1941). "Natural Selection before the 'Origin of Species'". Proceedings of the American Philosophical Society. Philadelphia, PA: American Philosophical Society. 84 (1): 71–123. ISSN 0003-049X. JSTOR 984852.
- ↑ Susanne Utzt, Sahar Eslah, Martin Carazo Mendez, Christian Twente (30 October 2016). Große Völker 2: Die Araber [Great peoples 2: The Arabs] (Video documentary) (in German). Germany: Terra X via ZDF. Event occurs at 24:05 min. Retrieved 13 January 2017.
- ↑ Diana Twede (2005). "The Origins of Paper Based Packaging" (PDF). Conference on Historical Analysis & Research in Marketing Proceedings. 12: 288–300 [289]. Archived from the original (PDF) on July 16, 2011. Retrieved March 20, 2010.
- ↑ "Medina of Fez". UNESCO. Retrieved 31 July 2012.
- ↑ "Oldest higher-learning institution, oldest university". Guinness World Records. Retrieved 30 July 2020.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا-هونکه-ج۲ص۲۹۶.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا-هونکه-ج۲ص۲۹۷.
- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا-هونکه-ج۲ص۲۹۷.
- ↑ Murray, H. J. R. (1913). A History of Chess. Oxford University Press. p. 879. ISBN 0-19-827403-3.
- ↑ Urtatim. "Kitab al-Tabih". Good Reads. Goodreads Inc. Retrieved 20 May 2015.
- ↑ "كنز من كنوز الحضارة الاسلامية يعود للحياة من جديد". Al Basrah Network. Retrieved 20 May 2015.
- ↑ Yemek kitapları: Moda değil yaşam özeti
- ↑ Ruggles, D. Fairchild (2000). Gardens, Landscape, and Vision in the Palaces of Islamic Spain. Penn State Press ص۳۱و۳۲.
- ↑ Squatriti, Paolo (2014). "Of Seeds, Seasons, and Seas: Andrew Watson's Medieval Agrarian Revolution Forty Years Later". The Journal of Economic History. 74 (4): 1205–1220.
- ↑ Decker, Michael (2009). "Plants and Progress: Rethinking the Islamic Agricultural Revolution". Journal of World History. 20 (2): 187–206. doi:10.1353/jwh.0.0058.
- ↑ Ruggles, D. Fairchild (2008). Islamic Gardens and Landscapes. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-4025-2.
- ↑ Ruggles, D. Fairchild (2008). Islamic Gardens and Landscapes. University of Pennsylvania Press ص ۳۲ تا۳۵.
- ↑ Ruggles, D. Fairchild (2008). Islamic Gardens and Landscapes. University of Pennsylvania Press ص ۳۲ تا ۳۵.
- ↑ John H. Harvey, "Gardening Books and Plant Lists of Moorish Spain", Garden History, Vol. 3, No. 2 (Spring, 1975), pp. 10-21.
- ↑ "Ibn al-'Awwām | Kitāb al-filāḥa". The Filāḥa Texts Project. Retrieved 8 December 2019.
- ↑ Glick, Thomas (1996). Irrigation and Hydraulic Technology: Medieval Spain and its Legacy. Varorium. ISBN 978-0-86078-540-8.
- ↑ Mazoyer, Marcel; Roudart, Laurence (2006). A History of World Agriculture: From the Neolithic Age to the Current Crisis. New York University Press. p. 147. ISBN 978-1-58367-121-4.
- ↑ Glick, Thomas F. (2010). "saqiya". In Bjork, Robert E. (ed.). The Oxford Dictionary of the Middle Ages. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866262-4.
- ↑ Glick, Thomas F. (2010). "noria". In Bjork, Robert E. (ed.). The Oxford Dictionary of the Middle Ages. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866262-4.
- ↑ Ruggles, D. Fairchild (2007). "The Great Mosque of Cordoba: Fruited Trees and Ablution Fountains" (Podcast and summary). Doha: Hamad Bin Khalifa Symposium on Islamic Art.
- ↑ Decker, Michael (2009). "Plants and Progress: Rethinking the Islamic Agricultural Revolution". Journal of World History. 20 (2): 187–206. doi:10.1353/jwh.0.0058.