اسرار گنج دره جنی
اسرار گنج دره جنی فیلمی ایرانی ساخته ابراهیم گلستان است[۱] [۲]. این فیلم در سالهای ۱۳۵۰-۱۳۵۱ ساخته شد و در سال ۱۳۵۳ به نمایش عمومی درآمد[۲].
| اسرار گنج دره جنی | |
|---|---|
 | |
| کارگردان | ابراهیم گلستان |
| تهیه‌کننده | ابراهیم گلستان و پرویز صیاد |
| نویسنده | ابراهیم گلستان |
| بازیگران | پرویز صیاد مری آپیک شهناز تهرانی محمود بهرامی صادق بهرامی جهانگیر فروهر لرتا |
مدت زمان | ۱۳۷ دقیقه |
| کشور | ایران |
فیلم کنایات مکرری به روحیه مدرنیزاسیون آمرانه شاه و روند نوسازی سطحی او دارد. جشن‌های دوهزار و پانصد ساله و قراردادهای خارجی ایران در زمان سلطنت محمدرضا شاه به‌طور نمادین در این فیلم به نمایش آمده و زیر تیغ نقد گلستان قرار گرفته‌است.[۳]
گلستان که در هنگام تکمیل فیلم امید چندانی به نمایشش نداشت، پیش از هر کار روایت مکتوب فیلم را به صورت کتابی به همان نام اسرار گنج دره جنی آماده کرد [۴] [۵] و در دی‌ماه ۱۳۵۳ در نشر روزن منتشر کرد.[۶]
خلاصه داستان
ویرایشعلی (پرویز صیاد) کشاورزی است که به هنگام شخم زمین‌اش به گنجی بزرگ دست می‌یابد. او پنهانی و به تکرار مقداری از اشیاء گنج را برای فروش به شهر می‌برد، و به زودی زندگی مجللی برای خود فراهم می‌کند. خریداران عتیقه (صادق بهرامی، جهانگیر فروهر و لرتا) در شهر علی را تشویق می‌کنند که از همسر روستایی‌اش معصومه (مری آپیک) جدا شود و با زنی شهری (شهناز تهرانی) ازدواج کند. عده ای از اهالی روستا و خریداران عتیقه درصددند تا به محل گنج دست پیدا کنند. در لحظه‌ای که مراسم عروسی باشکوه علی برپا است انفجار دینامیت کارگران جاده‌سازی خانهٔ پوشالی علی را ویران می‌کند، و همه، حتی همسر سابق و فعلی‌اش، علی را تنها می‌گذارند.
بازیگران
ویرایشاسامی بازیگران فیلم اسرار گنج دره جنی به ترتیب حضور در فیلم، که در عنوان‌بندی پایانی فیلم آمده است[۱] [۲]:
- پرویز صیاد به نقش علی
- مری آپیک به نقش معصومه
- مانی حقیقی
- سید یزدی
- رضا هوشمند
- محسن تقوایی
- باقر صحرارودی
- صادق بهرامی به نقش خریدار عتیقه
- جهانگیر فروهر به نقش خریدار عتیقه
- لرتا
- شهناز تهرانی به نقش زن شهری
- محمود بهرامی
- مهدی فخیم‌زاده
- محمد گودرزی
- بهمن زرین‌پور
- محمد سوهانکی
- عنایت بخشی
عوامل تولید فیلم
ویرایشنویسنده، تهیه کننده، کارگردان، مدیر فیلم‌برداری و تدوین: ابراهیم گلستان
- مدیر تهیه: رحمان اسدی
- دستیار فیلم‌بردار: امیر کراری
- صدا: محمود هنگوال
- آهنگساز موسیقی فیلم و رهبر نوازندگان : فرهاد مشکات
- ساخت مجسمه‌ها و کارهای ساخت: کاوه گلستان
- نقاشی: بهمن دادخواه
- دکور: استاد کاظم
- چهره‌پرداز: عبدالله اسکندری
نمایش فیلم
ویرایشفیلم «اسرار گنج دره جنی» برای بار نخست در تاریخ سه‌شنبه ۱۹ آذر ۱۳۵۳ خورشیدی در سینما کاپری تهران در پنج نوبت به نمایش درآمد. [۷] [۸] این فیلم جایگزین فیلم هیاهو (محمد صفار) در سینما کاپری تهران شد.[۹]
فیلم اسرار گنج دره جنی، پس از چهار هفته نمایش (۲۷ روز) در سینما کاپری تهران، در تاریخ سه‌شنبه ۱۷ دی ۱۳۵۳ جای خود را به فیلم خاک (مسعود کیمیایی) داد. [۱۰] [۱۱] این فیلم ۴ سال بعد در تاریخ سه‌شنبه ۶ تیر ۱۳۵۷ در سینما مولن‌روژ در شش نوبت دوباره اکران شد[۱۲] و پس از ۱۵ شب نمایش، در تاریخ چهارشنبه ۲۱ تیر ۱۳۵۷ جای خود را به فیلم طبیعت بیجان (سهراب شهبد ثالث) داد. [۱۳] [۱۴]
حواشی نمایش و توقیف فیلم
ویرایشبر اساس جدول نمایش فیلم‌ها در روزنامه اطلاعات، فیلم «اسرار گنج دره جنی» در سال ۱۳۵۳ برای ۴ هفته و در سال ۱۳۵۷ برای دو هفته نمایش داده شده است و این درحالی‌ست که در برخی منابع به توقف نمایش در سال ۱۳۵۳، بعد از ۲ هفته، اشاره شده است.
ابراهیم گلستان در مصاحبه با رادیو فردا که اردیبهشت ۱۳۹۷ منتشر شده‌است،[۱۵] به داستان توقیف این فیلم اشاره می‌کند. او می‌گوید پیش از تولید این فیلم امکان کار کردن از او سلب شده بود و پس از توقیف فیلم از ایران مهاجرت می‌کند مهاجرتی که با کشته شدن هویدا همیشگی می‌شود.
گلستان به بهانه تک‌نسخه بودن فیلم از نمایش آن در دربار جلوگیری می‌کند تا این که دربار هنگام زیرنویس شدن فیلم در فرانسه، از وجود سایر نسخه‌ها مطلع می‌شود. او می‌گوید پسر خانم ابتهاج (علیرضا عروضی) که در اکران فیلم در دربار حضور داشت، نقل می‌کند امیر عباس هویدا در غیاب شاه و حضور شهبانو تنها کسی بود که مقصود اصلی آن را درک کرد و همین فرد هم مسبب پایین کشیدن آن از نمایش عمومی فیلم می‌شود.
تولید فیلم
ویرایشابراهیم گلستان که از مشکل‌دار بودن موضوع فیلم آگاه بود و امکان توقیف فیلم را می‌داد، از مجموعه بازیگران فیلمهای صمدآقا استفاده کرد و با دادن ظاهری کمیک آن را به اکران رسانید. ابراهیم گلستان ایده تهیه فیلم را پس از پیشنهاد همکاری از طرف پرویز صیاد با او مطرح می‌کند که صیاد «آناً» منظور او را متوجه می‌شود. افزون بر آن فرخ غفاری نیز پیش از ساخت فیلم از جنبه انتقادی این فیلم مطلع می‌شود و قول سکوت می‌دهد.
نقدها و نظرها دربارهٔ فیلم
ویرایشاحمدرضا احمدی در نوشته «حقیقت تلخ است» برای ویژه نامه کتاب «نوشتن با دوربین» دربارهٔ شب نمایش این فیلم می‌نویسد:
گلستان در فیلم اسرار گنج درّه جنّی انقلاب ۱۳۵۷ را پیش‌بینی کرد. ساختمان یادبود مرد دهاتی سرمست از ثروت بادآورده، بر اثر زمین لرزه کُن فیکون می‌شود. شخصیت گلستان در این فیلم همان نقاشی است که همه چیز را پیش‌بینی می‌کند (نقش نقاش را عنایت‌الله بخشی بازی می‌کند و حرف‌های گلستان از زبان او گفته می‌شود.
در ادامه می‌گوید:
گلستان یک بار برایم گفت: قرار بود این فیلم را ببرند به دربار که شاه ببیند. شاه همان شب مسافر قاهره بود و فرصت نکرد فیلم را ببیند. بدین ترتیب فیلم نجات پیدا کرد. بعد یکی از روشنفکران سابق چپ که از حواریون هویدا بود فیلم را لود داد. او به هویدا می‌گوید: گلستان همه شما را مسخره کرده‌است. چه طور نفهمیدید؟ این را هم، برای تنوع، از دانشمندان سانسورچی شاه داشته باشید که وقتی فیلم را می‌بینند فقط یک ایراد به آن می‌گیرند و می‌گویند: «صحنه‌ای که صمد ادرار می‌کند از فیلم باید خارج شود!» آنها فکر می‌کرده‌اند که در این فیلم، پرویز صیاد در نقش «صمد» بازی می‌کند و تنها ایراد فیلم هم ادرار کردن صمد در فیلم است.[۱۶]
منابع
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «اسرار گنج دره جنی». بانک جامع اطلاعات سینمای ایران، سوره سینما.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ پوستر فیلم و عنوان‌بندی پایانی فیلم «اسرار گنج دره جنی»
- ↑ ابراهیم گلستان، نامه به سیمین. مهرنامه، شماره ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۱، صفحهٔ ۲۵
- ↑ میلانی, عباس. "اسرار 'اسرار گنج دره جنی'؛ روایت‌هایی متفاوت از توقیف یک فیلم". بی‌بی‌سی.
- ↑ «اسرار ناگفته گنج دره جنّی/ اسناد سانسور کتاب ابراهیم گلستان». وبگاه تاریخ ایرانی. ۱۹ تیر ۱۴۰۱.
- ↑ اسرار گنج دره جنی. نشر روزن. دی ۱۳۵۳. صص. ۲۳۳.
- ↑ «تبلیغ نمایش نخست فیلم «اسرار گنج دره جنی» در سینما کاپری تهران». روزنامه اطلاعات. سه‌شنبه ۱۹ آذر ۱۳۵۳، صفحه ۹. وبگاه دانش‌سرای مشروطه (۱۴۵۸۱).
- ↑ «تبلیغ نمایش نخست فیلم «اسرار گنج دره جنی» در سینما کاپری تهران». روزنامه اطلاعات. دوشنبه ۱۸ آذر ۱۳۵۳، صفحه ۱۸. وبگاه دانش‌سرای مشروطه (۱۴۵۸۰).
- ↑ «آخرین نمایش فیلم «هیاهو» در جدول برنامه‌ی سینماهای تهران در سینما کاپری». روزنامه اطلاعات. دوشنبه ۱۸ آذر ۱۳۵۳، صفحه ۱۴. وبگاه دانش‌سرای مشروطه (۱۴۵۸۰).
- ↑ «تبلیغ نمایش نخست فیلم «خاک» در سینماهای تهران». روزنامه اطلاعات. سه‌شنبه ۱۷ دی ۱۳۵۳، صفحه ۲۰. وبگاه دانش‌سرای مشروطه (۱۴۶۰۳).
- ↑ «آخرین نمایش فیلم «اسرار گنج دره جنی» در جدول برنامه‌ی سینماهای تهران در سینما کاپری». روزنامه اطلاعات. دوشنبه ۱۶ دی ۱۳۵۳، صفحه ۱۴. وبگاه دانش‌سرای مشروطه (۱۴۶۰۲).
- ↑ «تبلیغ نمایش مجدد فیلم «اسرار گنج دره جنی» در سینما مولن‌روژ تهران». روزنامه اطلاعات. سه‌شنبه ۶ تیر ۱۳۵۷، صفحه ۲۲. وبگاه دانش‌سرای مشروطه.
- ↑ «آخرین نمایش فیلم «اسرار گنج دره جنی» در سینما مولن‌روژ در جدول برنامه‌ی سینماهای تهران و تبلیغ نمایش نخست فیلم طبیعت بیجان در سینما مولن‌روژ». روزنامه اطلاعات. سه‌شنبه ۲۰ تیر ۱۳۵۷، صفحه ۱۸. وبگاه دانش‌سرای مشروطه.
- ↑ «تبلیغ نمایش نخست فیلم «طبیعت بیجان» در سینما مولن‌روژ». روزنامه اطلاعات. چهارشنبه ۲۱ تیر ۱۳۵۷، صفحه ۲۲. وبگاه دانش‌سرای مشروطه.
- ↑ عبدی، محمد (۱۳۹۷). ««ابراهیم گلستان؛ نقطه، سر سطر» تصاویری که طی ۱۰ سال تصویربرداری چهره‌ای متفاوت از ابراهیم گلستان را تصویر کرده‌است». گزارش تصویری. رادیو فردا. دریافت‌شده در ۱۷ بهمن ۱۴۰۲.
- ↑ جاهد پ. «نوشتن با دوربین»، چاپ چهارم، ۱۳۹۴، بخش ضمیمه، ص ۲۸۹–۲۹۰، خود به نقل از نشریه نگاه نو، ویزه نامه کتاب «نوشتن با دوربین»، شماره ۶۷، آبان ۱۳۸۴