ایرینوتکان (انگلیسی: Irinotecan؛ تلفظ انگلیسی: ایرینوتیکَن) که با نام تجاری کَمپتوسار (Camptosar) هم شناخته می‌شود، یک داروی شیمی‌درمانی است که در درمان سرطان روده بزرگ و سرطان ریه نوعِ سلول کوچک (SCLC) کاربرد دارد.[۱] برای درمان سرطان روده بزرگ این دارو به‌تنهایی یا در ترکیب با فلوروراسیل[۱] و برای درمان سرطان ریه نوع سلول کوچک در ترکیب با سیس‌پلاتین بکار می‌رود.[۱] این دارو به صورت تزریق وریدی تجویز می‌شود.[۱]

ایرینوتکان
داده‌های بالینی
نام‌های تجاریCamptosar (US), Campto (EU), Onivyde (liposomal)
AHFS/Drugs.commonograph
مدلاین پلاسa608043
رده‌بندی داروهای
بارداری
  • AU: D
روش مصرف داروداخل‌وریدی
کد ATC
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی
داده‌های فارماکوکینتیک
زیست فراهمیNA
متابولیسمگلوکوریداسیون در کبد
نیمه‌عمر حذف۶ تا ۱۲ ساعت
دفعصفراوی و کلیوی
شناسه‌ها
  • (S)-4,11-diethyl-3,4,12,14-tetrahydro-4-hydroxy-
    3,14-dioxo1H-pyrano[۳’,۴’:6,7]-indolizino[1,2-b]quinolin-
    9-yl-[۱٬۴’bipiperidine]-1’-carboxylate
شمارهٔ سی‌ای‌اس
پاب‌کم CID
IUPHAR/BPS
دراگ‌بنک
کم‌اسپایدر
UNII
KEGG
ChEBI
ChEMBL
CompTox Dashboard (EPA)
ECHA InfoCard100.219.260 ویرایش در ویکی‌داده
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیاییC33H38N4O۶
جرم مولی586.678 g/mol (irinotecan)
623.139 g/mol (irinotecan hydrochloride)
677.185 g/mol (irinotecan hydrochloride trihydrate) g·mol−1
مدل سه بعدی (جی‌مول)
  • O=C7OCC=6C(=O)N2C(\c1nc5c(c(c1C2)CC)cc(OC(=O)N4CCC(N3CCCCC3)CC4)cc5)=C/C=6[C@@]7(O)CC
  • InChI=1S/C33H38N4O6/c1-3-22-23-16-21(43-32(40)36-14-10-20(11-15-36)35-12-6-5-7-13-35)8-9-27(23)34-29-24(22)18-37-28(29)17-26-25(30(37)38)19-42-31(39)33(26,41)4-2/h8-9,16-17,20,41H,3-7,10-15,18-19H2,1-2H3/t33-/m0/s1 ✔Y
  • Key:UWKQSNNFCGGAFS-XIFFEERXSA-N ✔Y
 N✔Y (این چیست؟)  (صحت‌سنجی)

شایع‌ترین عوارض جانبی این دارو عبارتند از: اسهال، استفراغ، نارسایی مغز استخوان، ریزش مو، تنگی نفس و تب.[۱] عوارض جانبی شدید آن هم شامل ترومبوز، التهاب روده بزرگ واکنش‌های حساسیتی است.[۱] افرادی که دارای هر دو نسخهٔ واریانِ ژنیِ UGT1A1*28 هستند، بیشتر از سایرین در معرض عوارض جانبی این دارو هستند. مصرف این دارو در دوران بارداری ممکن است به جنین صدمه بزند.[۱]

ایرینوتکان یکی از اعضای خانوادهٔ دارویی «بازدارنده‌های توپوایزومراز» است[۲] که کارش را از طریق مهار توپوایزومراز نوع ۱ انجام می‌دهد که منجر به آسیب دی‌ان‌ای و مرگ سلولی می‌شود.[۱] ایرینوتکان از مادهٔ طبیعی کمپتوتسین بدست می‌آید.[۱]

این دارو در سال ۱۹۹۶ میلادی توسط سازمان غذا و دارو آمریکا پذیرفته شد[۱] و هم‌اکنون جزءِ داروهای ضروری سازمان جهانی بهداشت است که مجموعه‌ای از مؤثرترین و بی‌خطرترین داروها در سیستم سلامت هستند.[۳]

ایرینوتکان در انگلستان به صورت ژنریک در دسترس است و ۱۱۴٫۰۰ پوند استرلینگ به‌ازای هر ۱۰۰ میلی‌گرم، برای سرویس سلامت همگانی (ان‌اچ‌اس) هزینه دارد.[۲]

منابع ویرایش

  1. ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ "Irinotecan Hydrochloride". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on 22 December 2016. Retrieved 8 December 2016.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ British national formulary: BNF 69 (69 ed.). British Medical Association. 2015. p. 624. ISBN 978-0-85711-156-2.
  3. "WHO Model List of Essential Medicines (19th List)" (PDF). World Health Organization. April 2015. Archived from the original (PDF) on 13 December 2016. Retrieved 8 December 2016.

پیوند به بیرون ویرایش