ائل‌گلی
ائل گولی (دریاچهٔ مردم) یا شاه گولی (دریاچهٔ شاه گولی) یکی از مهم‌ترین گردشگاه‌های شهر تبریز است که در جنوب شرق آن و در ۷ کیلومتری مرکزشهر واقع شده‌است. این مکان در زمان آق‌قویونلوها ایجاد شده و در دورهٔ صفویان گسترش یافته‌است. قهرمان میرزا (هشتمین پسر عباس میرزا) نیز این عمارت را تکمیل‌تر نموده و آن را به‌صورت یک گردشگاه سلطنتی برای درباریان قاجار درآورده‌است.[۱]
| باغ، استخر و عمارت شاه گولی | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | باغ، استخر و عمارت شاه گولی |
| کشور | ایران |
| استان | استان آذربایجان شرقی |
| شهرستان | تبریز |
| اطلاعات اثر | |
| نام محلی | شاه گول هست |
| نام‌های قدیمی | شاه گولی |
| سالهای مرمت | دوره‌های صفویه، قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی |
| کاربری | باغ |
| کاربری کنونی | تفرجگاه تفریحی |
| دیرینگی | آق‌قویونلوها |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۲۴۷۷۴ |
| تاریخ ثبت ملی | ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ |
عمق دریاچهٔ ائ. گولی ۲ متر بوده و در محوطهٔ آن قایقرانی انجام می‌شود. همچنین شهر بازی (لوناپارک) و نیز غذاخوری و فست‌فود و کافی‌شاپ‌های متعددی در داخل این گردشگاه وجود دارد. شاه‌گلی دارای هتل، مسافرخانه و دفتر جهانگردی فعال است[۲]
نام‌شناسی
ویرایشروستای «شاه گولی» (محلهٔ ائل‌گولی فعلی) در اولین سرشماری رسمی ایران در سال ۱۳۳۵ خورشیدی، جمعیتی بالغ بر ۵۷۶ نفر را در خود جای داده بود.[۳] هرچند پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، نام این محله و مجموعهٔ گردشگری واقع در مجاورت آن در اکثر اسناد رسمی و نقشه‌ها به «اائل‌گولی» تغییر یافت؛[۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱] اما در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ خورشیدی، این مجموعه با عنوان «شاه‌گولی» به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۱۲] در برخی از نقشه‌های تبریز در دورهٔ جمهوری اسلامی نیز نام این مجموعه به صورت «شاه‌گولی» درج شده‌است.[۱۳]
| باغ، استخر و عمارت ائل‌گلی (شاه‌گولی) | |
|---|---|
| | |
| | |
| نام | باغ، استخر و عمارت ائل‌گلی (شاه‌گولی) |
| کشور | ایران |
| استان | استان آذربایجان شرقی |
| شهرستان | تبریز |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های قدیمی | شاه گولی |
| سالهای مرمت | دوره‌های صفویه، قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی |
| کاربری | باغ |
| دیرینگی | آق‌قویونلوها |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۲۴۷۷۴ |
| تاریخ ثبت ملی | ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ |
ائل‌گولی (دریاچهٔ مردم) یا شاه‌گُولی (دریاچهٔ شاه) یکی از مهم‌ترین گردشگاه‌های شهر تبریز است که در جنوب شرق آن و در ۷ کیلومتری مرکزشهر واقع شده‌است. این مکان در زمان آق‌قویونلوها ایجاد شده و در دورهٔ صفویان گسترش یافته‌است. قهرمان میرزا (هشتمین پسر عباس میرزا) نیز این عمارت را تکمیل‌تر نموده و آن را به‌صورت یک گردشگاه سلطنتی برای درباریان قاجار درآورده‌است.[۱۴]
عمق دریاچهٔ ائل گولی ۱۲ متر بوده و در محوطهٔ آن قایقرانی انجام می‌شود. همچنین شهر بازی (لوناپارک) و نیز غذاخوری و فست‌فود و کافی‌شاپ‌های متعددی در داخل این گردشگاه وجود دارد. ائل‌گولی دارای هتل، مسافرخانه و دفتر جهانگردی فعال است[۱۵] و با احداث هتل پارس ائل‌گلی، این گردشگاه جنبهٔ جهانی پیدا کرده‌است.
«ائل گولی» عنوانی است که بعد از انقلاب ۵۷ ایران و سرنگونی سلطنت پهلوی در جهت حذف واژه «شاه» از اسامی و عناوین مکانها ایجاد شد، و بعلت جایگزینی در مکتوبات رسمی و نقشه ها و تابلوهای شهری مردم برای راهنمایی مسافران مجبور به استفاده از عنوان جدید شدند. اکنون نیز ساکنین بومی به ندرت از عنوان ائل گولی استفاده میکنند و اغلب عنوان اصلی یعنی شاه گلی را بکار میبرند.
در سالهای گذشته تلاش هایی برای بازگرداندن عنوان اصلی این پارک تاریخی در شورای شهر تبریز صورت گرفت که ناکام ماند. ضمنان کلمه شاه در شاه گولی ربطی به رژیم سابق پهلوی ندارد گول در زبان ترکی به معنی نوعی دریاچه و یا برکه هست منظور از شاه گولی دریاچه بزرگ هست
پیشینه
ویرایش
ائل گلی تا پیش از روی‌کارآمدن صفویان، بزرگترین منبع ذخیرهٔ آب جهت آبیاری باغ‌های مناطق شرقی تبریز تا دروازهٔ تهران و تپلی‌باغ بوده‌است. در دوران حکومت صفویان، تمام شن و ماسه و نخاله‌های موجود در محوطهٔ داخلی دریاچهٔ فعلی خالی شده و دیواره‌ای سنگی به دور آن کشیده شد.[۱][۲] در دوران قاجار در پیرامون استخرائل گلی خیابان‌هایی جهت عبور و مرور احداث گردید و در جوار این معابر، درختان درخت تبریزی، بید مجنون و گل‌های اطلسی متعددی در چندین ردیف جهت تزئین گردشگاه و پاکی آب و هوا کاشته شد.[۲] ائل گلی در دوران پهلوی به شهرداری تبریز واگذار شد تا به یک گردشگاه عمومی تبدیل شود. سید باقر کاظمی (مهذب‌الدوله) استاندار وقت آذربایجان شرقی، نخستین تعمیرات اساسی را در محوطهٔ این گردشگاه به انجام رسانید.[۲]
دریاچه
ویرایش
دریاچهٔ ائل‌گلی با حدود ۵۵۰۰۰ متر مربع وسعت، گنجایش ۷۲۰۰۰۰ متر مکعب آب را دارد. نام این دریاچه پیش از انقلاب، «شاه‌گلی» بود که پس از انقلاب اسلامی ایران به ائل‌گلی (دریاچه مردم)[۱۶] تغییرنام داده‌است. به عقیده بهروز خاماچی، کلمه «شاه» در این‌جا به معنی شخص شاه نبوده و به معنی «بزرگ و باعظمت» است.[۱] یکی از شعبه‌های رودخانهٔ لیقوان که از نزدیکی روستای چاوان می‌گذرد، به‌صورت جویباری کوچک از سمت جنوب‌شرقی دریاچهٔ ائل گلی وارد آن شده و آب آن را تأمین می‌نماید.[۱] تپهٔ نسبتاً بلندی در بخش جنوبی دریاچهٔائل گلی قرار گرفته که جنگل‌کاری شده و آبشارهای مصنوعی متعددی از این تپه به سمت داخل دریاچه سرازیر می‌شود. همچنین از ضلع جنوبی دریاچه تا مرکز آن و محل کاخ ائل گلی، خیابانی کشیده شده که عمارت کلاه‌فرنگی را به‌صورت یک شبه‌جزیره درآورده‌است.[۱] این دریاچه در هنگام فصل زمستان با نمایی زیبا آمیخته‌ای از یخ و آب، خود را می‌نمایاند. در زمان یخ زدن دریاچه ماهی‌هایی که در این آب زندگی میکنند نمی‌توانند به سطح آب برسند و به همین دلیل رشد آن‌ها کند می‌شود.
عمارت شاه‌گلی
ویرایشعمارت کلاه‌فرهنگی هشت‌ضلعی موجود در مرکز دریاچهٔ شاه‌گلی که به کاخ شاه‌گلی شهرت دارد، امروزه به‌صورت یک تالار پذیرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بنا پیش‌تر یک ساختمان یک‌طبقهٔ خشتی و فرسوده بود. شهرداری تبریز در سال ۱۳۴۶ خورشیدی ساختمان پیشین را تخریب و عمارت دوطبقهٔ جدید و مقاومی در محل آن توسط استاد معمار حاج علی اکبر نادرالوجود احداث کرد.[۱] کاخ شاه گلی در دوران حکومت سلطان یعقوب آق‌قویونلو احداث شده و در دوران سلطنت صفویان گسترش یافته‌است. قهرمان میرزا (هشتمین پسر عباس میرزا) نیز این عمارت را تکمیل‌تر نموده و آن را به‌صورت یک گردشگاه سلطنتی برای درباریان قاجار درآورده‌است.[۱]
جستارهای وابسته
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ شهر من تبریز، صفحهٔ ۱۴۷
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ شهر من تبریز، صفحهٔ ۱۴۸.
- ↑ «سرشماری 1335 - کل کشور». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۱.
- ↑ طرح توسعه و عمران (جامع) شهر تبریز، نقشه قیمت اراضی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی
- ↑ طرح توسعه و عمران (جامع) شهر تبریز، نقشه توسعه ادواری شهر، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی
- ↑ «تقسیم‌بندی مناطق دهگانه شهرداری تبریز» (PDF). اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۹ ژوئن ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۰ مه ۲۰۲۲.
- ↑ نقشه محدوده‌های بافت فرسوده کلانشهر تبریز، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تبریز، ۱۳۹۱
- ↑ نقشه کامل تبریز بزرگ به همراه نقشه مناطق شهرداری تبریز، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی
- ↑ نقشه راهنمای شهر تبریز، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی
- ↑ «انتصاب «رئیس اداره برنامه‌ریزی»، «سرپرست پارک ائل گولی» و جانشین مدیرعامل سازمان پارکها». شهرداری تبریز. دریافت‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۲۱.[پیوند مرده]
- ↑ «عمارت ائل گولی تبریز». استانداری آذربایجان شرقی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۲۱.
- ↑ «باغ و کوشک» (PDF). اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۲ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۲۱.
- ↑ نقشه راهنمای شهر تبریز، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی
- ↑ شهر من تبریز، صفحهٔ ۱۴۷
- ↑ شهر من تبریز، صفحهٔ ۱۴۸.
- ↑ «پرسه در استخر مردم». آفتاب. ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۵. دریافت‌شده در ۲۹ تیر ۱۳۹۳.
منابع
ویرایش- خاماچی، بهروز (۱۳۸۹)، شهر من تبریز، تبریز: انتشارات ندای شمس، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۸۸-۰۳-۶
پیوند به بیرون
ویرایش