باکوماتسو

باکوماتسو، اواخر دوره ادو (به ژاپنی: 幕末, bakumatsu) به سال‌های آخر حکومت شوگون‌سالاری توکوگاوا یا دوره ادو گفته می‌شود. باکوماتسو دوره‌ای انتقالی از استبداد نظامی شوگون‌ها، به دولت مِی‌جی بود. این دوره از پهلو گرفتن ناوگان آمریکایی در ۸ ژوئیه ۱۸۵۳ تا پایان جنگ بوشین در ۲۷ ژوئن ۱۸۶۹ ادامه داشت. ویژگی این دوران اتفاق‌های مهمی بود که بین سال‌های ۱۸۵۳ و ۱۸۶۷ روی داد و به سیاست انزوا یا ساکوکو در ژاپن پایان داد. یکی از مهم‌ترین این رویدادها ورود کشتی‌های جنگی آمریکا به خلیج ادو (توکیوی امروزی) بود. هنگامی که در ژوئیه سال ۱۸۵۳، دریادار متیو پری با چهار کشتی جنگی وارد خلیج ادو شد، ژاپنی‌ها مجبور شدند به او اجازه ورود به ساحل داده و نامه رئیس‌جمهور آمریکا را که حاوی دستورهایی برای امضای یک معادله تجاری بود، وصول کنند. پری به چین رفت و در بازگشت دوباره به ژاپن پاسخ مطلوب خود را دریافت کرد و عهدنامه کاناگاوا امضا شد.

زمینه

توکوگاوا ایه‌یاسو در سال ۱۶۰۳ قدرت را در دست گرفت و شوگون‌سالاری توکوگاوا را بنیان‌گذاری کرد. این دوره تاریخی دوره ادو نامیده می‌شود. دوره ادو به مدت دو قرن و نیم به طول انجامید. در این مدت اگر چه چندین شورش دهقانی و ناآرامی‌های گذرا پیش آمد اما بطورکلی حال و هوای صلح و آرامش و ثبات ویژگی این دوران بود. شوگون‌سالاری توکوگاوا از طریق شبکه حکومت‌های خودمختار محلّی یا دایمیو‌ها (امیران یا خان‌ها)، کشور ژاپن را اداره می‌کرد. با آن که دایمیوها در اصل خودمختار بودند حکومت توکوگاوا با ایجاد یک شیوهٔ نظارت مؤثر کوشید تا از قدرت یافتن دایمیوها در حدی که آنان را برای حکومت مرکزی خطرناک سازد، جلوگیری کند. در سال ۱۶۳۵ حضور هر دو سال یک بار دایمیو در ادو (توکیوی کنونی) مقرر شد که این ترتیب سانکین کوتای خوانده می‌شد. این ترتیب موجب می‌شد که دایمیوها بیشتر درآمد خود را صرف رفت و برگشت از ملک اربابی خود تا ادو کنند. این هزینه بخصوص برای دایمیوهایی که قلمروشان از ادو فاصله بسیار داشت، خیلی سنگین تر بود. رزمندگان سامورایی در دوره ادو از امتیازات اجتماعی و مقرری موروثی بهره‌مند بودند و با خانواده‌هایشان حدود ۷ تا ۹ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دادند. در این دوره فقط سامورایی‌ها حق بستن شمشیر داشتند.

سیاست حکمرانان در منع مسیحیت و بستن دروازه‌های ژاپن به روی جهان خارج، در پی گسترش مبلغان مسیحی در اوایل قرن هفدهم و از بیم آن که اینان زمینه‌ساز استعمار و استثمار غرب باشد در تحولات این دوره از تاریخ ژاپن اثر عمده داشت. ساکوکو به معنی کشور بسته یا در ترجمه واژه‌به‌واژه به معنای کشور در زنجیر یا با ارفاق بسیار سیاست درهای بسته، سیاستی بود که در ژاپن در دوره ادو از سوی استبداد نظامی توکوگاوا اعمال می‌شد و هدف آن محدود و ممنوع کردن ارتباط و تجارت مردمان کشور ژاپن با اتباع خارجی بود. ورود خارجی‌ها و خروج ژاپنی‌ها می‌توانست مجازات مرگ را در پی داشته باشد. با این حال ساکوکو به معنی انزوای مطلق ژاپن نبود. اطلاعات مورد نیاز از طریق پادشاهی ریوکیو و دودمان جوسان به کشور وارد می‌شد. از لحاظ اقتصادی نیز علاوه بر دو منبع ذکر شده، ژاپن در جزیره مصنوعی دجیما واقع در ناگاساکی با هلند، در همان استان ناگاساکی با چین و کره و در هوکایدو با مردم آینو داد و ستد داشت. تدابیری که نخستین فرمانروایان توکوگاوا برای بقا و دوام حکومت خود در کار آوردند هم مؤثر بود و هم موفّق اما مانع از رشد طبیعی اقتصادی و اجتماعی ژاپن شد و باعث شد این کشور از تمدن صنعتی کشورهای اروپایی باز بماند.

ورود متیو سی. پری به خلیج توکیو

متیو پری ناخدای کشتی‌های آمریکایی در خلیج ادو (توکیو)

سیاست انزوا در ژاپن بیش از دو قرن ادامه داشت. در ۸ ژوئیه سال ۱۸۵۳ میلادی متیو سی. پری (زمان حیات ۱۰ آوریل ۱۷۹۴–۴ مارس ۱۸۵۸) افسر نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا همراه با چهار ناو جنگی در بندر یوکوهاما لنگر انداخت و با تقدیم نامهٔ رسمی رئیس‌جمهور آمریکا به امپراتور ژاپن خواستار بازکردن درهای تجارت آزاد، حفاظت از کشتی‌های خراب شده آمریکایی، تهیه زغال سنگ و دیگر مواد لازم جهت کشتی‌های تجاری در یک یا دو بندر ژاپنی شد. ناخدا پری به صورت کامل آماده بود تا در صورت شکست مذاکرات، دست به حمله نظامی بزند و تهدید کرده بود که اگر ژاپنی‌ها از آغاز گفتگوها سر باز زنند، به سوی‌شان آتش خواهد گشود. پری پس از تحویل نامه و تهدید به بازگشت بندر را به قصد چین که در آن هنگام درگیر شورش تایپینگ بود و احتمال به وجود آمدن ضرر برای منافع آمریکا به وجود آمده بود، ترک کرد و ابتدا به اوکیناوا و سپس به هنگ کنگ رفت. شوگون‌سالاری توکوگاوا پس از پذیرفتن نامه قول داد که سال بعد به این نامه پاسخ بدهد. ناخدا پری پس از چند ماه با ناوگانی قوی تر و به همراه ۷ کشتی جنگی دوباره به ژاپن برگشت و عهدنامهٔ کاناگاوا بین دو کشور بسته شد. این عهدنامه دارای ۱۲ شرط است.حسنی، «تاریخ ژاپن و انقلاب میجی»، ۳۸.</ref> با امضای عهدنامه کاناگاوا در اوایل سال بعد، عصر تازه‌ای در تاریخ ژاپن آغاز شد و به سیاست درهای بسته بعد از حدود دو سده پایان داده شد.

قراردادهای نابرابر

نوشتار اصلی: معاهده نابرابر

در اوت همان سال ۱۸۵۳ طبق قراردادی با کشور انگلستان بندرهای ناگاساکی و هاکوداته در اختیار کشتی‌های این کشور قرار گرفت و قراردادهای مشابهی نیز با کشورهای روسیه، فرانسه و هلند امضاء شد. در ۲۱ ژوئیه ۱۸۵۶ اولین سر کنسول آمریکا تاونسند هریس وارد بندر شیمودا در ژاپن شد. دو سال بعد در ۱۹ ژوئن ۱۸۵۸، هریس قرارداد جدیدی را با ژاپن امضاء کرد که بر طبق آن بنادر بیشتری بر روی کشتی‌های آمریکایی گشوده شد و اتباع آمریکایی از محاکمه در دادگاه‌های ژاپن معاف شدند (کاپیتولاسیون). همچنین در مورد حقوق گمرکی و شرایط واگذاری کشتی و سلاح و اعزام کارشناسان آمریکایی به ژاپن نیز توافقاتی انجام شد.

بطور کلی، دههٔ ۱۸۵۰ میلادی، دوران تحمیل قراردادهای کشورهای غربی به ژاپن بود. وجوه مشترک این قراردادها، گشوده شدن بندرهای ژاپنی بر روی کشتی‌های اروپایی و آمریکایی، تعیین نرخ بسیار ارزان عوارض گمرکی بر روی کالاهای وارداتی و خارج شدن اختیار محاکمهٔ اتباع آمریکایی و اروپایی توسط دادگاه‌های ژاپن بود. این قراردادهای تحمیلی باعث افزایش ناگهانی تاجران و دیپلمات‌های خارجی در ژاپن و مخالفت با حکومت شوگون‌ها و رواج اندیشه ضد اجنبی در ژاپن شد. طرفداران امپراتور بر این عقیده بودند که حکومت حق امپراتور است و این حق توسط شوگون‌ها غصب شده‌است.

مسئله جانشینی شوگون

تصویر سمت چپ: توکوگاوا یوشینوبو، از جناح اصلاح‌طلب
تصویر سمت راست: توکوگاوا ایه‌موچی، از جناح محافظه‌کار

شوگون دوازدهم توکوگاوا ایه‌یوشی به فاصله کمی پس از اردوکشی ناخدا پری به ژاپن در ۸ اوت سال ۱۸۵۳، در روز ۲۷ اوت همان سال در اثر پیش آمدن نارسایی قلبی به موجب گرمازدگی درگذشت. وی ۱۴ پسر و ۱۳ دختر داشت که تمامی آنان به غیر از پسر چهارم وی توکوگاوا ایه‌سادا (شوگون سیزدهم) قبل از رسیدن به سن بلوغ درگذشتند. ایه‌سادا نیز از کودکی بیمار بود و بشدت از ظاهر شدن در انظار نفرت داشت و توانایی اداره کشور را نداشت. برای تعیین جانشین توکوگاوا ایه‌سادا (شوگون سیزدهم) درگیری مابین دو جناح سیاسی زیر درگرفت:

• جناح نانکی؛ به طرفداران توکوگاوا ایه‌موچی از خاندان کیوشو توکوگاوا در مسئله جانشینی شوگون گفته می‌شود. این جناح بیشتر محافظه‌کار و مخالف اصلاحات بودند.
• جناح هیتوتسوباشی؛ به طرفداران توکوگاوا یوشینوبو در مسئله جانشینی شوگون گفته می‌شود. این جناح بیشتر طرفداران اصلاحات و نهضت سوننو جوئی (حرمت گذاری به امپراتور، بیرون راندن خارجیان) بودند.

فرمان اخراج خارجی‌ها

طرحی ایده گرفته از شعار بیگانگان را بیرون کنید که در سال ۱۸۶۱ میلادی کشیده شده‌است.

در ۱۱ مارس سال ۱۸۶۳ امپراتور کُومِی طی حکمی بنام فرمان اخراج اجنبی‌ها خطاب به شوگون وقت خواستار خارج شدن بیگانگان از کشور شد و زمان خروج را دو ماه بعد یعنی ۱۱ مه ۱۸۶۳ تعیین کرد، اما حکومت شوگونی به تمامی سفرا و کنسول‌های ساکن در ژاپن به‌طور شفاهی اطمینان داد که هیچ اقدامی در رابطه با امر امپراتور انجام نخواهد داد. با رسیدن روز موعود حکومت شوگونی همان‌طور که وعده داده بود به هیچ اقدامی علیه خارجیان دست نزد.

شورش‌ها و بحران‌ها

در دوره پایانی ادو سه گروه در مقابل یکدیگر قرار داشتند:

1. جناح طرفداران شوگون‌سالاری توکوگاوا
2. جناح برانداز شوگون‌سالاری و حامیان قدرت گرفتن امپراتور، قلمروی چوشو از حامیان این جناح بود.
3. جناح کوبو گاتای یا میانه‌روها، ارباب ساتسوما، شیمازو هیسامیتسو از حامیان پرقدرت این جناح بود.

حمله به خارجیان

حادثه معبد توزن

سفارت انگلستان که به‌طور موقت در معبد توزن قرار داشت طی دو حمله جداگانه در سال ۱۸۶۱ و ۱۸۶۲ مورد حمله قرار گرفت.

در سال ۱۸۶۲، ۴ نفر از اتباع بریتانیایی در حال رد شدن از روستای ناماموگی در کاواساکی، کاناگاوا بودند، در هنگام حرکت و در طی مسیر آن‌ها با حدود ۴۰۰ نفر همراه مسلح شیمازو هیسامیتسو، ارباب منطقهٔ ساتسوما مواجه می‌شوند. این چهار نفر سوار بر اسب در میان گروه وارد شده و در همین حال بیش از حد به نایب السطنه نزدیک شدند. در این موقع سامورایی‌ها فریاد زدند این حرکت بی‌ادبانه‌است. در آن زمان سامورایی‌ها در ژاپن، یک حق قانونی برای حمله به هر کسی که به آنان بی‌احترامی‌کند، داشتند. با این حال، اتباع بریتانیایی توسط تحت معاهده دوستی و ژاپن از هر گونه مجازات در امان و معاف بودند. در این زمان چند تن از سامورایی‌ها شمشیر خود را از غلاف بیرون آوردند و یک انگلیسی مورد حمله قرار گرفت و کشته شد. به تلافی این حادثه، دولت توکوگاوا به پرداخت غرامت یک صد هزار پوند استرلینگ ملزم شد. همچنین برای این قتل پرداخت غرامت جنگ سنگینی نیز از ساتسوما مطالبه شد و یک اسکادران از کشتی‌های نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا برای مرعوب کردن دایمیو و وادار کردن او به پرداخت این غرامت به بندر ساتسوما در کاگوشیما رفت.

در ۳۱ ژانویه ۱۸۶۳ حادثه آتش زدن سفارت در حال ساخت انگلستان در ادو توسط طرفداران سوننو جوئی (حرمت گذاری به امپراتور، اخراج اجنبی‌ها) رخ داد. این حمله تحت رهبری تاکاسوگی شینساکو و کوساکا گنزوی از قلمروی چوشو انجام گرفت.

جنگ ساتسوما و انگلستان

در اوت سال ۱۸۶۳ در کاگوشیما، نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا از ساحل هدف قرار گرفته و چند کشتی در این حمله آتش گرفت. بریتانیا با رفتن با آنجا قصد داشت که دایمیوی (فرماندار) قلمروی ساتسوما را به سبب حادثه ناماموگی وادار به پرداخت غرامت کند. سامورایی‌ها این اقدام بریتانیا را بی‌احترامی به دایمیوی منطقه دانسته و بر روی این کشتی‌ها آتش گشودند. در تلافی این حمله شهر کاگوشیما هدف توپ‌های نیروهای انگلیسی قرار گرفت و بخشی از شهر در آتش سوخت. با این همه، مردان سامورایی دلیرانه جنگیدند و فرمانده انگلیسی کشته شد. در پایان نبرد قرارداد صلحی مابین طرفین به امضا رسید که در نتیجه آن ساتسوما پذیرفت به انگلستان غرامت بپردازد و انگلستان که در طی این جنگ قدرتمندی ساتسوما را دریافته بود، پس از آن رابطه نزدیکی را با این قلمرو برقرار کرد. در نتیجه این پیشامد جناحی که اعتقاد بر بیرون راندن خارجیان داشتند، قدرت گرفتند و ناگزیر شوگون‌سالاری تصمیم به اخراج بیگانگان گرفت.

شورش کینمون

در ۲۰ ژوئیه ۱۸۶۴ اهالی قلمروی چوشو به همراه نیروهای رونین پیرو سون‌نو جوای (احترام به امپراتور، بیرون راندن خارجیان) که پنهانی به کیوتو آمده بودند، به هدف ملاقات و گفتگو با امپراتور، قصد ورود به کاخ امپراتوری کیوتو را داشتند که نیروهای مسلح از ورود آنان به کاخ جلوگیری کردند و در اثر جنگ درگیری بین دو طرف در حدود ۲۸۰۰۰ خانه در کیوتو در آتش سوخت. این اولین جنگ شهری بین قلمروهای ژاپن پس از دو قرن و نیم و محاصره اوساکا بود و شورش کینمون نامیده می‌شود.

پس از آن امپراتور کومی که خود از طرفداران جناح میانه‌رو بود بجای پشتیبانی کردن از طرفداران تندروی خود خواستار حمله تنبیهی به چوشو شد. امپراتور در این زمان کوشش داشت تا با همکاری کردن با حکومت شوگون‌سالاری به آشوب و بحران در کشور پایان دهد. چند ماه پس از این شورش شوگون‌سالاری توکوگاوا در یک عملیات تنبیهی بنام اولین اردوکشی چوشو برای حمله به قلمروی چوشو آماده شد اما رهبران قلمروی چوشو که شکست را قطعی می‌دیدند قبل از انجام حمله شروع به مذاکره کردند و مجازات مرگ برای مسئولان شورش کینمون را پذیرفتند.

جنگ در قلمروی چوشو

در مه سال ۱۸۶۳ طرفداران امپراتور در قلمروی چوشو در جنوب ژاپن در تنگه‌ای که گذرگاه کشتی‌های خارجی بود، ابتدا بر روی کشتی‌ بازرگانی آمریکایی و دو هفته بعد فرانسوی و هلندی آتش گشودند. دولت‌های خارجی نیز به تلافی این حمله و دیگر حملات پراکنده و ترورها دست به اقدام زدند. در اوت سال ۱۸۶۴ قلمروی چوشو در جنوب ژاپن زیر آتش گلولهٔ ناوگان‌های چهار کشور آمریکا، انگلستان، فرانسه و هلند قرار گرفت.

اتحاد ساتسوما و چوشو

قلمروی ساتسوما (قرمز) در جنوب ژاپن و قلمروی چُوشو (نارنجی)

قلمروی ساتسوما و قلمروی چوشو هر دو جزو قلمروهای پرقدرت (یوهان) در دوره باکوماتسو بودند. در سال ۱۸۶۳ قلمروی ساتسوما با کمک قلمروی آیزو قلمروی چوشو را از دنیای سیاست در پایتخت بیرون رانده بود (تغییر سیاسی روز هیجدهم ماه هشت) و در سال بعد ۱۸۶۴ با اسلحه گرم (شورش کینمون) توانسته بود سربازان قلمروی چوشو را که به کیوتو آمده بودند را شکست دهد و از پایتخت براند. بدین ترتیب رابطه مابین دو قلمرو به دشمنی گرایید.

ساکاموتو ریوما از طریق میانجیگری، رهبران نظامی ساتسوما سایگو تاکاموری و اوکوبو توشیمیچی و از طرف دیگر کیدو تاکایوشی از قلمروی چوشو را گرد هم آورد و توانست با تلاش خود در ۷ مارس سال ۱۸۶۶ توافقنامه اتحاد ساتچو (اتحاد ساتسوما و چوشو) را در کیوتو به امضا برساند. اگر چه این دو قلمرو به‌طور سنتی دشمنان شدید یکدیگر بودند، رهبران آن‌ها موافقت کردند که زمان مناسب برای تغییر رسیده‌است و موافقت کردند که در صورت حمله از طرف دیگران به یکدیگر کمک کنند. قلمروی ساتسوما قبل از این اتحاد طرفدار کوبو گاتای یا هماهنگی بین قدرت شوگون‌سالاری و امپراتور ژاپن بود، پس از آن خواستار اصلاحات در دولت شوگون‌سالاری شد اما قلمروی چوشو که از قبل خواستار سرنگونی شوگون‌سالاری بود عزم خود را در این جهت قوی‌تر کرد.

همچنین قلمروی چوشو به شدت به سلاح‌های مدرن نیاز داشت، اما ارتباطات بسیار محدودی با قدرت‌های غربی داشت. از طرف دیگر، قلمروی ساتسوما، یک تجارت اساسی قابل توجه با بریتانیای کبیر از طریق توماس بلیک گلاور، یک اسکاتلندی، وابسته به شرکت جاردین ماتسون برقرار کرده بود. با پیشنهاد ساکاموتو ریوما، سایگو توافق کرد که سلاح مورد نیاز قلمروی چوشو برای مبارزه با شوگون‌سالاری توکوگاوا را تأمین کند. این اتحاد برای حمایت از قلمروی چوشو جهت مقاومت در برابر عملیات تنبیهی دومین اردوکشی چوشو که در تابستان سال ۱۸۶۶ توسط شوگون‌سالاری انجام شد، بسیار مؤثر بود، و منجر به شکست کامل شوگون‌سالاری در برابر قلمروی چوشو شد.

مرگ شوگون چهاردهم و امپراتور کومِی

تصویری از همسر شوگون چهاردهم، خواهر کوچکتر امپراتور کومِی، چیکاکو، شاهدخت کازو

شوگون سیزدهم، توکوگاوا ایه‌سادا فرزندی از خود برجا نگذاشت. به همین علت توکوگاوا ایه‌موچی از یکی دیگر از شاخه‌های خاندان توکوگاوا به عنوان شوگون چهاردم برگزیده شد. همسر اصلی ایه‌موچی خواهر کوچکتر امپراتور کومِی، چیکاکو، شاهدخت کازو بود. این ازدواج سیاسی در ۱۱ فوریه ۱۸۶۲ صورت گرفت و در حالی که از این ازدواج نیز فرزندی حاصل نشده بود، وی در سن ۲۰ سالگی در سال ۱۸۶۶ به علت بیماری درگذشت. پس از مرگ وی توکوگاوا یوشینوبو به عنوان شوگون پانزدهم انتخاب شد. در ژانویه ۱۸۶۷ امپراتور کومی به نشانه این که وفاداری وی به اصل کوبو گاتای (وحدت امپراتوری و شوگون‌سالاری، مرام سیاسی امپراتور کومِی) هنوز پابرجاست به شوگون جدید، لقب «سردار سرکوبگر وحشیان» را داد. در همان ماه امپراتور به علت مبتلا شدن به آبله درگذشت. هر چند که چند پژوهشگر عنوان کرده‌اند که مرگ امپراتور احتمالاً بر اثر مسموم شدن بوده‌است. پس از وی پسرش امپراتور میجی در سن پانزده سالگی، به‌طور رسمی به مقام امپراتوری ژاپن رسید.

واگذاری داوطلبانه قدرت به امپراتور میجی

در سال ۱۸۶۷ امپراتور کُومِی درگذشت و پسرش امپراتور میجی جانشین او شد. در اکتبر سال ۱۸۶۷ یامائوچی یودو دایمیوی پیشین قلمروی توسا راهی میانه برای مسئله سازمان سیاسی کشور ژاپن ارائه کرد که به «پیشنهاد توسا» معروف است. این پیشنهاد دایر بر کناره‌گیری شوگون به نفع شورای دایمیوها که زیر نظر امپراتور باشد. بدین ترتیب قدرت سیاسی شوگون به امپراتور اعاده می‌شد اما رئیس خاندان توکوگاوا اراضی تیولی خود را نگه می‌داشت و به جای رهبری نظامی و سیاسی کشور مقام نخست‌وزیری را دارا می‌شد. یوشینوبو این پیشنهاد را در ماه نوامبر همان سال پذیرفت. در روز ۸ نوامبر توکوگاوا یوشینوبو در نامه ای که به دربار فرستاد خواستار اجازهٔ بازگرداندن اقتدار خود به امپراتور شد. فردای آن روز یوشینوبو به دربار احضار شد و به او اطلاع دادند که امپراتور میجی درخواست وی را برای بازگرداندن قدرت به دربار پذیرفته‌است. بازگشت قدرت به امپراتور در روز ۴ ژانویه ۱۸۶۸ رسماً اعلام شد، پس از آن امپراتور یگانه فرمانروای ژاپن بود. بدین ترتیب به یکباره قدرت سیاسی به دست امپراتور ۱۵ ساله افتاد.

جنگ بوشین

در ۳ ژانویه ۱۸۶۸ فرمان و اعلام رسمی احیای سلطنت (ژاپن) صادر شد. در همان روز در کاخ امپراتوری کیوتو در کیوتو، جلسه‌ای بنام جلسه کوگوشو برگزار شد. در این جلسه توکوگاوا یوشینوبو که سال قبل واگذاری قدرت شوگون به امپراتور را انجام داده بود از مناصب دیگر خود خلع شد. صدور این قطعنامه بر طبق نقشه جنبش براندازی شوگون بود و کودتای احیای سلطنت نیز خوانده شده‌است.

بدین ترتیب پس از کناره‌گیری داوطلبانهٔ توکوگاوا یوشی‌نوبو از قدرت، وی نه تنها موفق به پیدا کردن جایگاهی در دولت جدید نشد بلکه به او فرمان داده شد که اراضی خود را به دولت جدید واگذار کند. این فرمان موجب خشم ارتش قدیم شوگونی شد. روز ۱۴ ژانویه یوشینوبو وزیران مختار انگلیس، فرانسه، ایتالیا، آمریکا، روسیه و هلند را در قلعه اوساکا پذیرفت و آن‌ها را از تغییرها در حکومت ژاپن آگاه کرد اما تأکید کرد که همچنان عهده‌دار همه امور مربوط به روابط با ممالک خارج است زیرا که حکومت تازه هنوز آماده پرداختن به این گونه امور نیست. سه روز پس از آن یوشینوبو اعلام کرد که خود را مقید به اعلامیه بازگشتن قدرت به امپراتور نمی‌داند و از دربار خواست آن را لغو کند. تا این هنگام یوشینوبو همچون یکی از اتباع وفادار به امپراتور رفتار کرده و فرمان‌های او را بی چون و چرا پذیرفته بود اما در روز ۱۸ ژانویه استحکامات جنبی قلعه ادو متعلق به خاندان توکوگاوا در آتش سوخت و حکومت شوگونی آتش‌سوزی را کار رزمندگان قلمروی ساتسوما دانست. دو روز پس از آن رزمندگان شوگون اقامتگاه دایمیوی ساتسوما را در ادو محاصره کردند با محافظان آن درگیر شدند، شماری را کشتند و سرانجام هم عمارت را آتش زدند تا با خاک یکسان شد.

خبر این درگیری فردای آن روز در قلعه اوساکا به یوشینوبو رسید و وی از سر خشم تصمیم گرفت که رزمندگانش را روز ۲۵ ژانویه برای حمله به کاخ امپراتوری کیوتو بفرستد. اولین نبرد از سلسله نبردهای معروف به جنگ بوشین بنام نبرد توبا–فوشیمی بین طرفداران حکومت شوگون‌سالاری توکوگاوا با طرفداران امپراتور در ژاپن در ۲۷ ژانویه ۱۸۶۸ آغاز شد، در این نبرد نیروهای شوگونی و نیروهای متفقین قلمروی چوشو، قلمروی ساتسوما و قلمروی توسا در نزدیکی فوشیمی، کیوتو در مقابل یکدیگر قرار گرفتند. این نبرد چهار روز طول کشید و با شکست قاطع شوگون‌سالاری پایان یافت. سپس درگیری به مناطق دیگر گسترش یافت و تبدیل به یک جنگ داخلی سراسری بنام جنگ بوشین در بسیاری از مناطق ژاپن شد. جنگ بوشین یکسال و نیم ادامه داشت. در این جنگ سایگو تاکاموری یکی از رهبران نظامی پرقدرت طرفدار امپراتور بود.

اصلاحات میجی

سقوط شوگون‌ها تحت تأثیر پیدایش بیگانه‌ستیزی به شکل ملی‌گرایی ساده بود. این بیگانه‌ستیزی با شعار «بیگانگان را بیرون کنید» و مفهوم وفاداری به امپراتور با شعار «به امپراتور حرمت گذارید» بیان می‌شد. جهت این ملی‌گرایی به سوی یکپارچه شدن مردم به رهبری امپراتور در مقام فرمانروای کشور بود. دورهٔ ادو با آغاز اصلاحات میجی به پایان رسید.

تجدید حیات شینتو

در عصر توکوگاوا ژاپن به مدت دو قرن و نیم در صلح و آرامش به سر می‌برد. در این دوره بودیسم، تنها دینی بود که از طرف دولت به رسمیت شناخته می‌شد. در این دوران از همهٔ مردم خواسته شد که به عنوان بودایی در یکی از معابد ثبت‌نام کنند، این نام‌نویسی، که در ابتدا برای مشخص کردن مسیحیان انجام می‌شد، اهداف متعددی را برآورده می‌ساخت، از جمله اینکه یک سرشماری به حساب می‌آمد. نقش این معابد از دید حکومت همان کاری بود که پلیس انجام می‌داد. اتباع کشور ژاپن هر چند که در خلال این مدت طبق دستور حکومت بودایی شدند، ولی سرزندگی معنوی دینی و علاقه به آموزه‌های اعتقادی در بین آنان کاهش یافت. از تحولات مهم در اوایل دوره توکوگاوا، ظهور «مکتب مورخان میتو» بود. اعضای این مکتب همهٔ متون ژاپنی را مطالعه می‌کردند و علاقهٔ عمومی به تاریخ ادبیات و ادیان ملی ژاپن را برمی‌انگیختند. قرن‌ها می‌گذشت که خاندان سلطنتی در یک گمنامی نسبی باقی‌مانده بود و امپراتوران اسیر دست گروه‌های حاکم بودند. ادعاهای خاندان سلطنتی سرانجام در معرض دید و قضاوت عموم قرار گرفت و بسیاری از اجزای جامعه در صدد احیای اعادهٔ سلطنتی برآمدند. همچنین احیا و تأکید بر متون باستانی موجب اعادهٔ علاقه و توجه مردم به دین خفتهٔ شینتویی گردید. کتاب نیهون‌شوکی (نیهون‌گی) با شرح و تفسیر لازم چاپ شد. این وقایع‌نامهٔ تاریخی مربوط به قرن هشتم، نوری بر تاریخ فراموش‌شدهٔ ژاپن انداخت. افسانه‌های مربوط به سرمنشأ الهی امپراتوران ژاپن، مبنای دینیِ اعادهٔ نظام امپراتوری قدیم شد. بخش آخر دورهٔ توکوگاوا ناآرام بود. نارضایتی مردم از حکومتِ تقریباً ورشکستهٔ شوگونی مشهود بود. دین بودایی که دین حکومتی کشور بود، دستخوش سوء شهرت شده بود و به موازات افزایش علاقهٔ همگانی مردم به دین شینتو، در پایان دورهٔ توکوگاوا، عزت و احترام دین بودایی به پایین‌ترین سطح خود رسید.

سالشماری رویدادها

سال میلادی	رویداد
۱۸۵۳	۸ ژوئیه، ناخدا متیو پری آمریکایی با چهار کشتی وارد خلیج توکیو شد و ژاپن را تحت فشار قرار داد تا بنادر خود را بر روی بازرگانان خارجی باز کند. وارد شدن نماینده روسیه، یفیمی پوتیاتین به ناگاساکی
۱۸۵۴	بازگشت مجدد ناخدا متیو پری آمریکایی با هفت کشتی امضای عهدنامه کاناگاوا بین دو کشور آمریکا و ژاپن و پایان دوران ساکوکو یا سیاست درهای بسته بعد از حدود ۲ قرن طبق قراردادی با کشور انگلستان بندرهای ناگاساکی و هاکوداته جهت استفاده در اختیار کشتی‌های این کشور قرار گرفت.
۱۸۵۵	ماه فوریه، بسته شدن عهدنامه شیمودا با روسیه وقوع زلزله بزرگ آنسی
۱۸۵۶	اولین سر کنسول آمریکا تاونسند هریس وارد بندر شیمودا در ژاپن شد.
۱۸۵۸	بسته شدن قراردادهای آنسی، ۲۹ ماه ژوئیه، عهدنامه دوستی و تجارت بین ایالات متحده آمریکا و ژاپن (عهدنامه هریس) ۱۸ ماه اوت، بسته شدن عهدنامه دوستی و تجارت بین ژاپن و هلند ۱۹ ماه اوت، بسته شدن عهدنامه دوستی و تجارت بین ژاپن و روسیه ۲۶ ماه اوت، بسته شدن عهدنامه دوستی و تجارت بین ژاپن و پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند ۹ ماه اکتبر، بسته شدن عهدنامه دوستی و تجارت بین فرانسه و ژاپن آغاز تصفیه آنسی و دستگیری مخالفان تجارت خارجی منصوب شدن توکوگاوا ایه‌موچی به عنوان شوگون چهاردهم
۱۸۵۹	اعدام یوشیدا شواین و هاشیموتو سانای به جرم مخالفت با سیاست خارجی
۱۸۶۰	عازم شدن کاتسو کایشو با کشتی کارین مارو به آمریکا حادثه ساکورادامون (۱۸۶۰) ترور ای نائوسوکه مشاور ارشد شوگون
۱۸۶۱	حادثه تسوشیما حادثه معبد توزن حمله به اعضای سفارت انگلستان
۱۸۶۲	وقوع حادثه ناماموگی کشته شدن تاجر انگلیسی توسط سامورایی‌های قلمروی ساتسوما ترور یوشیدا تویو توسط اعضای گروه توسا کیننو
۱۸۶۳	وقوع تغییر سیاسی روز هیجدهم ماه هشت و بیرون راندن افراد قلمروی چوشو از دنیای سیاست در پایتخت ۱۱ مارس صدور فرمان اخراج اجنبی‌ها توسط امپراتور کُومِی جنگ شیمونوسکی درگیری بین قلمروی چوشو و نیروهای چهار کشور متحد خارجی در بمباران کاگوشیما، نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا در قلمروی ساتسوما از ساحل هدف قرار گرفته و چند کشتی در این حمله آتش گرفت. در تلافی این حمله شهر کاگوشیما هدف بمباران قرار گرفت.
۱۸۶۴	تشکیل شینسنگومی جهت سرکوب مخالفان شوگون‌سالاری توکوگاوا دیدار و گفتگوی ساکاموتو ریوما با سایگو تاکاموری به عنوان فرستاده از طرف کاتسو کایشو ۸ ژوئیه حادثه ایکه‌دایا حمله اعضای شینسنگومی به مخالفان شوگون‌سالاری توکوگاوا در کیوتو وقوع حادثه کینمون و درگیری نظامی بین قلمروی چوشو و قلمروی ساتسوما و چند قلمروی دیگر در کیوتو
۱۸۶۵	تشکیل کایئنتای توسط ساکاموتو ریوما در بندر ناگاساکی
۱۸۶۶	برقراری اتحاد ساتچو مابین قلمروی ساتسوما و قلمروی چوشو منصوب شدن توکوگاوا یوشی‌نوبو به عنوان شوگون پانزدهم دومین اردوکشی چوشو
۱۸۶۷	مجمع شیکو نوشتن هشت طرح از درون کشتی و بازنویسی آن به عنوان هشت اصل کلی دولت جدید توسط ساکاموتو ریوما پیشنهاد تایسی هوکان واگذاری قدرت به امپراتور از طرف قلمروی توسا به شوگون پانزدهم برقراری پیمان ساتسودو ۹ نوامبر، تایسی هوکان، بازپس‌گیری قدرت از پانزدهمین شوگون از شوگون‌سالاری توکوگاوا، توکوگاوا یوشینوبو و انتقال آن به امپراتور میجی ۱۰ دسامبر، ترور ساکاموتو ریوما
۱۸۶۸	سوم ژانویه، صدور فرمان احیای سلطنت (ژاپن) ۲۷ ژانویه نبرد توبا–فوشیمی اولین نبرد از سلسله نبردهای معروف به جنگ بوشین بین طرفداران حکومت شوگونی با طرفداران امپراتور درگرفت. سقوط ادو تغییر مبداً گاهشماری از کیئو به دوره میجی

منابع

• باونس، ویلیام (۱۳۸۷). «کتاب سوم:ادیان در ژاپن». در عبدالرحیم گواهی. شینتوئیزم. تهران: نشر علم. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۰۵-۸۱۳-۴.
• کین، دونالد (۱۳۹۷). میجی امپراتور ژاپن و دنیای او (۱۹۱۲–۱۸۵۲). ترجمهٔ هاشم رجب زاده. تهران: جهان کتاب. شابک ۹۶۴-۶۰۰-۶۷۳۲-۹۲-۳.
• رجب‌زاده، هاشم (۱۳۹۷). تاریخ تجدد ژاپن. تهران: جهان کتاب. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۷۳۲-۹۱-۶.
• پاسبان، محمد؛ یاماگوچی، ماسایو (۱۳۷۹). جشن‌ها و آیین‌های ژاپن همراه با گاه‌شماری رویدادها. تهران: نشر میترا. شابک ۹۶۴-۵۹۹۸-۶۱-۱.
• حسنی، عطاءالله (۱۳۸۱). «تاریخ ژاپن و انقلاب میجی». ماهنامه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. تهران (۵۷–۵۶).

• 新星出版社編集部, ed. (2007). 徹底図解 幕末・維新 (به ژاپنی). 新星出版社. ISBN 978-4405106628.
• 「幕末・維新」歴史研究会, ed. (2017). 西郷隆盛の生涯 (به ژاپنی). 宝島社. ISBN 978-4800276025.
• 岸, 祐二 (2008). 手にとるように幕末・維新がわかる本 (به ژاپنی). かんき出版. ISBN 978-4761265281.
• 永濱, 眞理子 (2010). 図解 幕末・明治維新 (به ژاپنی). 西東社. ISBN 978-4791617258.
• 半藤, 一利 (2010). 幕末史 (به ژاپنی). 新潮社. ISBN 978-4101271811.
• 蟹江, 征治 (1990). 日本全史:ジャパン. クロニック Japan Chronik (به ژاپنی). 講談社. ISBN 9784062039949.