شهر بِن در ۲۵ کیلومتری شمال شهرکرد و درحاشیه جاده ای است که شهرکرد مرکز استان را به سد زاینده رود و از آنجا به داران و از طرف دیگر به استان مرکزی متصل می‌سازد، قرار دارد. این شهر بر روی عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۳۳ دقیقه و طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۴۵ دقیقه قرار گرفته است و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۲۰۰ متر می‌باشد. شهر بِن از شمال به سد زاینده رود، از جنوب به کوه بِن و روستای وردنجان، از غرب به کوه افغان و روستای لارک (لاطان) و از شرق به کوه شیراز و شهر سامان محدود می‌شود.[۵]
مردم شهر بن به زبان ترکی تکلم می‌کنند.[۶] بر اساس تحقیقات انجام شده، گویش ترکی بِن با زبان ترکی آذری و تا حدودی ترکی استانبولی قرابت بسیاری دارد که این امر نشان دهنده این نکته است که اجداد مردمان بِن عشایر ترک زبانی بوده‌اند که در زمان حکومت صفویه برای تعدیل نیروی عشایر بومی منطقة چهارمحال و بختیاری در این مکان اسکان داده شده‌اند همچنین در این تحقیقات به این نکته اشاره شده است که با توجه به گویش خاص مردم بِن انتساب آنها به عشایر ترک‌زبان قشقایی نادرست می‌باشد.[۵]
بر اساس تحقیقات انجام شده روی گویش ترکی بِن که با زبان ترکی آذری و تا حدودی استانبولی قرابت بسیاری دارد این موضوع را روشن کرده است که اجداد مردمان بِن عشایر آذری‌زبانی بوده‌اند که در زمان حکومت صفویه برای تعدیل نیروی عشایر بومی منطقة چهارمحال و بختیاری در این مکان اسکان داده شده‌اند همچنین در این تحقیقات به این نکته اشاره شده است که با توجه به گویش خاص مردم بِن انتساب آنها به عشایر ترک‌زبان قشقایی نادرست می‌باشد و احتمالاً اجداد اهالی بِن قسمتی از طوایف قزلباش (هفت طایفة ترک منطقة آذربایجان در زمان صفویه بودند که در زمان صفویه به این منطقه کوچ داده شده‌اند)[۵]
زبان و نژاد مردم شهر بن از ترک‌های اغوز و قزلباشی می‌باشد که به سبب نزدیکی به مردم قشقایی با اشتباه قشقایی نامیده می‌شود و دلیل این نیز تفاوت‌های تلفظ واژگانی در زبان دو طرف می‌باشد.
بنابر شواهد موجود و تطبیق قرائن تاریخی، ترک‌های ساکن در این منطقه و بخشی از شهرستان‌های اطراف آن (همچون شهرستان سامان یا شهرستان فریدن در غرب استان اصفهان) عمدتاً توسط سلسله صفویه و پس از انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت صفویان، در این ناحیه اسکان داده شده‌اند. در واقع ایلات ترکی که بخش اصلی نیروهای حامی صفویان از ابتدای تشکیل این سلسله را تشکیل می‌دادند، به پاداش حمایت‌های خود و به منظور حفاظت از پایتخت صفویه به این منطقه وارد شدند و به مرور زمان از زندگی ایلی به زندگی یکجانشینی تغییر سوق پیدا کردند.
شهر بِن از جمله شهرهای قدیمی چهارمحال و بختیاری است قبل از آنکه شهر بِن در این محل ایجاد گردد، اجداد و ساکنین فعلی در ادامه دره ای که هم‌اکنون شهر در آن موجود است و در نزدیکی امامزاده بابا پیر احمد ساکن بوده‌اند، از طرف دیگر با توجه به اینکه شهر بِن از جمله شهرهائی است که به دلیل مقاومت مردم آن در مقابل افغانها سقوط نمی‌کند می‌توان یقین یافت که این شهر در آن زمان از جمله نقاط آباد منطقه چهارمحال و بختیاری بوده است.[۵]
یکی از آثاری که قدمت شهر بن را بسیار قدیمی نشان می‌دهد پله‌هایی بسیار قدیمی در کوه افغان است که احتمال داده‌اند مربوط به دوره‌هایی است که مردم ایران زردشتی بوده‌اند. در مرتفع‌ترین بخش کوه افغان در حاشیه شهر بن و در امتداد دره ای موسوم به قالا دره سی (دره قلعه) مجموعه ای بی نظیر از آثار تاریخی ساخته دست بشر به چشم می‌خورد که دیواره ای صعب العبور را به قله می‌رساند. این پله‌ها که در لابلای صخره‌های کوه افغان پنهان شده‌اند و بدون راهنما دسترسی به آنها ممکن نیست بالغ بر پانصد پله سنگی را متشکل می‌شوند که به صورت مارپیچ دامنه کوه را به قله و منتهی می‌کنند. در انتهای مسیر پله‌ها و در تخت قلهٔ کوه آثاری از یک اتاق بزرگ به صورت سنگ‌تراش و یک اتاق کوچک‌تر و همچنین تکه‌های فراوانی از سفال به چشم می‌خورد. بنا به نظر بسیاری از کارشناسان آثار مورد بحث از قدمت چند هزار ساله برخوردار بوده ومکان مزبور آتشگاه یا عبادتگاه بوده است.[۷]
مردم قریه بزرگ بن اصفهان، نزدیک پایتخت نه در مدت محاصره و نه پس از سقوط آن در برابر حمله افغانها به اصفهان، سر تسلیم فرود نیاوردند و تمام دستجات افغانی را که از طرف محمود برای سرکوبی مردم قریه گسیل گشته بودند شکست داده، منهدم کردند. سرانجام سردار افغانی با روستائیان بن اصفهان صلح شرافتمندانه‌ای منعقد کرد. محمود که مایل بود بهانه‌ای به دست آورده پیمان صلح را نقض ومردم بن را قلع و قمع کند جاسوسان خویش را مخفیانه به این قریه اعزام کرد وآنها را مأمور ساخت کاری کنند که مردم قریه نخست پیمان را بشکنند ولی روستائیان قریه جاسوسان را خفه کرده جنازه آنان را نزد محمود فرستادند.[۵]
از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی مستند شهر بِن که توسط تاریخ نگارانی همچون لارنس لاکهارت، کروسینسکی و پطروشفسکی ذکر شده است، می‌توان به مقاومت مردم بِن در حوادث مربوط به اشغال ایران توسط افغانها اشاره کرد که برخی آثار آن همچون کتیبه و قلعه محمود افغان و قنات‌های ویران شده در اطراف شهر به جای مانده است.
بعد از ظهور نادرشاه افشار، او به همراه مردم، با توپ‌های جنگی به پناهگاه‌های افغانها شلیک کرد که آثار آن بر کوه افغان برجا مانده است از جمله حفره‌ای بزرگ و فروریختن صخره‌ها، که به خوبی مبین برخورد گلوله توپ است. افاغنه چاره را در این می‌دیدند که به نقاط مرتفع تر بروند و اقدام به کندن پلکان بلندی نموده‌اند (که امروزه به پلکان تاریخی افغان معروف است) تا از شر گلوله توپ‌ها در امان باشند و در نهایت آنان را وادار به فرار کرد.[۸]
توجه در ریشه لغوی و وجه تسمیه شهر بِن نیز تا حدودی واقعیت را روشن می‌سازد افراد مسن و سالخورده محلی در مورد وجه تسمیه این شهر می‌گویند شهر بِن از نظر موقعیت جغرافیائی در محدوده ای بین حوزه نفوذ خوانین بختیاری و خوانین قشقائی بوده است و از این نظر به «بین» معروف بوده که به مرور کلمه «بین» به «بِن» تغییر شکل داده است بعضی دیگر هم معتقدند کلمه بِن از لغت بُن به معنی ریشه آمده است بدین معنی که چون شهر بِن در دامنه کوه قرار گرفته در قدیم می‌گفتند که شهری که در بُن کوه قرار گرفته است.[۵]
کوه افغان در غرب شهر بن قرار دارد. کوهی است طولانی، سرسبز و سردسیر. که در دامنه این کوه چشمه‌های آب سرد و گوارا جاری می‌باشد که این کوه به باغات این چشمه مشرف می‌شود. در ابتدای این کوه گرداب واقع شده است در این کوه آب انباری توسط افغانها ساخته شده است.[۵]
این کوه در سمت جنوب شرقی شهر بن قرار دارد. که سه چهارم آن در املاک بن قرار دارد و از شمال شرقی این کوه به املاک سامان محدود می‌شود. روایت شده است که: شخص دامداری در این کوه گوسفند چرانی می‌کرده است و یک روز متوجه می‌شود بزی از گله جدا شده در شکاف سنگی داخل می‌شود و از آب آن می‌نوشد بعد از آن اتفاق شبان هر روز برای نوشیدن آب به آنجا می‌رفت تا یک روز برای اینکه بداند عمق آب چقدر است نی را در داخل آب می‌کند و آب نی را با خود می‌برد. یک سال بعد نی را در بازار شیراز می‌بیند و خواستار آن می‌شود داستان به خان شیراز می‌رسد و او را می‌خواهند خان شیراز چند نفر از مباشران خود را همراه چوپان به محل عبور آب می‌فرستد و به مباشران می‌گوید وقتی آنجا را یافتید چوپان را بکشید تا جریان سرچشمه آب پنهان بماند. روایت دیگر می‌گوید طایفه ای از اتابکان فارس به این محل آمده و این کوه را ییلاق خود قرار داده و از این جهت کوه را کوه شیراز می‌گویند.[۵]
کوه جنگی در جنوب شهر بن قرار دارد. کوهی است مرتفع که سنگر سوق الجیشی مردمان بن در زمان حمله متجاوزان به این شهر بوده است و در جنوب کوه مزبور زمینهای مرغوب و زراعتی می‌باشد که شاه نشین می‌نامیدند و به روایت دیگر عده ای از طایفه اتابکان زمینهای این بخش را پایتخت خود قرار دادند و چون این زمینها مورد قبول واقع نشد زمینها را ترک کردند.[۵]
در این شهر اشتغال در صنعت، باغداری و دامپروری رواج دارد. اراضی و باغات دشت بن که یکی از بزرگ‌ترین دشتها و باغات استان چهارمحال و بختیاری است از طریق بیش از ۱۵۰ رشته قنات و ۷۰ حلقه چاه نیمه عمیق و عمیق مشروب می‌شود. همچنین کارخانه گازکربنیک (CO2) بن یکی از نقاط مهم گازکربنیک ایران می‌باشد.[۵]
هنر قالیبافی از دیرباز همراه با کشاورزی در بن رونق داشته است،[۹] قالی‌های بن با استفاده از گره ترکی بافته می‌شوند و رج شمار آنها پایین است. شایان ذکر است که یکی از بزرگ‌ترین قالی‌های دستباف جهان (در زمان خود) در بن بافته شده است. دنیل پرل، خبرنگار وال استریت ژورنال، در گزارش خود در سال ۱۹۹۷ میلادی می‌نویسد[۱۰] که این قالی توسط ۸۴ زن بافته می‌شود و دارای مساحتی حدود یک سوم هکتار (سه هزار متر مربع) است و می‌تواند قیمتی تا یک میلیون دلار داشته باشد.
نمایی از بالای کوه افغان به شهر بن و کوه جنگی - استان چهارمحال و بختیاری - ایران
یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر بن و همچنین اطراف این شهر، طبیعت زیبای اطراف این شهر است که برای طبیعت گردی و کوهنوردی بسیار مناسب است که در موقع بهار و تابستان موقعیت این فعالیت فراهم می‌گردد. اطراف این شهر سه کوه وجود دارد (کوه شیراز، افغان، جنگی). هر کدام از این سه کوه ویژگی‌های خاص خود را دارند و چشمه‌های این کوه‌ها در هنگام بهار و در بعضی سال‌ها در تابستان جاری است. کوه جنگی بن برای صخره‌نوردی نیز موقعیت مناسبی دارد.[۱۱]
آیین عزاداری فرو بردن عَلَم در آب چشمه گرداب بن در دهه محرم - شهر بن - استان چهارمحال و بختیاری - ایران
امروزه یکی از جاذبه‌های گردشگری و مذهبی شهر بن، مراسم عزاداری در دهه محرم است که به دلیل مراسم‌های مخصوص به خود و جالب توجه، گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند این مراسم‌ها به خصوص در صبح روز عاشورا جذابیت بیشتری دارند که با علم گردانی و زدن سر علم‌ها در آب گرداب بن انجام می‌شود. همچنین در روزهای پیش از شروع دهه محرم شهر بن تبدیل به شهر علم‌ها می‌شود و جلوه خاصی دارد. آیین‌های عزاداری حسینی مردم بن شامل "فرو بردن عَلَم در آب"، "گِل‌زنی (گِل‌مالی)" و "آقا سلام" از سنت‌های دیرین مردم این خطه از چهارمحال وبختیاری است که همزمان با روز عاشورا در سوگ حسین بن علی امام سوم شیعیان انجام می‌دهند و در نیمه شب عاشورا برگزار می‌شود.[۱۲][۱۳]
گرداب بِن:آلاچیق‌های زیبا و امکانات قایق‌سواری، آب گوارای چشمه دامنه کوه و نزدیکی به شهر بن مسافران انبوهی را از سراسر ایران به این منطقه جذب می‌نماید.[۱۴][۱۵]
عمده فعالیت شهر بن، باغداری و دامپروری است به همین دلیل سوغات شهر بن شامل انواع لبنیات مانند ماست، دوغ، پنیر، کره، روغن حیوانی، کشک، قارا و شیر است و همچنین پولکی، نبات، گردو، بادام، انگور، هلو، آلوچه و سبزیجات معطر کوهی از دیگر سوغاتی‌های شهر بن هستند.[۱۶]
میرزا حبیب دستان بِنی معروف به میرزا حبیب اصفهانی ازمشاهیر این دیار است. میرزا حبیب را پیشگام تدوین دستور زبان امروزی برای زبان فارسی دانسته‌اند. او نخستین کسی است که کلمه «دستور» را با عنوان کتابی دربارهٔ قواعد زبان فارسی به‌کار برده و این قواعد را از عربی جدا و آنها را از دایره تقلید از صرف و نحو عربی بیرون برده است. براساس اطلاعات موجود، او نخستین کسی بوده که اجزای کلام را در زبان فارسی بررسی و طبقه‌بندی کرده است، هرچند که خود را مبتکر این طبقه‌بندی نمی‌داند. میرزا عبدالعظیم قریب از الگوی او پیروی کرده است. دستور سخن (استانبول ۱۲۸۹)، دبستان فارسی (استانبول ۱۳۰۸)، خلاصه رهنمای فارسی (استانبول ۱۳۰۹) و رهبر فارسی (استانبول ۱۳۱۰) کتابهایی است که میرزا حبیب برای آموزش دستور زبان فارسی تألیف کرده است. همچنین وی از پیشگامان ترجمه، تحقیق، تصحیح متون، روزنامه‌نگاری و … است. کتاب ترجمه حاجی بابای اصفهانی او بسیار معروف است و از نظر نثر یک نمونه کم‌نظیر است. میرزا حبیب در بورسای ترکیه به خاک سپرده شده است.[۱۷]
↑YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳۹۷/۰۱/۰۴–۰۷:۵۱). «شهرستان بن آماده میزبانی از مسافران نوروزی». fa. دریافت‌شده در 2024-07-26. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
ایران
.jpg)
