بگوئیم - نگوئیم -

بگوییم - نگوییم - نام یک رشته گفتارهایی در دههٔ ۱۳۷۰ بود که وزیر ارشاد در روزنامه پخش می‌کرد و به راستی، واژه‌های پذیرش‌شدۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای جایگزینی آن‌ها با واژه‌های بیگانه و پاک‌سازی زبان پارسی از واژه‌های نابجا بود؛ مثلاً بگوییم «رایانه»، نگوییم «کامپیوتر» و مانند آن.

دیدگاه‌ها ویرایش

این رشته گفتارها از آغاز با انتقاد زبان‌شناسان روبه‌رو شد که می‌توان آن را در سه گروه جای داد:

  • ۱ گروهی که باور داشتند واژه‌های بین‌المللی که به اسم خاص تبدیل شده‌اند، نباید ترجمه شوند و باید درست به‌صورت بین‌المللیِ آن به‌کار روند، مانند: اتوبوس، هلی‌کوپتر، کامپیوتر، موبایل و … این گروه باور داشتند برای پاک‌سازی پارسی، نخست باید واژگان بی‌شمار جعلی را پاک‌سازی کرد که نه عربی است و نه فارسی. واژگانی که در ایران از باب‌های عربی ساخته شد ولی در معنایی به‌کار می‌رود که در زبان عربی هیچ کاربردی ندارد؛ برای نمونه استنطاق در فارسی یعنی بازجویی کردن بر وزن استفعال از نطق. استمهال (از مهلت)، استهلال (از هلال) به‌معنی درخواست هلال (هلال ماه دیدن).

این دیدگاه باور دارد که زبان پارسی خواهران و گویش‌های زیادی دارد و می‌توان از گنجایش و توانایی آن‌ها برای جایگزین واژگان عربی کمک گرفت.

  • ۲- گروهی که باور داشتند باید همهٔ واژگان بیگانه را پاک‌سازی کرد.
  • ۳- گروهی که باور داشتند ابتدا باید همهٔ واژگان بیگانهٔ غربی را پاک‌سازی کرد و در جایگاه نخست از گنجایش واژگان قرآنی به‌جای آن‌ها یاری گرفت![۱]

در پی انتقادها، این رشته گفتارها تعطیل شد، ولی شماری از هوادارانِ دیدگاه نخست، خود دست‌به‌کار شدند و کتابچه‌هایی به‌صورت آنلاین در مورد جایگزینی واژه‌های بیگانه و استانداردسازی و یکسان‌نگاری به فارسی منتشر کردند.


واژگان پیشنهادی فرهنگستان ویرایش

تعدادی از واژگان پیشنهادی فرهنگستان[۲]

بگوییم نگوییم
دروغ‌ها اکاذیب
کردها اکراد
افغان‌ها افاغنه
شربت اشربه
تلفن همراه موبایل
صدا و سیما رادیو و تلویزیون
رایانه کامپیوتر
یارانه سوبسید
هواناو هاورکرافت
خودروشویی کارواش
فام تن کروموزوم
آبتاز سونامی
پرده نگار پاورپوینت
گردشگر توریست
همایش کنگره
فرایند پروسه
شدآمد ترافیک
دمابان فلاسک
گِرده پلاکت

جستارهای وابسته ویرایش

پانویس ویرایش

  1. "زبان فارسی". بی‌بی‌سی فارسی.
  2. "واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی". فرهنگستان زبان و ادب فارسی. Archived from the original on 3 August 2009.

منابع ویرایش

پیوند به بیرون ویرایش