بیژن عبدالکریمی

«عبدالکریمی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، عبدالکریمی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

بیژن عبدالکریمی (زادهٔ ۱۳۴۲) فیلسوف ایرانی و دانشیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال است. عبدالکریمی دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد فلسفه را به ترتیب در سال‌های ۱۳۶۷ و ۱۳۷۳ در دانشگاه تهران به پایان رساند و در سال ۱۳۸۰ از دورهٔ دکتری فلسفه در دانشگاه مسلمان علیگر هندوستان فارغ‌التحصیل شد.

بیژن عبدالکریمی
زادهٔ	۱۳۴۲ تهران، ایران
تحصیلات	فلسفه غرب
محل تحصیل	دکتری
مکتب	فلسفه قاره‌ای
محل کار	دانشگاه آزاد تهران شمال
استادان	رضا داوری اردکانی، احمد فردید، عبدالکریم سروش
استاد راهنما	سعید عبدالسعید
علایق اصلی	فلسفه هایدگر، فلسفه فرهنگ، فلسفه سیاسی
ایده‌های چشمگیر	جهان نیچه‌ای، پایان تئولوژی
تأثیرگرفته از علی شریعتی، احمد فردید، رضا داوری اردکانی، مارتین هایدگر
دلیل شهرت	نقد اسلامی سازی علوم انسانی، نقد تئولوژی
وبگاه	http://abdolkarimi.org

از چپ: بیژن عبدالکریمی، علی‌اکبر رشاد و محمدمهدی میرباقری در همایش علم دینی، ۹ خرداد ۱۳۹۱، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

دیدگاه‌ها

عبدالکریمی از منتقدان جدیِ نگاه سیاسی به مقولهٔ فرهنگ، علوم انسانی اسلامی و اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها است و معتقد است باید رویکرد هستی‌شناسانه جایگزین رویکردهای تئولوژیک و ایدئولوژیک شود. او بر بازخوانی سنت فکری متفکرانی همچون علی شریعتی و احمد فردید تأکید می‌کند و رویکرد صاحب نظرانی چون عبدالکریم سروش، مصطفی ملکیان و محمد مجتهد شبستری نسبت به متون مقدس را مورد نقد قرار داده است. عبدالکریمی در رابطه با تفکر تئولوژیک، معتقد بر تفکری جدلی و همین‌طور سیستماتیک به معنای خاص است و به بیان برخی دیگر از موارد آن پرداخته است:

جریان روشنفکر

جریان روشنفکری خودش بخشی از بحران است.

این پژوهشگر علوم انسانی با طرح این پرسش که چه وجه اشتراکی بین قاجار، پهلوی و حکومت بعد از انقلاب وجود دارد که روشنفکر ما و جامعه و ملت قدرت سیاسی را نمی‌تواند کنترل کند و تابع اهدافی کند که جریان روشنفکری تعیین می‌کند؟، گفت: به نظر من دلیلش این است که جریان روشنفکری ما منطق بازی را به درستی درک نکرده است. و از امامزاده‌ای به اسم امامزاده سیاسی شفایی را می‌طلبد که اساساً یک چنین شفایی امکان‌پذیر نیست. باید نگاهش را معطوف به بخش‌های دیگری از حیات اجتماعی کند که نمی‌کند. به همین دلیل معتقدم که جریان روشنفکری خودش بخشی از بحران است، اما دچار این توهم است که دارد راه‌حل بحران را ارائه می‌دهد. اینکه قدرت سیاسی حرف تو را نمی‌شنود بخشی از بازی و پروبلماتیکی است که توی روشنفکر باید به آن فکر کنی اما تو می‌گویی من کارم را کردم قدرت سیاسی کارش را نکرد، نه! اتفاقاً حرف من این است که کار قدرت سیاسی اعمال قدرت است و کارش این است که می‌خواهد قدرتش را بسط دهد و حفظ کند. این حرف من مشروعیت بخشیدن به وضعیت موجود نیست؛ این تلاش برای نزدیک شدن به مسئله است. ما روشنفکران باید منطق تحلیل و منطق فهم خودمان را تغییر بدهیم اما متأسفانه در برابر این تغییر منطق مقاومت می‌کنیم و این چیزی است که محل نقد من است.

خفقان فرهنگ را باید در خود فرهنگ جستجو کرد

عبدالکریمی در ادامه با اشاره به آرا اُنفره فیلسوف فرانسوی (میشل اُنفره فیلسوف معاصر فرانسوی است، که معتقد به لذت‌گرایی و آنارشیسم است) و توضیح نظریات وی گفت: میشل اُنفره با بررسی دو کتاب مشهور جرج اورول یعنی ۱۹۸۴ و مزرعه حیوانات در مورد زندگی مدرن غرب تأمل کرده است؛ داستان‌های اورول در شرایط حاکمیت فاشیسم آلمانی ایتالیا و استالینیسم بلشویکی است و واکنشی به آن دوران است اما حرف اُنفره این است که این دو رمان توصیفگر فاشیسم دوران نیستند بلکه آینده اروپا را پیش‌بینی کرده‌اند و اتحادیه اروپا امروز جوامع اروپایی را به شدت به سمت جامعه‌ای برده است که اورول در رمان‌هایش توصیف کرده است.

واکنش بیژن عبدالکریمی به حاشیه‌های گوشی دختر قاسم سلیمانی

عبدالکریمی: این خبرها فرصت تفکر را از جامعه ایران می‌گیرد بیژن عبدالکریمی استاد فلسفه معتقد است، توجه افراطی جامعه به این اخبار آسیب زاست و باعث می‌شود، تفکر و عقل در جامعه شکل نگیرد. وی در همین رابطه به انصاف نیوز گفت: گروهی دربارهٔ دختر شهید سلیمانی خبر می‌نویسند و برخی دیگر دربارهٔ دختر شریعتی خبر منتشر می‌کنند. نتیجه کار هر دو گروه این است که جامعه را درگیر مسائل بیهوده می‌کنند.

این استاد فلسفه با تأکید بر آنکه «وقتی به فردی که جایگاه خاصی ندارد، جایگاه داده می‌شود، چنین مسائلی قابل انتظار است» گفت: در این فضای هیجانی و پوپولیستی که از سوی اپوزیسیون و نیروهایی در داخل تقویت می‌شود، «حقیقت» شنیده نمی‌شود و تفکری وجود ندارد

مسیر اپوزیسیون‌ها

مخاطبین اول من که اپوزیسیون هستند می‌گویند چه غلطی کردیم انقلاب کردیم؛ گند زدیم. اما به عقیده من این مواجهه بسیار سطحی است چرا که انقلاب یک فرایند تاریخی است و نمی‌توان افراد را برای این قضیه مقصر کرد. نکته دیگر اینکه گفتن اشتباه کردیم و غلط کردیم چه تفاوتی در وضع اکنون ما حاصل می‌کند. و نکته بعد هم این که چه تضمینی وجود دارد که اگر گفتمان‌های اپوزیسیون را بپذیریم فردا دوباره نگوییم چه گندی زدیم.

سپهبد سلیمانی

کسانی که قاسم سلیمانی را تروریست می‌دانند از عقلانیت درستی برخوردار نیستند. قاسم سلیمانی سربازی است که ما را به این قدرت منطقه‌ای رسانده و توان دفاع از خود را به ما داده است. ما باید از دستاوردهای قاسم سلیمانی و نیروهای انقلاب دفاع کنیم و نارسایی‌های آن‌ها را بیان کنیم. نارسایی‌هایی که شامل عدم درک حکمی از جهان معاصر، تأخر تاریخی می‌باشد.

واکنش به سلام فرمانده

بیژن عبدالکریمی، استاد دانشگاه در مراسم نمایش مستند سینمایی «داستان‌های هزار و یک روز» به کارگردانی حبیب احمدزاده گفت همه این‌ها بچه‌های ما هستند؛ هم آن دختر چادری که «سلام فرمانده» می‌خواند و هم آن دختری که موی خود را بیرون می‌گذارد و شعار زنده‌باد آزادی می‌دهد و ما وظیفه داریم این شکاف را کمتر کنیم. او افزود در این فیلم از صلح صحبت شده است و ما باید صلح را افزایش دهیم.

اخراج از دانشگاه

عبدالکریمی در ۱۳ شهریور ۱۴۰۰ حکم اخراج خود را از دانشگاه دریافت کرد. در این حکم دلیل اخراج «دفاع از نظام سلطنتی پهلوی» ذکر شده است. در بخشی از این حکم آمده است: «نامبرده فاقد صلاحیت جهت عضویت در هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی است … .» پس از انتشار این خبر، محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد، در نامه‌ای خواستار بررسی مجدد پروندهٔ عبدالکریمی شد و حکم اخراج فعلاً تعلیق شده است. در سال ۱۴۰۰ توضیحی در اینباره دادند که دلیل اخراج ایشان «پرونده حقوقی» بوده است و مربوط به سال ۱۳۹۸ است.

واکنش ابراهیم رئیسی

چند روز بعد از واکنش‌ها به اخراج بیژن عبدالکریمی از دانشگاه آزاد اسلامی، حالا شنیده‌های خبرنگار الف از وزارت علوم حاکی از این است که سیدابراهیم رئیسی پس از اطلاع یافتن از این مسئله، به وزیر علوم مأموریت داده که دلایل صدور حکم مورد نظر را بررسی و اعتراضات ابراز شده نسبت به مسئله را پیگیری کند.

واکنش بیژن عبدالکریمی

اینکه گفته‌اند عبدالکریمی به خاطر زدن حرفهای خارج از حیطه درس در کلاس، از دانشگاه اخراج شد، دروغ محض است. امروز نیروهایی در پشت پشتوانه‌های انقلاب جمع شده‌اند که به راحتی دروغ می‌گویند و این خیلی زشت است.

اصلاً فکر کنید عبدالکریمی یک اپوزیسیون است و ۴۰سال است تلاش می‌کند به جمهوری اسلامی ضربه بزند، فکر می‌کنید در همه این سالها توانسته بودم به اندازه اینکه این اخراج و موجی که در جامعه ایجاد کرد و اخباری که سر آنتن رفت و مصادره‌ای که برخی از رسانه‌های زرد کردند، به نظام جمهوری اسلامی ایران ضربه بزنم؟

واکنش محمد رضائیان حق

«دانشگاه آزاد اسلامی با حکم اخراج دکتر بیژن عبدالکریمی اعتبار علمی خود را در انجمن‌های علمی بین‌المللی از دست خواهد داد». دکتر محمد رضائیان حق، مؤلف، مترجم و مدرس دروس معارف اسلامی در دانشگاه جامع علمی کاربردی و دانشگاه آزاد با ۱۲ سال سابقه تدریس، اذعان داشت که این رویه با اصل آزادی بیان که مطابق اصل سوم قانون اساسی که دولت موظف است اسباب تأمین آزادی‌های سیاسی و اجتماعی را برای مردم ایجاد کند، ناسازگار دانسته و بیان کرد که دین اسلام نه تنها راه را برای احتجاجات سیاسی، بلکه حتی برای احتجاجات دینی نیز بازگذاشته است تا جایی که پیامبر اسلام اختلاف امت را رحمت الهی می‌داند، زیرا که اختلاف حرکت آفرین است و جمود انحطاط آفرین. رویکرد قهرایی با اساتید دگراندیش، موجب انسداد باب اجتهاد در مسائل دینی، فرهنگی و سیاسی خواهد شد.

انتقادها

سیدجواد میری در همایش «پرسش از امر دینی در جهان معاصر» گفت: هنگامی که عبدالکریمی به‌درستی در نقد عبدالکریم سروش در رابطه با «سکولار شدن مقوله وحی» ارجاع به «بینش قرآنی» می‌دهد، بینش قرآنی را ذیل مفاهیم عبری-یهودی از یک سو و مفاهیم کاتولیکی- یوروسنتریکی از سوی دیگر می‌خواند، در حالی که بینش قرآنی واجد منطق‌هایی است که در روایت عبدالکریمی از منظر مبنایی با آن فاصله زیادی دارند.

حجت السلام محمد جعفری: چندی است بیژن عبدالکریمی پیش و پس از چاپ کتاب امکان امر دینی در جهان معاصر، در این دانشگاه و آن دانشگاه به تبیین امکان امر دینی می‌پردازد و گویا مانند اسلاف روشنفکر خود بنا بر آن دارد که به عنوان یک ایدئولوگ در این عرصه شناخته شود. بنده کتاب را نخوانده‌ام، اما یکی دو سخنرانی را از وی در این زمینه شنیده‌ام و بر پایه همان چند نکته را متذکر می‌شوم:

کتاب‌ها

تألیف

• در جستجوی معاصریت، بیژن عبدالکریمی، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۸
• دن‌کیشوت‌های ایرانی، بیژن عبدالکریمی، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۷
• آیندهٔ روحانیت و جهان معاصر، بیژن عبدالکریمی، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۷
• پرسش از امکان امر دینی در جهان معاصر، بیژن عبدالکریمی: تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۷
• مشرکی در خانواده پیامبر، حسن محدثی و بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۹۶
• پایان تئولوژی (دوجلدی)، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۹۵
• شریعتی و تفکر آینده ما، بیژن عبدالکریمی، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۳
• هایدگر در ایران، بیژن عبدالکریمی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، ۱۳۹۲
• هایدگر و استعلا: شرحی بر تفسیر هایدگر از کانت، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات ققنوس، ۱۳۹۲ (چاپ اول ۱۳۸۱)
• ما و جهان نیچه‌ای، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات علم، ۱۳۸۷
• ما و پست‌مدرنیسم: نقد و بررسی گفتمان پست‌مدرنیسم در ایران، بیژن عبدالکریمی و محمدعلی محمدی، تهران: جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۴
• هگل یا مارکس: نقدی بر جریان روشنفکری ایران، بیژن عبدالکریمی و محمد رضایی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۸۴
• مونیسم یا پلورالیسم: واکاوی هستی‌شناسی یک نظریه اجتماعی (تحلیل و نقد دیدگاه داریوش شایگان در افسون‌زدگی جدید)، گروه مؤلفان، تهران: مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها، ۱۳۸۳
• رهایی‌بخشی یا سلطه: نقدی بر نظام آموزش و پرورش ایران، بیژن عبدالکریمی و محمدعلی محمدی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۸۱
• قصه من و تو (مجموعه شعر)، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۸۰
• شریعتی و سیاست‌زدگی، بیژن عبدالکریمی، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۷۷
• تفکر و سیاست: نسبت مابعدالطبیعه و فلسفه سیاسی در افلاطون، بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۶
• ن‍گ‍اه‍ی دوب‍اره ب‍ه م‍ب‍ان‍ی ف‍ل‍س‍ف‍ه س‍ی‍اس‍ی ش‍ری‍ع‍ت‍ی: ت‍ام‍ل‍ی ب‍ر پ‍ارادوک‍س دم‍ک‍راس‍ی م‍ت‍ع‍ه‍د، بیژن عبدالکریمی، تهران: نشر اشراقیه، ۱۳۶۸

ترجمه

• بررسی روشنگرانه اندیشه‌های مارتین هایدگر، والتر بیمل، بیژن عبدالکریمی (مترجم)، تهران: انتشارات سروش، ۱۳۸۱
• هایدگر، پاتریشیا آلتنبرند جانسون، بیژن عبدالکریمی (مترجم)، تهران: انتشارات علم، ۱۳۸۷
• تکنولوژی رسانه‌ای از منظری انتقادی، یوست ون لون، بیژن عبدالکریمی (مترجم)، احد علیقلیان (مترجم)، تهران: همشهری، ۱۳۸۸

ویرایش

• نوشته‌های اساسی شریعتی، بیژن عبدالکریمی (به اهتمام)، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۳
• ادبیات و فلسفه در گفتگو، هانس گئورگ گادامر، زهرا زواریان (مترجم)، بیژن عبدالکریمی (ویراستار)، تهران: نقش و نگار
• اگزیستانسیالیسم، دین، و اخلاق، ثریا احمدی و سعیده مرادی، بیژن عبدالکریمی (ویراستار)، تهران: علم، ۱۳۹۰

جستارهای وابسته

• رضا داوری اردکانی
• عبدالکریم سروش

پیوند به بیرون

• کانال تلگرامی بیژن عبدالکریمی
• سخنرانی‌های بیژن عبدالکریمی
• وبلاگ رسمی بیژن عبدالکریمی (نشر آثار و اطلاع‌رسانی)
• دانلود مقالات بیژن عبدالکریمی
• مرگ یک شبه واژه است (قطعه‌ای شاعرانه از بیژن عبدالکریمی)
• مهم‌ترین مسئله در فلسفه شوپنهاور تاثیرش از کانت است
• عبدالکریمی: دشواری زبان هایدگر به دلیل ظهور اندیشه‌های جدید است
• پدیدارشناسی فهم و فراتاریخ
• تأملی بر امکان‌های گذر از نیهیلیسم
• امکان دین و گذر از سوبژکتیویسم