تبرج

تَبَرُّج در اسلام غالباً به معنای جلوه‌گری آمده‌است؛ بدین‌گونه که زن خود را از بالای برج (ساختمان)، متبرّج (جلوه‌گر) می‌سازد. زنان عرب قبل از اسلام عادت داشتند از درون خانه و در برابر پنجره‌ها و درها اندام برهنهٔ خود را برای رهگذران جلوه‌گر سازند. تَبَرُّج به معنای «با تکبر و تبختر راه رفتن» نیز نقل شده‌است. با این همه، سید محمدحسین طباطبایی معنای گسترده و موسّعی از «جلوه‌گری» را دربارهٔ تبرّج منظور می‌دارد و در تفسیر المیزان می‌نویسد:

کلمهٔ تَبَرُّج به معنای ظاهر شدن در برابرِ مردم است، همان‌طور که برجِ قلعه برای همه هویداست.

آزاده نامداری (زادهٔ ۱۳۶۳ - درگذشتهٔ ۱۴۰۰) در برنامهٔ غیرمنتظره (شبکهٔ دو سیما، ۱۳۸۹). وی که مجری برنامهٔ یادشده بود در یکی از قسمت‌های آن با چادر قهوه‌ای‌رنگ ظاهر شد. این امر موجب گردید تا گروه‌هایی وی را به تبرّج متهم کنند. نامداری پس از آن همواره از چادر مشکی استفاده می‌کرد.

تبرّج جاهلیت نخستین

در اسلام همچنین اصطلاح مرتبط دیگری وجود دارد که به تبرّج جاهلیت نخستین موسوم است. دربارهٔ این اصطلاح در آثاری همچون تفسیر مجمع‌البیان اثر شیخ طَبرِسی (زادهٔ ۴۵۴ه‍.ش/۱۰۷۵م) آمده‌است:

و بعضی گفته‌اند که معنای تبرّجِ جاهلیتِ اولی این است که آن‌ها تجویز می‌کردند که یک زن جمع کند بین شوهر و رفیقش را. پس پایین‌تنهٔ خود را برای شوهرش قرار دهد (که با او آمیزش و مُجامِعت کند) و برای رفیقش بالاتنهٔ خود را قرار دهد که او را بوسیده و مُعانِقه نموده و در آغوش کشد.

مکارم شیرازی، تبرّج جاهلیت نخستین را نمایان شدن گلو و گردنبند و گوشواره‌های زنان عرب جاهلی، بر اثر سهل‌انگاری آنان در بستن روسری می‌داند.

تبرّج در قرآن

مقالهٔ اصلی: آیات حجاب

کلمهٔ تبرّج در دو آیه از قرآن - که جزو آیات حجاب هستند - آمده‌است:

• سورهٔ احزاب: آیهٔ ۳۳
• سورهٔ نور: آیهٔ ۶۰

در ظاهر آیات از تبرّج به دو شیوهٔ «جاهلیت نخستین» و «با اندام برای قواعد از زنان (نشستگان در خانه یا پیرزنان مطابق نظر مشهور فقها)» نهی شده‌است اما در ادبیات فقهی تبرّج به هر شیوه‌ای جز برای شوهر مذموم است.