تجوید

تجوید در لغت به معنی تکمیل، تحسین و نیکو گردانیدن است و در اصطلاح به قواعد و دستورهایی گفته می‌شود که به نیکو خواندن قرآن کمک می‌کنند. در تجوید به نحوهٔ صحیح ادای حروف از مخارجشان و نیز صفات آوایی هر حرف به تنهایی یا در کنار حروف دیگر پرداخته می‌شود. از قواعد دیگری که به آن توجه می‌شود محل وقف و وصل در هنگام خواندن قرآن با توجه به نشانه‌گذاری‌ها و معنی آیات است.

متن قرآن با رنگ حروف تجویدی برای راحت انجام دادن قواعد تجویدی

قرآن با هفت قرائت مشهور خوانده می‌شود که در میان هفت قرائت مشهور جهان اسلام قرائت حفص از عاصم از فصاحت و اعتبار ویژه‌ای برخوردار است. تجوید را می‌توان به دو بخش نظری و عملی تقسیم کرد. تجوید نظری مجموعه قواعد و ضوابطی است که دانشمندان مسلمان برای صحیح خواندن حروف و کلمات قرآن وضع نموده‌اند از قبیل بحث مخارج حروف، صفات حروف، تفخیم و ترقیق، ادغام، مدّ و قصر و مانند اینها. تجوید عملی، فن و هنر تلاوت قرآن کریم بر اساس تلفظ صحیح حروف و اصوات، با لهجه فصیح عربی است. این بخش مبتنی بر اداء و استماع است. تجوید از فنونی است که باید از طریق تمرین در قاری ملکه شود.

از چند سده پیش از میلاد در ایران و هند، ادعیه و سرودهای مذهبی را با زمزمه یا آهنگ می‌خواندند. حقیقت این است که کلمه جاد (ریشه تجوید)، معرب گات است و گاث به معنی خواندن با آهنگ است. تجوید یکی از سخت‌ترین علوم عملی است ولی هرکس با تلاش و کوشش می‌تواند آن را فرا بگیرد و قرائتی نیکو پیدا کند.

در اهمیت علم تجوید در تفسیر آیه «... ورَتِّلِ القُرءانَ تَرتیلا» (سوره مزمل/۷۳٬۴) امام علی گفته‌اند که: «الترتیل تجوید الحروف و معرفة الوقوف» یا «حفظ الوقوف و بیان الحروف».

علائم واشکال تجویدی درقرآن

علائم وشکل انهادرقرآن بشرح زیراست:

۱-حرکات (فتحه-ضمه-کسره-رفع-نصب-جر-الف مدی-یای مدی-واو مدی-سکون)

۲-علائم وقف (م لازم-لاقبیح-قلی وقف اولی-صلی وصل اولی- ج جایز-معانقه).

۳-علائم احکام(مد-شد-وصل-اشباع-اماله-غنه-سکت-ادغام-اظهار-اخفا-اقلاب-ناخوانا) علائم قدیمی عبارتند

از-قفه (سکت)-ط-قف (وقف تام)-ک (کافی)-ز-ص-ق-جه (حسن)-صل (قبیح)-صب (وصل یمابعد)-صق (وصل بماقبل)

پیوند به بیرون

• وب‌گاه آموزش معارف اسلامی علم منیر

منابع

• ستایشگر، مهدی (۱۳۸۱)، واژه نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد اوّل، تهران: اطلاعات، شابک ۹۶۴-۴۲۳-۳۰۵-۰