تشوب خدای آب و هوا که در راس خدایان هوری قرار داشت. تشوب در برخی از متن‌های ادبی که بر قهرمانی بشری متمرکز هستند (از جمله نسخه هوری حماسه گیلگمش) حضور دارد.

تشوب
خدای آب‌وهوا، پادشاه خدایان
نقش برجسته‌ای از یازلیکایا تشوب (چپ)، هپات و خدمتکاران و فرزندانشان را به تصویر می‌کشد.
مرکز فرهنگی غالبکومه، عرفه، حلب، کاهات، کومانی
سلاحپدیده آب‌وهوا
جانورانگاو نر
مرکوبارابه‌ای که شری و هوری می‌رانند.
اطلاعات شخصی
والدینآنو و کوماربی
خواهر و برادرشاوشکا، تاشمیشو، آرانزا
شریک زندگیهپات
فرزندانشاروما، آلانزو، کونزیشالی
همتایان
همتای بین‌النهرینیادد
همتای اوگاریتیبعل
همتای هیتیتارهونا
همتای لوویتارهونز
همتای اورارتوییتیشبا

نام ویرایش

در ادبیات آشورشناسی و هیتی‌شناسی، رومی‌نویسی‌های متعددی از نام تشوب وجود دارد، از جمله: Teššub،[۱] Tešub،[۲] Teššob[۳] و Teššop.[۴]

نویسه لوگوگرامی ویرایش

علاوه بر املای هجایی آوایی، نام تشوب را می‌توان به خط میخی با علامت سومروگرام[و ۱] dIŠKUR نشان داد.[۵]

هم‌خانواده‌های تایید شده و مورد مناقشه ویرایش

توافق بر این است که نام تشوب هم‌خانواده با اسم خاصِ خدای اورارتویی تیشبا[و ۲] است.[۵][۶]

شخصیت ویرایش

در دین هوری، دو نقش اصلی به تشوب داده شد: خدای آب و هوا و پادشاه خدایان.[۷]

شمایل‌نگاری ویرایش

به تصویر کشیدن تشوب نادر است.[۸]

ارتباط با سایر خدایان ویرایش

خانواده و درباریان ویرایش

تشوب را پسر آنو و کوماربی می‌دانستند.[۹]

خدایان آب و هوای سوریه-بین‌النهرین ویرایش

 
سنگ یادبودی که خدای آب و هوای اوگاریتی، بعل را نشان می‌دهد که ممکن است با تشوب مرتبط باشد.

تشوب را همتای خدای آب و هوای بین‌النهرین، ادد، می‌دانستند.[۱۰][۶]

خدایان آب و هوای آناتولی ویرایش

در کومانی[و ۳] در پادشاهی کیزوواتنا، تشوب با خدای محلی به نام مانوزی[و ۴] شناسایی می‌شد.[۱۱]

پرستش ویرایش

تشوب یکی از قدیمی‌ترین خدایان هوری بود.[۶]

کومه ویرایش

کومه[و ۵] (اکدی Kummu or Kummum, هیتی Kummiya,[۱۲] اورارتویی Qumenu[۱۳]) مرکز اصلی آیینی تشوب بود.[۱۲]

پادشاهی آراپها ویرایش

شهر آراپها (Arrapḫum[۱۴]) یا Āl-ilāni («شهر خدایان»)، کرکوک امروزی،[۱۵] از همان دوره بابلی باستان به عنوان یک مرکز آیینی برای خدای آب و هوا شناخته می‌شد.[۱۲]

حلب ویرایش

معبد خدای آب و هوا در شهر حلب در متن‌های شهر ابلا (پیش از دوره سارگون) جایگاهی مقدس بود.[۱۶]

کومانی و سایر مکان‌ها در کیزوواتنا ویرایش

تشوب در کومانی[و ۶] در شمال پادشاهی کیزوواتنا پرستش می‌شد،[۱۷] این پادشاهی در دشت‌های اطراف آدانا قرار داشت.[۱۸]

میتانی ویرایش

با وجود آنکه شواهد پرستش تشوب در دولت میتانی محدود است اما اتفاق نظر وجود دارد که پرستش او گسترده بوده است.[۱۹]

سایر شواهد هوری ویرایش

نام‌های متعددی که به تشوب اشاره می‌کنند از متن‌های پیدا شده در تیگونانوم[و ۷] شناخته شده‌اند. این شهر در شمال طور عبدین و جنوب یا جنوب غربی دجله قرار دارد که مکان دقیق آن به دلیل آنکه لوح‌ها در حفاری‌های غیرقانونی به دست آمده‌اند، ناشناخته باقی مانده است.[۲۰]

پذیرش در اوگاریت ویرایش

متن‌های پیدا شده در اوگاریت (قرن سیزدهم پیشا دوران مشترک) نشان‌گر آن هستند که خدایان هوری، از جمله تشوب، در این شهر پرستش می‌شدند.[۲۱]

پذیرش در میان هیتی‌ها ویرایش

تشوب در میان هیتی‌ها نیز پرستش می‌شد.[۲۲]

پذیرش در میان لووی‌ها ویرایش

به دلیل نفوذ هوری‌ها بر جوامع مختلف لووی،[و ۸] در جنوب آناتولی تشوب در راس بسیاری از پانتئون‌های محلی قرار گرفت.[۲۳]


اساطیر ویرایش

تشوب و کوماربی ویرایش

شناخته‌شده‌ترین اسطوره‌هایی بر تشوب متمرکز شده‌اند، متعلق به چرخه کوماربی هستند.[۲۴] این اسطوره، به پادشاهی رسیدن تشوب و چالش‌هایی را که در پی آن به دلیل دسیسه‌های کوماربی با آن رو به رو می‌شود، توصیف می‌کند.[۲۵] کارلو کورتی به این نکته اشاره می‌کند که علی‌رغم عنوان رایج امروزی آن، شاید مناسب‌تر باشد که از آن به عنوان چرخه تشوب یاد شود.[۲۶] پیوتر تاراچا نیز از این تغییر نام پشتیبانی می‌کند.[۲۷] اریک ون دونگن همچنین استدلال می‌کند که برچسب قدیمی نیاز به بازنگری دارد و تشوب را به جای کوماربی به عنوان شخصیت اصلی آن می‌شناسد. اگر چه او عنوانی را ترجیح می‌دهد که به طور گسترده‌تری به پادشاهی در آسمان اشاره کند و نه یک خدای منفرد.[۲۸]

مشخص نیست که در اصل چند اسطوره این چرخه را تشکیل دادند.[۲۹] همچنین ممکن است بیش از یک چرخه از اسطوره‌ها بر درگیری بین تشوب و کوماربی متمرکز باشند.[۳۰] توالی بازسازی‌شده مرسوم که در ادبیات مدرن آمده، شامل پنج اسطوره است: آهنگ پیدایش،[و ۹] آهنگ لاما، [و ۱۰] آهنگ نقره،[و ۱۱] آهنگ هدامو[و ۱۲] و آهنگ اولیکومی.[۳۱][و ۱۳]

آهنگ پیدایش (آهنگ کوماربی) ویرایش

صرف نظر از تعداد و چیدمان اسطوره‌هایی که به عنوان بخشی از چرخه مربوط به تشوب و کوماربی طبقه‌بندی شده‌اند، کارشناسان این قطعه را آغاز آن می‌دانند.[۳۲]

آهنگ لاما ویرایش

سومروگرام لاما همچنین می‌تواند به عنوان کال خوانده شود و بنا بر این اسم خدای نام‌بخشی که آهنگ لاما بر او متمرکز است، گاهی اوقات به صورت کال نیز آمده است.[۳۳]

آهنگ نقره ویرایش

در آهنگ نقره که به احتمال زیاد از یک نسخه اصلی هوری به زبان هیتی ترجمه شده است،[۳۴] (احتمالا در غرب سوریه سروده شده است)[۳۵] برای اولین بار زمانی از تشوب نام برده می‌شود که راوی، موجود نام‌بخش را بزرگتر از خدایان معرفی می‌کند.[۳۶]

آهنگ هدامو ویرایش

آهنگ هدامو بر درگیری تشوب با چند شخصیت متمرکز شده است.[۳۷]

آهنگ اولیکومی ویرایش

برخلاف بسیاری از روایتهای مرتبط، آهنگ اولیکومی به خوبی حفظ شده است.[۳۸]

سایر متن‌های مرتبط ویرایش

با توجه به ارجاعات متعدد به اتحاد بین کوماربی و دریای شخصیت‌یافته در آهنگ هدامو و آهنگ اولیکومی، پیشنهاد شده است که آهنگ دریا اسطوره‌ای دیگر متعلق به همین چرخه باشد.[۳۹]

بررسی تطبیقی ویرایش

شباهت‌هایی بین اسطوره‌های تلاش تشوب برای پادشاهی خدایان و بن‌مایه‌های اسطوره‌شناسی یونانی ذکر شده است و در آن، صعود او به راس پانتئون خدایان با جایگاه زئوس در تئوگونیا اثر هسیود مقایسه شده است.[۲۶] به گفته گری بکمن، این شباهت‌ها نشانه‌ای از این نیست که درگیری بر سر پادشاهی در آسمان، روایتی با منشا هندو-اروپایی بوده است بلکه به جای آن نشانه‌ای از یک ویژگی مشترک شناخته‌شده در سراسر بین‌النهرین، آناتولی و دریای مدیترانه است.[۴۰] همچنین احتمال می‌رود که اسطوره تولد آتنا از جمجمه شکافته زئوس از تولد تشوب الگوبرداری شده باشد.[۴۱][الف]

آهنگ رهایی ویرایش

تشوب یکی از شخصیت‌های اصلی در آهنگ رهایی است[۴۳] که با عنوان حماسه آزادی نیز شناخته می‌شود.[۴۴]

داستان‌های قهرمان بشری ویرایش

در قطعه‌ای از یکی از نسخه‌های هوری حماسه گیلگمش نام تشوب نیز ذکر شده است.[۴۵] بکمن خاطرنشان می‌کند که در حال حاضر ترجمه و تفسیر کامل این متن امکان‌پذیر نیست اما تشوب به ظاهر «در همه جای» آن حضور دارد. از این جنبه می‌توان آن را با هم نسخه اصلی اکدی و هم اقتباس هیتی مقایسه کرد که خدایان آب‌وهوای مربوط در آنها نقش مهمی ندارند.[۴۶]

یادداشت ویرایش

  1. به عقیده امیر گیلان، برخی از عناصر اسطوره تشوب ممکن است از طریق پادشاهی سوری-هیتی ولیستین[و ۱۴] به یونان رسیده باشد.[۴۲]

واژگان ویرایش

  1. Sumerogram
  2. Teišeba
  3. Kummanni
  4. Manuzi
  5. Kumme
  6. Kummanni
  7. Tigunanum
  8. Luwians
  9. Song of Emergence
  10. Song of LAMMA
  11. Song of Sliver
  12. Song of Ḫedammu
  13. Song of Ullikummi
  14. Walistin

پانویس ویرایش

  1. Taracha 2009, p. 86.
  2. Válek 2021, p. 51.
  3. Schwemer 2001, p. 82.
  4. Haas 2015, p. 309.
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ Schwemer 2016, p. 82.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ Trémouille 2018, p. 1.
  7. Wilhelm 1989, p. 14.
  8. Trémouille 2018, p. 2.
  9. Schwemer 2008, p. 6.
  10. van Dongen 2012, p. 48.
  11. Taracha 2009, p. 120.
  12. ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ Schwemer 2008, p. 3.
  13. Radner 2012, p. 245.
  14. Schwemer 2007, p. 141.
  15. Schwemer 2001, p. 463.
  16. Schwemer 2016, p. 79.
  17. Kümmel 1983, p. 335.
  18. Görke 2022, p. 148.
  19. Schwemer 2001, p. 462.
  20. Schwemer 2001, p. 276.
  21. Schwemer 2001, pp. 546-547.
  22. Wilhelm 1989, p. 37.
  23. Taracha 2009, p. 93.
  24. Schwemer 2008, p. 5.
  25. Beckman 1997, p. 569.
  26. ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ Corti 2007, p. 120.
  27. Taracha 2009, p. 92.
  28. van Dongen 2012, p. 29.
  29. Hoffner 1998, p. 77.
  30. Polvani 2008, pp. 623-624.
  31. Rutherford 2001, p. 604.
  32. Corti 2007, p. 109.
  33. Archi 2009, p. 217.
  34. Rutherford 2001, p. 600.
  35. Archi 2009, p. 215.
  36. Hoffner 1998, p. 48.
  37. Hoffner 1998, pp. 50-51.
  38. Polvani 2008, p. 622.
  39. Rutherford 2001, p. 602.
  40. Beckman 1997, p. 570.
  41. Beckman 2011, p. 29.
  42. Gilan 2021, p. 36.
  43. von Dassow 2013, p. 128.
  44. Archi 2015, p. 21.
  45. Schwemer 2001, p. 458.
  46. Beckman 2019, p. 23.

منابع ویرایش