تیر (ماه)

چهارمین ماه در گاهشماری هجری خورشیدی
(تغییرمسیر از تیر ماه)
<<  تیر  >>
ش ی د س چ پ ج
۳۱ ۱ ۲
۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹
۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶
۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳
۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ ۳۰
۱۴۰۲ خورشیدی

تیر (در فارسی افغانستان: سَرَطان) چهارمین ماه سال در گاه‌شماری هجری خورشیدی است. در این تقویم تیر از نود و چهارمین روز سال آغاز شده و تا صد و بیست و چهارمین روز سال در طی ۳۱ روز ادامه دارد و نخستین ماه فصل تابستان به حساب می‌آید.

برج فلکی تیرماه برج سرطان (خرچنگ) است چهارمین برج فلکی از دایرةالبروج است. نماد این برج خرچنگ نامیده می‌شود.

در گاه‌شماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه چهارم گاه‌شماری اوستایی نو برگرفته شده‌است. در گاه‌شماری زرتشتی سیزدهمین روز هر برج نیز تیر روز نام دارد و در تیر روز از تیرماه، جشن تیرگان برگزار می‌شود.[۱] تیشتر، ایزد باران در اسطوره‌های ایرانی و زرتشتی است.

واژه‌شناسی ویرایش

تیرماه در گاهشماری ایرانی از نام تیشتر (در اوستایی:tištrya و در فارسی میانه: tīr یا tištar)، ایزد باران برگرفته شده‌است که یشتی در اوستا به آن تعلق دارد. پورداود معتقد است که نامگذاری این برج به نام ایزد باران با بارندگی و فراوانی آب در این فصل مربوط نیست، بلکه بیشتر جنبه نیایش و بخشایش برای آب در چنین ماه گرمی دارد.

در گاه‌شماری‌های دیگر ویرایش

در گاهشماری هخامنشیان ماه چهارم در تحریر ایلامی به صورت kar-ma-ba-ta آمده‌است. بخش نخست واژه همان *garma- «گرما، داغی»، برابر با اوستایی garǝma- و ودایی gharmá- است و بخش دوم آن *pada- «پای، گام» و همچنین «کف (جایی)، مکان و جای» معنی می‌دهد و برابر با اوستایی pada-، ودایی paδá-/padá- است. یوستی (Justi, 1897:272) آنرا «گرماوضع» و هینتس (Hinze, 1957: 66) معنی «گرماپایه» از آن استنباط می‌کند. لکوک (Lecoq, 1977:172) در نام این ماه، معنی زمانی می‌یابد و آنرا «موقع گرما» معنی می‌کند. اشمیت (Schmitt, 2005:27) واژهٔ pada- را به معنی «دارندهٔ جاپای سوزنده»، یا در معنی سببی آن «ایجاد کنندهٔ جاپای داغ» می‌داند. معنای داده شدهٔ اشمیت جنبه اغراق‌آمیزی از این ماه داغ و سوزان است که گویا با سوزش پا تعبیر شده‌است. بر این اساس این ماه را شاید بتوان «[ماه] پاسوزی» معنی کرد که با وضعیت این ماه برابر با تیرماه امروزی، مناسب می‌آید. در تقویم آسی نیز این ماه Sūsæny از ریشه *sus, *saus به معنی «خشکی، پژمردگی، سوزان» است (Abayev,1970:3).[۱]

رویدادها ویرایش

زادروزها ویرایش

درگذشتگان ویرایش

منابع ویرایش

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ بهار مختاریان (۴ تیر ۱۳۹۱). «ماه تیر ماه گرماپایه: جشن تیرگان». پایگاه انسان‌شناسی و فرهنگ. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۱ مرداد ۱۳۹۳.
  2. «تقویم رسمی کشور برای سال ۱۳۸۵ هجری شمسی بایگانی‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine»، استخراج و تنظیم: شورای مرکز تقویم دانشگاه تهران ـ مؤسسهٔ ژئوفیزیک، مناسبت‌ها از: شورای فرهنگ عمومی. دسترسی در ۴ سپتامبر ۲۰۰۶.