جزیره شاهی

جزیره شاهی یا جزیره اسلامی در دهستان جزیره بخش ایلخچی شهرستان اسکو بزرگ‌ترین جزیره دریاچه ارومیه است. جزیره شاهی ۲۳٬۰۰۰ هکتار وسعت و دارای ۷ روستا است و در شرق دریاچه ارومیه در شهرستان اسکو واقع شده‌است. این جزیره تنها جزیرهٔ مسکونی دریاچه ارومیه است. نام این هفت روستا آق گنبد ,بوراچالو، گمیچی، سرای، تیمورلو، قبچاق و ریحان آباد (بهرام آباد) است. زبان مردمان جزیره شاهی ترکی می‌باشد.

مدفن هلاکوخان مغول و اباقاخان

گفته شده مدفن هلاکوخان و جانشینش اباقاخان از ایلخانان مغول، همین جزیره می‌باشد. گفته شده پس از مرگ هلاکو او را به همراه گنجینه بزرگش در جایی نامعلوم در قله هلاکوخان واقع در جزیره اسلامی دفن کرده‌اند.

قلعه هلاکوخان که با نام قلعه هولاکوخان نیز شناخته می‌شود، یکی از قلعه‌های تاریخی منطقه‌ی آذربایجان است که در شرق

دریاچه‌ی ارومیه، در جزیره‌ی اسلامی قرار دارد. در مسیر قلعه آب‌انبارهای زیادی وجود دارد که در دل کوه، به شکل عجیبی ساخته شده‌اند. در کنار این آب‌انبارها نیز جوی‌های آبی دیده می‌شود که هنگام بارندگی، آب را به سمت آب‌انبارها هدایت می‌کنند و آب مورد نیاز را در تمامی فصول سال تامین می‌کند. دیواره‌های قلعه‌ی هلاکوخان به‌طور کلی از سنگ ساخته شده‌‌اند. این قلعه از نظر استحکامات، موقعیت و استقرار، شبیه قلعه‌های بابک، قهقهه و جوشون است. سه طرف قلعه را پرتگاه‌های خطرناک احاطه کرده‌اند که این موقعیت، دفاع از قلعه را برای قلعه‌بانان آسان می‌ساخت.

قلعه باستانی که به نام جزیره شاهی یا شاها به قول حمد الله مستوفی از آن یاد می شود جزیره مانندی بزرگ است که در صورت کاهش آب  در میان دریاچه ظاهر می گردید این بنا در بالای کوهی که قبر هولاکو و دیگر سرداران مغول در آنجا قرار دارد واقع است

این قلعه مربوط به دوره ساسانی بوده که مورد توجه  ایلخانان  واقع شد

شاها و دوگدور یا دیگدور دو قلعه باستانی بیودند که در تصرف سرکردگان یاغی شراه(شرات) در قرن هفتم میلادی با امر هولاکو تجدید بنا و احیاء شد  که حافظ ابرو انرا قلعه طلای ارومیه نام برده است  علت  اطلاق قلعه طلای ارومیه جواهرات و غنائمی بود که بعد از غارت بغداد و بسیاری از مناطق آن بدانجا انتقال داده شد ه است می باشد. بعد ها که این قلعه مدفن هولاکو شد به همین نام هم خوانده شد  این مکان به دلیل پیشروی آب خیلی زود از حالت استقرار خارج شد و در زمان حیات حافظ ابرو معاصر با دوره تیموری این قلعه خالی شده بوده است.  این قلعه تاریخی در دوکیلومتری روستای آق گنبد قرار داشته و برخی از همین نام برای قلعه  استفاده می کنند

ابن مسکویه در جایی که حوادث زمان متوکل عباسی نوهء هارون الرشید را نقل کرده میگوید «شاها »و«یکدر»دو قلعه بودند در تصرف سر کردگان یاغی آن نواحی یعنی شراة .در قرن هفتم هجری هلاکو به تجدید بنای قلعه شاهاکه حافظ ابرو آن را قلعه طلای دریاچه ارومیه نامیده؛فرمان داد خزاین و غنایمی که از غارت بغداد و دیگر ممالک خلافت به چنگ آورده بود در آن قلعه جای داد بعد ها این قلعه مدفن و آرامگاه وی گردید و به همین جهت در زبان محلی به نام «گوور قلعه سی»معروف شد.

زمانی که حافظ ابرو معاصر امیر تیمور تاریخ و جغرافیای خود را می نوشت آن محل به کلی خالی از سکنه بود ویرانه و آثار تاریخی مورد بحث که مورخین اسلامی آن را قلعه شراةو بنای نخستین آن را از قرون اولیه اسلامی دانسته اند در روستای آق گنبد باقی است ولی هیچ گونه سنگ نبشته و کتیبه ای در آن به چشم نمی خورد

این اثر در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ با شماره‌ی ثبت ۲۲۵۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منابع

• وبگاه مانا
• مجلهٔ رشد پیک دانش آموز.