جعفر کاشف‌الغطا

شیخ جعفر بن خضر مالکی (درگذشته ۱۲۲۷ قمری) فقیه و مجتهد شیعه و از مراجع تقلید ساکن نجف در اوایل قرن ۱۳ ه‍.ق بود. نسب وی به مالک اشتر (فرمانده سپاه امام علی) می‌رسد.

از مهم‌ترین آثار کاشف الغطاء کتاب جامع کشف الغطاء می‌باشد. شیخ جعفر کاشف الغطا، شاگرد محمدباقر وحیدبهبهانی و شاگرد سید محمدمهدی بحرالعلوم بوده‌است.

شاگردان

وی در نجف می‌زیسته و شاگردان بسیاری تربیت کرده‌است سید جواد عاملی صاحب مفتاح الکرامه و شیخ محمدحسن صاحب جواهر الکلام از جمله شاگردان او هستند.

• سید محمدباقر شفتی، صاحب انوار
• علامه محمد ابراهیم کلباسی، صاحب اشارات
• سید صدرالدین عاملی
• احمد محسنی
• سید محمد باقر خوانساری صاحب روضات الجنات
• محمدتقی رازی ایوانکی، معروف به صاحب حاشیه نویسنده کتاب هدایةالمسترشدین
• محمدجعفر ترشیزی، شیخ جعفر نجفی کاشف‌الغطاء زمانی که به دیار ترشیز سفر کرد در منزل محمد جعفر ترشیزی در قریه قوژد رحل اقامت انداخت (تاریخ علمای خراسان -عبدالرحمان بن نصرالله مدرس شیرازی صفحه ۷۵)

جنگ ایران و روس، نقش جعفر کاشف‌الغطا

فتحعلی‌شاه، برادرزاده آقا محمد شاه قاجار، پس از شکست در دوره اول جنگ‌های ایران و روس، طی پیمان گلستان، گرجستان و نواحی شمال قفقاز را به روس‌ها واگذار کرد.

با تحریک علمایی نظیر جعفر کاشف ،سید علی عبادی، محمد حسین خاتون آبادی و ملا احمد نراقی، فتحعلی‌شاه برای آغاز «جهاد»ی دیگر در جبهه روسیه آماده رزم شد.

فتحعلی‌شاه برای تهیه مقدمات جنگ عازم تبریز شد و شبی در حالی که شمشیر معروف نادری را بر کمر بسته بود تمام علما و سرداران نظامی و وزرای خویش را برای مشورت فراخواند. پس از انجام مراسم دعا و ثنا برای سلامت ذات اقدس ملوکانه و آرزوی دوام و قوام دین مبین، نوبت به اظهار نظر دربارهٔ جنگ رسید. همه کسانی که مورد سؤال قرار گرفتند، بدون استثنا، پس از بیان مراتب جان نثاری و ابراز آمادگی برای نوشیدن شربت شهادت، موافقت خود را با جنگ اعلام کردند. در این میان میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی در برابر جو غالب در مجلس ایستاد و با جنگ مخالفت کرد. وقتی شاه علت مخالفت وی را جویا، شد، قائم مقام گفت:

«اعلیحضرت چه مبلغ مالیات می‌گیرد؟»

شاه پاسخ داد: «شش کرور»

قائم مقام: «دولت روس چه مبلغ مالیات می‌گیرد؟»

شاه: «می‌شنوم ششصد کرور»

قائم مقام عرض کرد: «به قانون حساب، کسی که شش کرور مالیات می‌گیرد با کسی که ششصد کرور عایدات دارد از در جنگ در نمی‌آید»!

این اظهار نظر همهمه‌ای در مجلس براه انداخت و باعث شد متعصبین سخت بر وی بتازند و حتی او را به داشتن روابط پنهانی با روسها متهم کنند که در نتیجه این مسئله وی از مقام خود خلع و به مکان دوری در خراسان تبعید شد. دست آخر فتحعلیشاه مجلس را با شعری اینچنین باب دل دلواپسان به پایان برد:

کشم شمشیر مینایی		که شیر از بیشه بگریزد
زنم بر فرق پسکوویچ		که دود از پطر برخیزد

عباس میرزا فرمانده سپاه ایران با حرکت به سوی گنجه در این منطقه سنگر گرفت. در این میان ایوان پاسکویچ فرمانده سپاه روس نیز خود را به این منطقه رساند. ابتدا عباس میرزا به دلیل برخی آشفتگی‌ها در سپاه خود خواست که جنگی اتفاق نیفتد اما تلاش او مؤثر نیفتاد و جنگ وسیعی در این منطقه درگرفت. در پایان سپاه روس فاتح میدان شد. عباس میرزا سرانجام در ناحیه ترکمانچای خواست که جلوی پاسکوویچ را بگیرد اما در آنجا نیز شکست خورد و سرانجام مجبور شد که شرایط صلح را بپذیرد. در این میان پاسکوویچ که خود را مغرور از فتح جنگ می‌دید برای سپاه ایران ضرب الاجلی تعیین کرد و گفت چنانچه تا پنج روز تکلیف صلح مشخص نشود عازم تهران خواهد شد. در این میان شاه سرانجام تن به امضای عهدنامه ترکمانچای دادند.

تالیفات

• کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء
• عقائد الجعفریة فی اصول الدین
• اثبات الفرقة الناجیة من بین الفرقة الاسلامیة
• بغیة الطالب، در طهارت و نماز.
• غایة المامول فی علم الاصول.
• شرح الهدایه للطباطبائی.
• الحق فی تصویب المجتهدین و تخطئه الاخباریین، کتابی است استدلالی در رد اخباریین و اظهار حق اصولیین.
• رساله منهج الرشاد لمن أرادَ السداد در رد وهابیان نوشته شده‌است.

خاندان کاشف الغطا

سه پسر او از بزرگان عالم فقاهت بوده‌اند:

• موسی کاشف الغطا
• علی کاشف الغطا که بعد از شیخ موسی ریاست حوزه علمیه را برعهده گرفت.
• شیخ حسن کاشف الغطا

از جمله مهم‌ترین علمای خاندان کاشف الغطا، محمد حسین کاشف الغطا می‌باشد. جعفر پنج داماد داشته‌است که این پنج داماد نیز هر کدام از فقهای به نام شیعه می‌باشند و آن‌ها عبارتند از:

1. اسد اللّه تستری کاظمی،
2. محمدتقی رازی اصفهانی،
3. سید صدر الدین موسوی عاملی.
4. آقا محمد علی هزار جریبی.
5. محمد، پدر شیخ راضی.

محمدتقی رازی پدر محمدباقر نجفی اصفهانی بوده و سرسلسله خاندان نجفی اصفهانی محسوب می‌شود. سید صدرالدین موسوی عاملی نیز بزرگ خاندان صدر به حساب می‌آید.

درگذشت

در سال ۱۲۲۷ یا ۱۲۲۸ قمری درگذشت و در مکانی کنار حرم علی بن ابی‌طالب به خاک سپرده شد که بعدها به مقبره کاشف الغطا (جامع کاشف الغطا) معروف گشت.

منابع

• سرگذشت نیکان، شیخ جعفر کاشف‌الغطاء