جنگ شش‌روزه
جنگ شش‌روزه ۱۹۶۷ نبردی بود که از ۵ ژوئن تا ۱۰ ژوئن ۱۹۶۷ میان اسرائیل و کشورهای عربی مصر، سوریه و اردن رخ داده و با پیروزی مطلق اسرائیل به پایان رسید. این نبرد نقطه اوج بحرانی بود که از تاریخ ۱۵ مه تا ۱۲ ژوئن ۱۹۶۷ به درازا انجامید و در آن اسرائیل با شکست ارتش چند کشور عربی قسمتی از خاک آن‌ها را تصرف کرد.
| جنگ شش‌روزه (جنگ اعراب-اسرائیل) | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 مناطقی که در جنگ شش‌روزه به تصرف اسرائیل درآمده به رنگ گلبهی مشخص شده‌است. | |||||||||||
| |||||||||||
| جنگندگان | |||||||||||
 اسرائیل
|
 مصر سوریه اردن;_Flag_of_Syria_(1963%E2%80%931972).svg){kind=small} عراق لبنان الجزایر کویت.svg){kind=small} لیبی مراکش | ||||||||||
| فرماندهان | |||||||||||
| اسحاق رابین، موشه دایان، اوزی نرکیس، تال اسرائیل، آریل شارون |
عبدالحکیم امر، عبدالمنیم رایاد، زید بن شاکر، حافظ اسد | ||||||||||
| نیروها | |||||||||||
| ۵۰۰۰۰ سرباز (۲۶۴۰۰۰ سرباز ذخیره)، ۳۰۰ هواپیمای نظامی ۸۰۰ تانک |
۲۸۰۰۰۰ سرباز (۱۵۰۰۰۰ سرباز مصری، ۷۵۰۰۰ سرباز سوریه، ۵۵۰۰۰ سرباز مصری)، ۹۵۷ هواپیمای نظامی ۲۵۰۴ تانک | ||||||||||
| تلفات | |||||||||||
| ۷۷۹ جان‌باخته ۲۵۶۳ زخمی ۱۵ اسیر نابودی ۴۶ هواپیما |
۲۱۰۰۰ جان‌باخته ۴۵۰۰۰ زخمی ۶۰۰۰ اسیر نابودی بیش از ۴۴۲ هواپیما و به غنیمت درآمدن صدها تانک | ||||||||||
این جنگ با حمله هوایی ناگهانی اسرائیل به پایگاه‌های هوایی مصر در ۵ ژوئن ۱۹۶۷ آغاز شد و اسرائیل طی ۶ روز موفق شد تا نوار غزه و صحرای سینا را از کنترل مصر، شرق اورشلیم و کرانه باختری رود اردن را از کنترل اردن و بلندی‌های جولان را از کنترل سوریه خارج کند. کشورهای عربی همچون عراق، عربستان سعودی، تونس، سودان، مراکش، الجزایر، لیبی و کویت نیز به اسرائیل اعلام جنگ داده و با اعزام نیروهای کمکی به یاری اردن، مصر و سوریه شتافتند. نتایج این جنگ در ساخت ژئوپلتیک منطقه تأثیرگذار بوده‌است.
پیش زمینهویرایش
در پی تشکیل کشور اسرائیل، سازمان آزادیبخش فلسطین که در آنزمان تنها سازمان نظامی-سیاسی فلسطینی بود و شرق اورشلیم، کرانه باختری رود اردن و نوار غزه را در اختیار داشت، طی منشوری که در سال ۱۹۶۴ منتشر کرد، خواهان بیرون راندن «صهیونیستها» (اسرائیلیها) از «سرزمینهای عربی» تنها با نیروی قهر و با کمک برادران عرب خود شده بود.[۱] همچنین برخوردهای مرزی کشور تازه تأسیس اسرائیل با همسایگان عرب خود از جمله در قضیه بحران کانال سوئز، قضیه بحران ملی آب در اسرائیل، حادثه سامو و اختلاف اسرائیل با اردن و همچنین قضیه مالکیت بلندی‌های جولان توسط سوریه، لبنان و اسرائیل همگی دست به دست هم داد تا پیش‌زمینه جنگی میان این کشورها فراهم شود.
آغاز بحرانویرایش
در ۱۴ مه اسراییل مطلع شد که نیروهای نظامی مصر در حالت آماده باش قرار گرفته‌اند و مصر در حال متمرکز کردن نیروهای خود در صحرای سینا است. به دستور سپهبد عبد الحکیم عامر در فرمان رزمی شماره ۱ نیروهای نظامی مصر از ساعت ۱۴:۳۰ روز ۱۴ مه ۱۹۶۷ برای جنگ در حالت آماده باش کامل قرار گرفتند. روز ۱۵ مه نخست وزیر اسراییل دستور داد تا تعدادی از واحدهای زرهی برای تقویت جبهه سینا به مرزهای آن منطقه اعزام شوند. در ۱۶ مه جمال عبدالناصر در نامه‌ای به سازمان ملل خواستار خروج نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد از منطقه حایل مرزی میان مصر و اسراییل می‌شود. مضمون نامه به این شرح است که مصر برای مقابله احتمالی با هرگونه تهدید نظامی اسراییل علیه کشورهای عربی در حال متمرکز کردن نیروهای خود در امتداد مرز با اسراییل است و به همین دلیل لازم است نیروهای پاسدار صلح فوراً منطقه را ترک کنند. در همان روز رادیو قاهره اعلام کرد که «بقای اسراییل بیش از حد طول کشیده، ما از تهاجم اسراییل استقبال می‌کنیم. ما از جنگی که مدتها انتظارش را کشیده‌ایم استقبال می‌کنیم. نقطه اوج فرارسیده‌است. زمان جنگی که نابودی اسراییل را به همراه دارد فرا رسیده‌است.». در ۱۸ مه مصر مجدداً از سازمان ملل خواست تا نیروهای پاسدار صلح را از منطقه خارج کند. بحران با خارج شدن نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد از صحرای سینا در ۱۹ مه تشدید شد. پس از خارج شدن این نیروها، دولت مصر به رهبری جمال عبدالناصر به استقرار و وارد کردن نیروهای بیشتر به صحرای سینا ادامه داد و نیروها و جنگ‌افزارها بر مرز اسرائیل متمرکز شدند. در ۲۲ می، مصر با بستن تنگه تیران یا خلیج عقبه که در دریای سرخ قرار دارد، این راه آبی را بر کشتیهای اسرائیلی بست و بندر تازه‌بنیاد آنزمان بندر ایلات - که در جنوبی‌ترین بخش اسرائیل قرار دارد - را عملاً به حالت تعطیل درآورد. خلیج عقبه تنها راه ارتباطی دریایی اسراییل با شرق بود. اسراییل نفت خود را از عمده‌ترین شریک نفتی خود یعنی ایران از همین طریق وارد می‌کرد و بسته شدن این مسیر برای اسراییل تأثیر فلج‌کننده به دنبال داشت.[نیازمند منبع]
هم‌زمان سوریه و اردن و عراق هم نیروهایشان را به‌طور مشترک در بلندی‌های جولان و کرانه باختری رود اردن برای حمله‌ای غافلگیرانه جمع کردند. در همین حال اسرائیل با توجه به مساحت کم و اندازهٔ نسبتاً کوچکش استراتژی مبنای جنگ در خاک دشمن به جای جنگ در خاک خود را اتّخاذ کرد.[۲][۳]
در همین حال رادیو مصر که به زبان عربی برنامه‌هایی مهیج و ضد اسرائیلی پخش می‌کرد، هرروزه از فلسطینیان می‌خواست که از اسرائیل خارج شوند تا «در مسیر بلدوزرهایی که اسرائیلیها را قرار بود به دریا بریزد قرار نگیرند!»[۴]
آغاز جنگویرایش
اسرائیل که حمله هم‌زمان ارتشهای مصر، عراق، سوریه و اردن را در چند قدمی خود می‌دید، دست پیش گرفت و در تاریخ ۵ ژوئن ۱۹۶۷ به نیروهای ارتش مصر در صحرای سینا حمله کرد. اسرائیل با دریافت اطلاعاتی حیاتی به وسیله عوامل اطلاعاتی خود در مصر پی برد که ارتش مصر بیش از چهارصد هواپیمای جنگنده خود را در نقطه‌ای جمع کرده‌است تا صبح روز بعد صفوف ارتش اسرائیل را شدیداً در هم بکوبد.[۵] ژنرالهای اسرائیلی که کار کشور تازه تأسیس خود را با بلند شدن هواپیماهای مصری تقریباً تمام شده می‌دیدند تصمیم به زدن شبانه تمام جنگنده‌های مصری قبل از بلند شدن یکباره آن‌ها بر روی اسرائیل کردند و نیروی هوایی ارتش اسرائیل با حمله غافلگیرانه به فرودگاه‌های نظامی مصر با فرستادن تمام ۲۰۰ فروند هواپیمای جنگندهٔ فعال خود،[۶] در مدت چند ساعت ۳۰۷ فروند از هواپیماهای جنگی مصر که شامل جنگنده‌های میگ و بمب افکن‌های توپولوف ساخت روسیه بودند را بر روی زمین نابود کرد بدون اینکه مصر بتواند پاسخ مناسبی به حمله بدهد .[۷] گفته می‌شود در زمان حمله اسراییل فقط ۴ جت آموزشی مصری در حال گشت زنی بودند. با این حمله اسرائیل برتری مطلق هوایی در جنگ را به دست آورد و با استفاده از این امتیاز ابتکار عمل را به دست گرفت. مصر با انکار ضربه شدیدی که دریافت کرده بود مدعی شد که حمله بسیار موفقی علیه اسراییل ترتیب داده‌است. بر اساس این اخبار اشتباه، شاه سلطان حسین شاه اردن دستور حمله به اسراییل را صادر کرد. اردن با گلوله‌باران تل آویو، پایگاه هوایی رمات داوود بزرگترین پایگاه هوایی اسراییل، حمله هوایی به شهرهای ناتانیا و کفر سافا و حمله خمپاره‌ای به غرب اورشلیم، وارد جنگ شد. باافروخته شدن آتش جنگ، بعد از ۲ روز سوریه هم وارد جنگ شد و از بلندی‌های جولان شروع به پرتاب موشکهای کاتیوشا و آتش توپخانه شدید به دشت هولا در اسرائیل کرد.
ارتش مصر نهایتاً با عقب‌نشینی از خاک خود (صحرای سینا)، تا آنسوی کانال سوئز عقب رانده شد. در همین حال ارتش اسرائیل با تغییر میدان جنگی به سوی بلندی‌های جولان و کرانه باختری رود اردن که مقر نیروهای اردنی و سوری بود توانست آن‌ها را شکست دهد و بلندی‌های جولان و کشتزارهای شبعا را به اشغال خود درآورد.[۸]
پایان جنگویرایش
در تاریخ ۱۰ ژوئن ۱۹۶۷ اسرائیل آخرین حملات به بلندی‌های جولان را تکمیل نموده بود. قرارداد آتش‌بسی به پیشنهاد عرب‌ها در روز بعد از آن یعنی ۱۱ ژوئن به امضاء رسید. به این ترتیب اسرائیل نوار غزه، صحرای سینا، کنارهٔ باختری رود اردن (شامل اورشلیم شرقی) را تصرّف کرد.[۹] در کل با پیروزی‌های بدست آمده و سرزمینهای اشغالی مساحت اسرائیل ۳ برابر شد و در حدود یک میلیون عرب که در مناطق اشغال‌شده زندگی می‌کردند به زیر کنترل مستقیم اسرائیل درآمدند.
در پی این جنگ شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت را تصویب کرد که به موجب آن از همه دولت‌های درگیر خواسته شد تا از ادعاهای خود نسبت به سرزمین و حق حاکمیت یکدیگر صرفنظر کنند و مرزها را به رسمیت بشناسند و اسرائیل از سرزمینهای اشغال شده عقب‌نشینی کند. به این ترتیب عقب‌نشینی اسرائیل از سرزمینهای اشغالی را مشروط به شناسایی اسرائیل از سوی دولت‌های عربی متخاصم دانست.[۱۰]
اسرائیل بعد از پایان قرارداد آتش‌بس به کسانی که اسرائیل را ترک و جهت تسریع حمله عرب‌ها، به کشورهای عربی همسایه وارد شده بودند اجازه بازگشت نداد و به این ترتیب موجی از مهاجران فلسطینی در کشورهای مصر، سوریه، اردن و لبنان پدید آمد. امّا از آنجا که هیچ‌یک از کشورهای میزبان علاقه‌ای به پذیرایی از میهمانان زمانی خوانده ولی اکنون ناخواندهٔ خود نداشتند، با تشکیل اردوگاه‌های پناهندگی در بیابانهای خود به دور از تمام امکانات اوّلیه، زندگی را برایشان رقم زدند.[۱۱][۱۲]
در نهایت خصومت میان مصر و اسرائیل با امضای پیمان‌نامه صلح میان مصر و اسرائیل در ۲۶ مارس ۱۹۷۹ پایان یافت. خصومت میان اردن و اسرائیل هم با امضای پیمان نامه صلح میان این دو کشور در ۲۶ اکتبر ۱۹۹۴ رسماً پایان پذیرفت.
مذاکرات هر از چندگاه میان اسرائیل با سوریه و لبنان در جهت دستیابی به صلح، هنوز به نتیجهٔ مطلوبی نرسیده‌است.[۱۳]
انتقادات و موارد بحث‌انگیز در مورد جنگ شش‌روزهویرایش
ادعای قتل اسیران جنگی مصری توسط نیروهای دفاع اسرائیلویرایش
در ۱۶ آگوست ۱۹۹۵، «آریه اسحاقی» استاد دانشگاهی که قبلاً برای بخش تاریخ نیروهای دفاع اسرائیل کار می‌کرده‌است، مدّعی شد که در خلال جنگ شش‌روزه در حدود ۱۰۰۰ اسیر جنگی مصری را که سلاح‌هایشان را رها کرده و به صحرا گریخته بودند، به قتل رسانده‌است. این ادعا توجه همگان را چه در داخل اسرائیل و چه در سطح جهان جلب کرد. بعدها مشخص شد که این ادّعا برای انحراف افکار عمومی از ۴۹ مورد قتل اسیران جنگی که در جنگ سال ۱۹۵۶ انجام شده بود، اقامه شده‌است.[۱۴][۱۵]
با این وجود ادّعای هیچ‌یک در مورد قتل هزار اسیر جنگی مصری به دست نیروهای اسرائیل یا مصر اثبات نشده‌است. شاهدان عینی موارد متفاوتی از قتل اسیران مصری (در گروه‌های ۳۰ تا ۶۰ و ۱۵۰ نفری) را گزارش کرده‌اند.[۱۶]
بنابر گزارش نیویورک تایمز (۲۱ سپتامبر ۱۹۹۵)، دولت مصر اعلام کرده‌است که دو گور دسته‌جمعی را یافته که بازمانده‌های ۳۰ تا ۶۰ اسیر جنگی مصری که به ضرب گلوله در طول جنگ شش روزه جان‌باختند را در خود داشته‌است.
پانویسویرایش
- ↑ הירושלמים משחררי ירושלים
- ↑ Bbc News
- ↑ CNN.com - Mideast 101: The Six Day War - April 15, 2002
- ↑ 7 Statement by President Nasser to Arab Trade Unio
- ↑ Pre-emptive strike:
- «In a pre-emptive attack on Egypt..." Israel and the Palestinians in depth, 1967: Six Day War, BBC website. URL accessed May ۱۴, ۲۰۰۶.
- «a massive pre-emptive strike on Egypt." BBC on this day, BBC website. URL accessed May ۱۴, ۲۰۰۶.
- «Israel launched a pre-emptive strike on June 5» Mideast 101: The Six Day War, CNN website. URL accessed May ۱۴, ۲۰۰۶.
- «Most historians now agree that although Israel struck first, this pre-emptive strike was defensive in nature." The Mideast: A Century of Conflict Part 4: The 1967 Six Day War, NPR morning edition, October ۳, ۲۰۰۲. URL accessed May ۱۴, ۲۰۰۶.
- «a massive preemptive strike by Israel that crippled the Arabs’ air capacity." SIX-DAY WAR, Funk & Wagnalls® New Encyclopedia. © ۲۰۰۶ World Almanac Education Group via History (TV channel) website, 2006, URL accessed February ۱۷, ۲۰۰۷.
- «In a pre-emptive strike, Israel smashed its enemies’ forces in just six days..." Country Briefings: Israel, The Economist website, July ۲۸, ۲۰۰۵. URL accessed March ۱۵, ۲۰۰۷.
- «Yet pre-emptive strikes can often be justified even if they don't meet the letter of the law. At the start of the Six-Day War in 1967, Israel, fearing that Egypt was aiming to destroy the Jewish state, devastated Egypt's air force before its pilots had scrambled their jets." Strike First, Explain Yourself Later Michael Elliott, Time, July ۱, ۲۰۰۲. URL accessed March ۱۵, ۲۰۰۷.
- «the situation was similar to the crisis that preceded the 1967 Six Day war, when Israel took preemptive military action." Delay with Diplomacy, Marguerite Johnson, Time, May ۱۸, ۱۹۸۱. URL accessed March ۱۵, ۲۰۰۷.
- «Israel made a preemptive attack against a threatened Arab invasion..." Six-Day War بایگانی‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine, Encarta Answers, URL accessed April ۱۰, ۲۰۰۷.
- «Israel preempted the invasion with its own attack on June ۵, ۱۹۶۷.» Six-Day War بایگانی‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine, Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2007. URL accessed April ۱۰, ۲۰۰۷.
- «In 1967, Egypt ordered the UN troops out and blocked Israeli shipping routes - adding to already high levels of tension between Israel and its neighbours." Israel and the Palestinians in depth, 1967: Six Day War, BBC website. URL accessed May ۱۴, ۲۰۰۶.
- «In June 1967, Egypt, Syria and Jordan massed their troops on Israel's borders in preparation for an all-out attack." Mideast 101: The Six Day War, CNN website. URL accessed May ۱۴, ۲۰۰۶.
- «Nasser... closed the Gulf of Aqaba to shipping, cutting off Israel from its primary oil supplies. He told U.N. peacekeepers in the Sinai Peninsula to leave. He then sent scores of tanks and hundreds of troops into the Sinai closer to Israel. The Arab world was delirious with support," The Mideast: A Century of Conflict Part 4: The 1967 Six Day War, NPR morning edition, October ۳, ۲۰۰۲. URL accessed May ۱۴, ۲۰۰۶.
- «War returned in 1967, when Egypt, Syria and Jordan massed forces to challenge Israel." Country Briefings: Israel, The Economist website. URL accessed March ۳, ۲۰۰۷.
- «After Israel declared its statehood, several Arab states and Palestinian groups immediately attacked Israel, only to be driven back. In 1956 Israel overran Egypt in the Suez-Sinai War. Egyptian president Gamal Abdel Nasser vowed to avenge Arab losses and press the cause of Palestinian nationalism. To this end, he organized an alliance of Arab states surrounding Israel and mobilized for war." Six-Day War بایگانی‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine, Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2007. URL accessed April 10, 2007.
- ↑ Oren، Six Days of War، ۱۷۲.
- ↑ Pollack، Air Power in the Six-Day War، ۴۷۴.
- ↑ 1967: Israel ends six-day war (بی‌بی‌سی)
- ↑ Six days War دانشنامه بریتانیکا
- ↑ THE 1967 AND 1973 WARS
- ↑ The Palestinian Refugees
- ↑ BBC ON THIS DAY | ۱۰ | 1967: Israel ends six-day war
- ↑ The Six Day War and Its Enduring Legacy - The Washington Institute for Near East Policy
- ↑ Gellman، Debate Tainting Image of Purity Wrenches Israelis;A More Open Society Takes Up Killing of POWs During Wars، A1.
- ↑ Schemann، After a General Tells of Killing P.O.W. 's in 1956, Israelis Argue Over Ethics of War.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۰۶.
منابعویرایش
- Oren، Michael (۲۰۰۲). Six Days of War. Oxford University Press. شابک ۰-۱۹-۵۱۵۱۷۴-۷.
- Pollack، Kenneth (۲۰۰۵). «Air Power in the Six-Day War». ۲۸ (۳). The Journal of Strategic Studies: ۴۷۱–۵۰۳.
- 1967: Israel ends six-day war, BBC On This Day
- Mideast 101: The Six Day War, CNN.com, 15 April 2002.
- The Mideast: A Century of Conflict; Part 4: The 1967 Six Day War, NPR.org, 3 October 2002.
- Gellman، Barton (۱۹ اوت ۱۹۹۵). «Debate Tainting Image of Purity Wrenches Israelis;A More Open Society Takes Up Killing of POWs During Wars». Washington Post. ص. A٫۰۱.
- Schemann، Serge (۲۱ اوت ۱۹۹۵). «After a General Tells of Killing P.O.W. 's in 1956, Israelis Argue Over Ethics of War». New York Times.
- Wikipedia contributors, «Six-Day War", Wikipedia, The Free Encyclopedia, (بازیابی ۳۰ اوت ۲۰۰۶).