حرم شاه عبدالعظیم

بارگاه عبدالعظیم حسنی

حرم شاه‌ عبدالعظیم حسنی (یا عامیانه آن، شابدُلَظیم) آرامگاه عبدالعظیم حسنی است که در شهر ری (در جنوب تهران) قرار دارد. این آرامگاه مربوط به دوره ایلخانی - دوره صفوی - دوره قاجار است. این اثر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شمارهٔ ثبت ۴۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱]

حرم شاه عبدالعظیم
Map
نامحرم شاه عبدالعظیم
کشورایران
استانتهران
شهرستانری
بخشمرکزی
اطلاعات اثر
نام‌های دیگرقبله تهران
نوع بنامذهبی
کاربریزیارتی
کاربری کنونیزیارتی
دیرینگیدوره صفوی
دورهٔ ساخت اثردوره صفوی، دوره ایلخانی، دوره قاجار
بانی اثرصفویه
مالک فعلی اثرآستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۴۰۶
تاریخ ثبت ملی۱۱ بهمن ۱۳۳۴
اطلاعات بازدید
امکان بازدیددارد
وبگاهabdolazim.com

عبدالعظیم حسنی ویرایش

عبدالعظیم حسنی در سال ۱۷۳ قمری (۷۸۹ م)، در زمان موسی کاظم در شهر مدینه زاده شد. پدرش عبدالله و مادرش فاطمه نام داشتند. همسر وی خدیجه دختر قاسم بن حسن بن زید بن حسن مجتبی بود.

عبدالعظیم پس از ورود به شهر ری در سرداب خانه یکی از شیعیان آن شهر به زندگی پنهانی روی می‌آورد و پس از مدتی بیمار می‌شود و در سال ۲۵۲ قمری (۸۶۶ م) در زمان پیشوای دهم شیعیان، علی بن محمد، علی النقی از دنیا می‌رود.[۲]

بناها ویرایش

بنای نخستین این آرامگاه را محمد پسر زید داعی علوی در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری برابر با با قرن نهم میلادی تعمیر اساسی کرد. در گاه اصلی ورودی آن که در شمال آرامگاه قرار دارد به فرمان پادشاهان خاندان آل بویه و سپس با تلاش مجدالملک قمی ساخته شد.

بنای آرامگاه در بخش پایین چهارگوشی است که هر سوی آن حدود هشت متر است. در بالا مانند همه بناهای سلجوقی برفراز چهارگوشه حرم چهار گوشوار یعنی چهار طاق مورب بنا کرده‌اند و بالاتر از آن یک هشت ضلعی و بر روی آن یک شانزده‌ضلعی ساخته‌اند. روی این شانزده‌ضلعی گنبد اصلی حرم ساخته شده‌است. تمام این بخش‌ها از درون آیینه‌کاری شده‌است. تعمیر و تغییرات اصلی این بخش در زمان شاه تهماسب صفوی انجام گرفته‌است. صحن‌ها و ایوان از آثار دوره صفوی می‌باشد. در دوره قاجار تعمیرات و اضافات بسیاری صورت گرفت. پوشش زرین گنبد به فرمان ناصرالدین‌‌شاه در سال ۱۲۷۰ هجری قمری برابر با ۱۸۳۵ میلادی انجام گرفته‌است.

آثار تاریخی ویرایش

  • تاریخ ساخت صندوق داخل آرامگاه عبدالعظیم ۷۲۵ هجری قمری برابر با ۱۳۳۵ میلادی است.
  • دو لوحه کتیبه چوبی روی یک جفت در چوبی جدید تر نصب شده که تاریخ ساخت لوحه‌ها ۸۴۸ هجری قمری مطابق با ۱۴۴۴ میلادی است.
  • تاریخ ساخت در بزرگ چوبی بین رواق شمالی و مسجد زنانه ۹۰۴ هجری قمری (برابر با ۱۴۹۸ میلادی) و به سبک دوره تیموری است.

آرامگاه‌های پیرامون ویرایش

بسیاری از نامداران ایران در کنار آرامگاه و رواق‌های اطراف، عمدتاً در باغ توتی، به خاک سپرده شده‌اند. از جمله: ناصرالدین‌شاه (که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سنگ قبرش به خلوت کریمخانی منتقل شد)، سید ابوالقاسم کاشانی، قائم مقام فراهانی، ملا علی کنی و محمد قزوینی، عباس اقبال آشتیانی، محمدرضا مهدوی کنی، شیخ محمد خیابانی، ستارخان، محمدتقی فلسفی و برخی حکام اردلان که از وابستگان پادشاهان قاجار بودند نیز در صحن آرمیده‌اند.

در دوره پهلوی آرامگاهی در جوار این آستان برای رضاشاه تدارک دیده شد که به تدریج بسیاری از وابستگان این خاندان در آن جا به خاک سپرده شدند. از جمله: علیرضا پهلوی، سلیمان بهبودی، ارتشبد محمد خاتم و حسنعلی منصور. این آرامگاه پس از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ به همراه آرامگاه پنجاه تن از وابستگان نظام پادشاهی توسط گروهی به دستور صادق خلخالی ویران شد.

آرامگاه پادشاهان ویرایش

آرامگاه سرشناسان ویرایش

بسته شدن درهای حرم ویرایش

در اواخر اسفند ماه سال ۱۳۹۸ پایگاه اطلاع‌رسانی حضرت عبدالعظیم اعلام کرد که به دنبال شیوع گسترده ویروس کرونا و با درخواست ستاد ملی مبارزه با کرونا در راستای مقابله از روز سه شنبه ۲۷ اسفند ماه تا خرداد ماه ۱۴۰۱ با کم شدن کرونا باز شد .[۳]

نگارخانه ویرایش

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

پانویس ویرایش

  1. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  2. رجال نجاشی، نوشته احمد بن علی نجاشی، جلد ۲، صفحه ۶۷، ش.
  3. «بسته شدن درهای حرم».