حق‌الله

حق الله در معنی واژه به معنی حق خدا می‌باشد و در فقه اسلامی کاربرد دارد.

تعریف

براساس اصول فقه و حقوق اسلامی حق و تکلیف دربرابر هم قرار دارند. یعنی هرجا حقی وجوددارد درقبال آن تکلیفی وجوددارد و بر عکس.

در دین اسلام حقوق به سه قسمت تقسیم می‌شوند: حق الله و حق الناس و حق النفس.در آموزه‌های دینی از سه حق که حق الله، حق الناس و حق النفس باشد، نام برده شده‌است.

حق‌الله حقوقی است که خداوند نسبت به بندگان خود قرار داده‌است. یعنی تکلیفی است که بنده درقبال خدای خود دارد. مانند نماز و روزه. بر مبنای اعتقادات اسلام حق‌الناس از حق‌الله مهم‌تر است؛ و پاسخ دادن حق‌الناس در روز قیامت دقیق‌تر از پاسخ دادن به حق‌الله است. چرا که خداوند حق خود را می‌تواند ببخشد ولی حق مردم را باید صاحبان آن (مردم) ببخشند. حق النفس، نیز حقی است که نفس و جان انسان بر وی دارد و رعایت آن ضروری است. در این باره امام سجاد علیه السلام در رساله حقوق فرموده‌است: "حَقُّ نَفْسِکَ عَلَیْکَ أَنْ تَسْتَعْمِلَهَا بِطَاعَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏"؛ حق نفس تو این است که او را در راه اطاعت خداوند به‌کارگیری. مقصود از حق نفس در این روایت، جنبه جسمانی انسان مورد نظر نیست، بلکه این است که انسان از سرمایه وجودی خویش در راه اطاعت و رضایت خداوند استفاده نماید. چند مورد نمونه در رعایت حق النفس این است: حق زبان این است که با خوددارى از گفتار زشت حرمتش را نگه دارى، حق گوش این است که پاکش نگه دارى، حق چشم این است که آن را به حرام ندوزى، حق پا آن است که با آن راه حرام نپیمائى، حق دست آن است که به حرام دراز نکنى، حق شکم این است که آن را ظرف حرام نکنی، حق اندام این است که آن را از حرام (زنا و غیره) نگه دارى. براى جبران حق النفس نگاه نکردن به محرمات، یاد فراوان مرگ و تهدید نفس به عذاب خدا، کمک گیرى از خدا، رعایت کردن امور ذکر شده، توبه و بازگشت به خدا و ذکر لا حول و لا قوة الا باللَّه است.

اقسام حق‌الله

در امور کیفری

حدود (مجازات) بخشی از قوانین کیفری اسلام است که مجازات آن در برابر کارهای خلاف عفت و اخلاق اعمال می‌شود و کیفر ثابت و مشخص دارد. مجازات این دسته از جرائم حدود یا حق‌الله اطلاق می‌گردد.

• زنا: آمیزش جنسی زن و مرد بدون ازدواج
• لواط: آمیزش جنسی مقعدی دو مرد
• مساحقه: آلت‌مالی دو زن
• قذف: نسبت دادن ناروای زنا یا لواط به شخصی با لفظ صریح
• ارتداد: خارج شدن از اسلام
• شرب خمر: نوشیدن مشروبات الکلی یا آبجو.
• سرقت: دزدی بیش از ربع دینار.
• قطع طریق: راهزنی

مجازات حدود در احکام فقه یا قانون مدنی آمده‌است.

درامور حقوقی و سایر موارد

به جز موارد فوق که کیفری بودند (حدود شرعی) در همه امور حقوقی و موارد دیگر کیفری ازجمله عبادات معاملات و سیاسات و احکام واجب و حرام هر فردی که مرتکب عدم اجرای تعهد خود باشد درقبال خداوند مسوول است و در آن جهان باید پاسخگو باشد مگر آنکه پیش از مرگ توبه کند.

ضمناً ممکن است عملی واجد دو مورد حق الله و حق الناس باشد مانند قصاص و سرقت که هر دو حق در آن موجوداست در اولی حق ولی دم و توبه و در دومی حد و برگشت مال مسروقه به صاحب آن است.

جستارهای وابسته

• حق‌الناس
• حقوق در اسلام
• حقوق اسلامی