حق‌الناس

حق‌الناس یک اصطلاح فقهی اسلامی خاص در مورد قضا، شهادت و حدود است. در واژه به معنای «حق مردم» می‌باشد و در کنار حق‌الله، اساس حقوق اسلامی را تشکیل می‌دهد. ترکیب اضافی حق‌الناس، از نوع اضافه ملکی بوده و اضافه حق به ذی‌حق است. به این مفهوم حق متعلق به مردم است. برخلاف حق‌الله که در آن حق، حکم جعل شده توسط خدا است. در حق‌الله، حق اضافه به جاعل است. حق‌الناس نیز مانند حق‌الله، توسط خداوند جعل شده و فقط امر آن از به مردم سپرده شده‌است.

حق الناس عرفی حقوقی است که افراد در مقابل سایر افراد جامعه بر گردن دارند. مانند بازگرداندن قرض، عذرخواهی و جلب رضایت در قبال اشتباهات و زیانهایی که به آن‌ها رسانده و همچنین حسن ظن به ایشان.

بر مبنای اعتقادات اسلام حق الناس از حق الله مهم‌تر است؛ و پاسخ دادن حق الناس در روز قیامت دقیق تر از پاسخ دادن به حق الله‌است. چرا که خداوند حق خود را می‌بخشد ولی حق مردم را باید صاحبان آن (مردم) ببخشند.

توضیح

بعضی کارها را برای این انجام می‌دهیم که دستور خداوند را اطاعت کنیم، به این کار حق الله گفته می‌شود. نماز خواندن، امر به معروف، دوری از گناهان از این گروه هستند. بعضی از کارهای دیگر که در طی شبانه روز برای خودمان انجام می‌دهیم حق النفس نام دارد.

بخشی دیگر از کارها، وظیفهٔ ما نسبت به دیگران است. ما موظفیم به نیازمندان کمک کنیم، دیگران را آزار ندهیم، حق دیگران ار رعایت کنیم و به کسی ظلم نکنیم. به این وظایف حق الناس می‌گویند.

خداوند بزرگ در قرآن کریم به بعضی از نمونه‌ها ی حق الناس اشاره کرده و می‌فرماید:

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از گمان فراوان دربارهٔ دیگران بپرهیزید، زیرا بعضی از گمان‌ها گناه است؛ و (در کار یکدیگر) تجسس نکنید و بعضی از شما غیبت بعضی دیگر را نکند. آیا کسی از شما دوست دارد گوشت برادر مرده اش را بخورد؟ این کار برای شما ناپسند است، پس در برابر خداوند پرهیزگار باشید.

این آیه به خوبی نشان می‌دهد که حق الناس فقط در حقوق مالی مردم نیست، بلکه حفظ آبرو، اسرار و شخصیت آنان نیز جزء حق الناس است.

کسانی که آتش را در جنگل روشن کنند و سپس هنگام رفتن، آن را خاموش نکرده و باعث آتش‌سوزی وسیعی می‌شوند، یا رودخانه‌ای را آلوده می‌کند، مسئول تمام کسانی است که این نعمت‌ها محروم شده‌اند.

پیامبر اکرم در مورد این گونه افراد می‌فرمایند: از رحمت خدا دور است کسی که توقف گاه‌ها و استراحت گاه‌های عمومی را آلوده کند و {همچنین} کسی که راه عبور مردم را سد کند.

از جمله موارد مهم حق الناس حق قصاص است که صاحب دم یا حق می‌تواند گذشت کند یا دیه بگیردوضمناً ممکن است عملی واجد هر دو حق یعنی حق الله و حق الناس باشد مانند قصاص و سرقت که هردو حق در آن موجود است در اولی حق ولی دم و توبه و در دومی حد و برگشت مال مسروقه به صاحب آن.

جستارهای وابسته

• حق‌الله
• حقوق در اسلام
• حقوق اسلامی

پیوند به بیرون

• داستان‌هایی واقعی از حق الناس