هلیم (غذا)

«حلیم» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای فیلمی با این نام حلیم (فیلم) را ببینید.

هلیم یا حَلیم یا گندم‌با (که در عربی به آن هریسه گفته می‌شود) از غذاهای سنتی منطقهٔ خاورمیانه است که با گوشت و گندم یا بلغور یا جو پخته می‌شود. هلیم انواع مختلف دارد و مواد اولیهٔ آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. اما برای تهیه هلیم گندم از گندم پوست‌گرفته و کوبیده‌شده، پیاز و گوشت سردست گوساله یا گوسفند و مقداری روغن استفاده می‌شود. رنگ هلیم با افزودن ادویه‌جات مانند دارچین و شکر عوض می‌شود.

هلیم

هلیم حیدرآبادی
خاستگاه	خاورمیانه
منطقه	آسیای مرکزی خاورمیانه ایران پاکستان ترکیه هند بنگلادش
مواد اصلی	گندم، جو، عدس و گوشت
انواع	هلیم بوقلمون، هلیم حیدرآبادی، کیچرا، هریس، هلیم نیشابوری
رسانه: هلیم (غذا)

این غذا معمولاً به عنوان صبحانه یا در ماه محرم یا در ماه رمضان به عنوان افطاری و سحری مصرف می‌شود و با سرشیر، دارچین، کنجد، شکر و گوشت ریز شدهٔ مرغ یا بوقلمون تزیین می‌گردد.

واژه‌شناسی

در قدیم تهیه این غذا به زمان بسیار زیاد و زحمتی چه بسا طاقت فرسا نیاز داشت. چون آن روزها نه از دیگ‌های مرغوب و مناسب کنونی خبری بود و نه از دستگاه‌های صاف‌کننده هلیم، لذا هلیم پزها مجبور بودند که با امکانات کم و به خرج دادن صبر و بردباری و تلاش طولانی مدت، به پختن و آماده کردن هلیم، با کیفیت خوب و مرغوب بپردازند. به همین خاطر شاید به دلیل اینکه در جهت آماده شدن هلیم صبر زیاد و زحمت فراوانی به کار برده می‌شد و لغت حلیم هم از ریشه «حلم» و «بردباری» است گمان می‌رفته که نام این غذا هم از ریشه این کلمه باشد و این موضوع باعث شد تا کم‌کم حلیم به جای هلیم در اذهان مردم جای گیرد.

هلیم قزوین

در ایران، هلیم قزوین شهرت زیادی دارد. به طوری که هلیم قزوین در فهرست میراث ملی ناملموس کشور قرار گرفته‌است و در شهرهای دیگر مانند تهران، هلیم را با عنوان تبلیغاتی «هلیم قزوین» به فروش می‌رسانند.

خیابان عبید زاکانی در شهر قزوین از مراکز قدیمی و مشهور پخت و عرضه هلیم در استان قزوین است.

حلیم شوشتر

حلیم شوشتر یکی از حلیم‌های مشهور ایران است که بطور سنتی در شهر شوشتر پخته شده و همراه با سرشیر میل می‌شود. علاوه بر نوع معمول حلیم گندم که سفیدرنگ است، نوع دیگری از حلیم سنتی به نام قُلقُل نیز در شوشتر پخته می‌شود که زرد رنگ است و حبوبات نیز در پخت آن به کار می‌رود. مهارت پخت قُلقُل به شماره ۱۹۹۴ در فهرست میراث ناملموس ایران ثبت شده است. در بخش‌هایی از جنوب و غرب ایران، هلیم بصورت حلیم تلفظ می‌شود.

غذاهای مشابه

هاریسا

هاریسا (خوراک)، نوعی هلیم است که در ارمنستان و کردستان تهیه می‌شود و در کردی به آن هه‌لیسه‌ یا هه‌ریسه گفته می‌شود. ارمنی‌ها آن را با گوشت مرغ، گوسفند یا گاو، و کُردها آن را با گوشت بوقلمون یا گوسفند درست می‌کنند و با روغن سرو می‌کنند.

غُلور

در افغانستان خوراک مشابهی تهیه می‌شود که غلور نام دارد. غلور ترش از رایج‌ترین انواع آن است. انواع دیگر آن عبارتند از غلور ترش مرغ، غلور ترش گوشت تازه، غلور ترش کوفته، غلور ترش قورمه، غلور ترش سفر و اشکنه غلور ترش. غلور هم چنین در استان خراسان جنوبی و استان سیستان و بلوچستان طبخ می‌شود.

جستارهای وابسته

• فرنی
• شیربرنج

پیوند به بیرون

• ۱۰ نکته درباره مصرف حلیم. وبگاه عصر ایران