حمام علی‌قلی‌آقا

حمام علی‌قُلی‌آقا
نام	حمام علی‌قُلی‌آقا
کشور	ایران
استان	استان اصفهان
شهرستان	اصفهان
اطلاعات اثر
کاربری	حمام
دیرینگی	دوره صفوی
دورهٔ ساخت اثر	دوره صفوی
بانی اثر	مرحوم علی‌قُلی‌آقا
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۲۲۶
تاریخ ثبت ملی	۱۳ آذر ۱۳۲۲

حمام علی‌قُلی‌آقا

در منطقه بیدآباد اصفهان به وسیله علی قلی آقا از درباریان دو پادشاه صفوی، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی در مجموعه‌ای که خود، بانی آن بوده، به سال ۱۱۲۵ هجری قمری ساخته شده‌است. این حمام از نوع معماری سبک اصفهان در اواخر عصر صفوی است. بنای حمام شامل دو حمام بزرگ و کوچک و فضای چال‌حوض است. هر یک از این دو حمام از دو بخش اصلی سربینه و گرم‌خانه تشکیل یافته‌است، به‌طوری‌که در آن دوره مردان و زنان به صورت جداگانه می‌توانستند از آن استفاده نمایند. شکل قاعده سربینه حمام بزرگ، به شکل هشت ضلعی منتظم طراحی شده‌است و در اطراف سربینه سکوهایی طراحی شده که فضاهای پشت آن‌ها با طاق نماهای مدور تزئین یافته و همچنین گنبد میانی سربینه بر هشت ستون بزرگ سنگی استوار است. تزئینات سقف حمام به صورت رسمی بندی است و نورگیرهای سقف به صورت منظم از فضای اطراف به سمت مرکز سقف به صورت منظم طراحی شده‌اند که در مواقع مختلف روز با ایجاد سایه روشن بر زیبائی تزئینات سقف می‌افزاید. این بنا هم اینک (پس از بازسازی و ترمیم) به صورت موزه مردم‌شناسی در معرض دید عموم گردشگران قرار گرفته‌است. علی قلی آقا سازنده مسجد علی‌قُلی‌آقا و برادرش خسرو آقا سازنده حمام خسروآقا است. این دو از خواجه‌سرایان سرشناس و نیکوکار بوده‌اند.

گرمخانه

کف گرمخانه از سنگ‌های مرمر ساخته شده که کف آن همیشه گرم بوده‌است. دور تا دور دیوار گرمخانه با تزیینات کاشیکاری با نقوش گل و مرغ و اسلیمی تزیین شده‌است. یک استخر بزرگی خواهید دید که به «چال حوض» معروف بوده و احتمالاً برای آب‌تنی و غوطه ور شدن در آب گرم استفاده می‌شده‌است. در دو سوی محور اصلی این فضا دو شاه نشین وجود دارد که احتمالاً یکی باری پرش در آب استفاده می‌شده و دیگری جایگاه تماشاگران بوده‌است. در کنار گرمخانه با عبور از چند پله، به خزینه حمام خواهید رسید. در طرفین خزینه هم دو محل استحمام اختصاصی قرار دارد که به شاه نشین مشهور است.

حمام کوچک

حمام کوچک ساختار معماری شبیه حمام بزرگ دارد، با این تفاوت که در اندازه کوچک‌تر ساخته شده‌است. حمام کوچک فضاهایی با قاعده‌های منظم و هندسی دارد. قاعده سربینه این حمام مربع شکل است و سکوهایی با حوض‌های درونشان در سه ضلع قرار دارد. گرمخانه این حمام، فضایی با قاعده هشت و نیم متری است و هشت ستون سنگی، طاق میانی آن را بر دوش دارند. فضاهای پیرامون بخش میانی با طاق‌های کوتاه تری پوشیده شده‌اند و مکان‌هایی برای شست و شو فراهم آمده‌است. پس از طی چند پله از کف گرمخانه می‌توانید از درگاه خزینه وارد آن شوید.

سیستم گرمایشی

به مورد استفاده هر دو حمام از چاهی معروف به «چاه گاو» تأمین می‌شده که در فضایی به نام «گاورو» در غرب حمام قرار داشته. آب از چاه بیرون کشیده می‌شد و به مخزنی در پشت بام انتقال داده و از آن جا به خزینه‌ها و حوضچه‌ها هدایت می‌شد. سیستم گرمایش حمام‌ها شامل تون (آتشدان)، انبار سوخت، تیان (ظرف مخصوص گرم کردن آب) و گودال جمع‌آوری خاکستر بوده که آن‌ها هم غرب حمام قرار داشتند.

سیستم دفع فاضلات

به روش گنداب بوده‌است. به این ترتیب که فاضلاب از طریق کف شوی‌های دو محل گرمخانه و سربینه به کانالی هدایت می‌شده. سرانجام به محوطه بزرگی در پشت حمام سرازیر می‌شده و در آن محل پس از خشک شدن به خارج شهر منتقل می‌شده‌است.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 

جستارهای وابسته

• حمام خسروآقا
• مسجد علی‌قُلی‌آقا

منابع

• مجموعه تاریخی علی قلی آقا اصفهان

پیوند به بیرون

وب سایت اینترنتی موزه گرمابه علقلی آقا http://aliqoliaqa.esfahanfarhang.ir/

تور مجازی بازدید از موزه http://aliqoliaqa.isfahanfarhang.ir/virtualtour