خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان

خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان / خاندان محقق سبزواری: ریشه این خاندان به محمدباقر بن محمد مؤمن الشریف السبزواری معروف به محقق سبزواری برمی گردد. محقق سبزواری در دوران شاه عباس دوم و شاه سلیمان، شیخ‌الاسلام اصفهان بود و نوادگان او نیز، از زمان نادر شاه تا رضا شاه این منصب را بعهده داشتند.

خاندان شیخ الاسلام اصفهان

بنیان‌گذار	محمدباقر سبزواری
زادگاه	سبزوار
پدر بنیانگدار	محمد مؤمن الشریف السبزواری (متولد حدود سال ۹۵۰ ه‍.ش)
قدمت	صفویه
محل اقامت	اصفهان
ریشه‌شناسی عنوان	۷ نسل از این خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان بوده اند
خاندان های مرتبط	خاندان خوانساری و خاندان نجفی

شجره نامه

محمدمومن شریف سبزواری

آقا حسین خوانساری

دختر

محمدفیاض

محمدباقر

سرو قد خانم

مرتضی

آقا جمال

محمدجعفر

محمدهادی

شاهزاده صفوی

محمدمهدی

محمدابراهیم

محمدرحیم اول

محمدرضا

اشرف

عبدالمطلب

عبدالله

عبدالغیوم

مرتضی

خديجه سلطان بيگم

محمدصادق

محمدابراهیم

محمدرحیم دوم

محمدجعفر

محمدعلی

عبدالله

مسجدشاهی

محمدباقر

زین‌العابدین

محمدباقر

محمدرحیم سوم

فاطمه

اقانجفی

نورالله

محمدحسن

محمدحسن

علی‌اکبر

تقی

عبدالله

علی

مهدی

محمدعلی

زهرا

حسین

  دارای منصب شیخ‌الاسلام

میرزا محمد فیاض سبزواری

میرزا محمد فیاض بن محمد مؤمن سبزواری معروف به میرزا فیاض صاحب سفینه و بیاض از علما و روحانیون قرن یازدهم هجری در دوران صفوی است و مؤلف چندین جُنگ و رساله می‌باشد.

• آثار

از آثار او به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• رساله شرب التتن: این رساله که به فارسی است به مسئله توتون و جریان احکام پنج‌گانه تکلیفیه (یعنی واجب و حرام و مستحب و مکروه و مباح) پرداخته و منفعت‌ها و زیان‌های آنها را بحت کرده و ان را بر حسب اختلاف حالات و مراعات مصالح و حکم نسبت به زمان ومکان بیان داشته
• جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری: میرزا محمد فیاض بین سالهای ۱۰۱۷ تا ۱۰۴۴ ه‍.ش (۱۰۴۸ تا ۱۰۷۶ ه‍.ق) جنگ یادداشتها و نوشته‌های دانشمندان ایرانی را تهیه کرد که در ان بیش از ۱۰۰ عالم، فقیه، شاعر و دانشمند به خط خود و به درخواست میرزا فیاض برای او حدیث، تفسیر، شعر، اخبار و غیره نوشته‌اند که شامل نوشته‌هایی از طرف:

1. آقا جمال خوانساری
2. ملا محسن فیض کاشانی
3. محمد تقی مجلسی یکم
4. محمد صالح بن احمد مازندرانی
5. محمدباقر بن محمد تقی
6. آقا حسین خوانساری
7. صائب تبریزی
8. میرزا طاهر وحید
9. محمدباقر سبزواری
10. میرزا سید ابراهیم اردوبادی داماد محمدباقر یزدی ریاضی‌دان

این جُنگ به خط نسخ و نستعلیق راسته و چلیپا است و نسخه آقای امیری فیروز کوهی در دانشگاه تهران به شماره ۹۷۰۷ نگاه داری می‌شود

• دیباچه فیاض بر جُنگ یا مرقع یا سفینه یا بیاض خاتون آبادی: این نسخه نیز شامل یادداشت‌هایی از سایر دانشمندان و علمای ایرانی با تاریخهای ۱۰۱۴ تا ۱۰۷۷ ه‍.ش (۱۰۴۵ تا ۱۱۱۰ ه‍.ق) می‌باشد. این نسخه نیز در دانشگاه تهران نگاه داری می‌شود
• سفینه میرزا محمد فیاض: این جُنگ نیز دارای اشعار و مطالب متفرقه به‌خطوط گروهی از ادبا و شعرا و دانشمندان می‌باشد که بین سالهای ۱۰۵۴–۱۰۶۶ ه‍.ق نوشته شده. این نسخه در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی به شماره ۱۴۵۱ (جلد ۴) نگاه داری می‌شود.

اسامی خطوط بعضی از علما و دانشمندان شامل:

1. میر ابوالقاسم فندرسکی، قصیده یائیه
2. ملا ظهوری، نورس نامه و گلزار ابراهیم. این دو رساله بخط شمس و بتاریخ ماه رجب ۱۰۵۴ ه‍.ق نوشته شده
3. ملا شمسا گیلانی، اجوبة مسائل ملا شمسا گیلانی از صدرالدین شیرازی
4. ملا صدرا شیرازی، تفسیر سوره زلزله
5. قاضی سعید قمی، اسرار الصلاة

• نگارخانه

• 
  یادداشتی از صائب تبریزی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  یادداشتی از ملا محسن فیض کاشانی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  شعری از محمدطاهر قزوینی، میرزا طاهر وحید، در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  شعری از آقا حسین خوانساری، محقق خوانساری، در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  یادداشتی از آقا جمال خوانساری در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  یادداشتی از محمد تقی مجلسی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  یادداشتی از ملا محمدصالح مازندرانی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  شعری از ابراهیم اردوبادی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  یادداشتی از محمدباقر مجلسی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
• 
  یادداشتی از محمدباقر محقق سبزواری در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری بتاریخ ۱۰۲۸ ه‍.ش (۲۷ ذی الحج ۱۰۵۹)

• جستارهای وابسته

سلامتی و بهداشت از دیدگاه فقه، نگاهی به مسئله دخانیت

علما و فقها در مسئله دخانیات دیدگاه‌های گوناگونی دارند، برخی آن را حلال می‌دانند و برخی حرام، برخی در این مسئله اظهار نظر نکرده‌اند، برخی حکم آن را بر حسب اختلاف شرایط و اوضاع به احکام پنج‌گانه تکلیفیه تقسیم کرده‌اند، برخی از علما حرمت آن را مشروط به تحقق زیان دانسته‌اند و برخی از آنان دخانیات را از مواد مست کننده دانسته‌اند و به تحریم آن فتوا داده‌اند. کتاب سلامتی و بهداشت از دیدگاه فقه، نگاهی به مسئله دخانیت به این موضوع پرداخته و شماری از آثار فقهای شیعه پیرامون مصرف دخانیات شامل رساله شرب التتن توسط میرزا فیاض را مورد بررسی و بحت قرار داده‌است.

میرزا محمدرحیم سوم

میرزا محمد رحیم (سوم) شیخ‌الاسلام (فوت ۱۲۶۸ ه‍.ش) (فوت ۱۳۰۶ ه‍.ق) از روحانیان و رجال حکومتی اصفهان (شیخ‌الاسلام اصفهان) درزمان ناصرالدین شاه و دوران حاکمیت ظل السلطان در اصفهان بود

• مناصب
• شیخ‌الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا عبدالله دوم) در سال ۱۲۵۲ ه‍.ش (۱۲۹۱ ه‍.ق) در دوران حاکمیت ظل السلطان، شیخ‌الاسلام شد
• امام جمعه مسجد شیخ‌الاسلام در محله سینه پایینی
• متولی مدرسه باقریه مشهد: مدرسه باقریه یکی از مدارس حوزه علمیه خراسان بود که در دوران صفوی ساخته شده‌است. فاضل بسطامی، مؤلف فردوس‌التواریخ در سال ۱۲۶۳ ش (۱۳۰۱ ه‍.ق) از این مدرسه دیدن می‌کند و چنین می‌گوید: این مدرسه از نظر مدرّسان، کارگزاران و طلاّبی که شب و روز به تعلیم و تعلّم در ان اشتغال دارند بی نظیر است

• استادان

استادان میرزا محمد رحیم شامل افراد زیر می‌باشند:

• شیخ محمدباقر مسجد شاهی
• محمدجعفر آباده ای (حاجی آباده‌ای)
• ملا حسینعلی تویسرکانی
• آقا سید محمد شهشهانی

• عکسهای شیخ‌الاسلام

چندین عکس از میرزا محمد شیخ‌الاسلام توسط ارنست هولتسر در حدود سالهای ۱۲۵۷ ه‍.ش گرفته شده که جزوه مجموعه عکسهای کتاب ایران در یک‌صد و سیزده سال پیش و بعدها در کتاب هزار جلوه زنگی توسط مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی بچاپ رسیده‌اند.

• 
  شیخ الاسلام با دائی اش
• 
  تالار شیخ الاسلام
• 
  شیخ الاسلام با خدمتکاران

این عکسها به مراتب در نمایشگاه‌ها، مجموعه‌های فرهنگی هنری و نگارخانه‌ها در معرض نمایش عموم قرار می‌گیرند

• زندگی‌نامه

سجع مهر میرزا محمد رحیم سوم

حاج میرزا میرزا محمد رحیم (سوم) در اصفهان متولد شد و با فاطمه خانم، دختر استاد خویش، حاج شیخ محمد باقر مسجد شاهی نجفی اصفهانی، ازدواج کرد و به این ترتیب بین خاندان شیخ‌الاسلام با خاندان نجفی حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی رهبر مشروطه خواهان اصفهان، پیوند و خویشاوندی حاصل شد.

فاطمه خانم از زنان نیکوکار و خیر بود و مسجد شیخ‌الاسلام را که جنب منزل مسکونی‌شان خانه شیخ‌الاسلام و در حال تخریب بود، در حدود سال ۱۲۷۵ه‍.ش (۱۳۱۴ ه‍.ق) بازسازی کرد. فاطمه خانم چندین سال آخر عمر خود را در نجف به سر برده و در سال ۱۲۹۳ ه‍.ش (۱۳۳۲ ه‍.ق) در کربلا وفات یافت. سجع مهر ایشان جمله آفتاب برج عصمت فاطمه بود.

حاصل ازدواج آنها ۷ فرزند بود: حاج میرزا محمدحسن، حاج میرزا علی (۱۲۴۴–۱۲۹۵ ه‍.ش / ۱۲۸۲–۱۳۳۴ ه‍.ق)، حاج میرزا علی‌اکبر، میرزا محمد صادق، جهان سلطان، مریم سلطان و قمر سلطان

سجع مهر محمدرحیم سوم، مهر چهارگوش با نقش سلام قولا من رب رحیم است

• درگذشت

میرزا محمد رحیم سوم در سال ۱۲۶۷ ه‍.ش (۱۳۰۶ ه‍.ق) در گذشت و در داخل بقعه خوانساری در اولین حجره سمت راست ورودی مدفون است

شعر سنگ مزار میرزا محمد رحیم سوم که توسط محمد حسین عنقا در وفات ایشان سروده شده‌است چنین است:

شیخ‌الاسلام مظهر رحم رحیم----چون هشت ز دنیا به سوی عقبی گام

از غیبت یکی آمد وبا عنقا گفت:----ماوی بجنان نمود شیخ‌الاسلام

میرزا یحیی مدرس اصفهانی

آقا میرزا یحیی مدرس بیدآبادی (۱۲۱۷–۱۳۱۰ ه‍.ش) (۱۲۵۴–۱۳۴۹ ه‍.ق) متخلص به یحیی ، از علما و استادان ادبیات آئینی در اواخر دوران قاجار بود. او علاوه بر تدریس ریاضیات، هییت و نجوم، شاعر و صاحب دیوان اشعار با حدود شش هزار بیت شامل مدیحه سرایی و اشعار آیینی بود

میرزا محمدحسن

حاج میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام (فوت ۱۲۷۰ ه‍.ش) (فوت ۱۳۰۹ ه‍.ق) از روحانیان و رجال حکومتی اصفهان (شیخ‌الاسلام اصفهان) درزمان ناصرالدین شاه و دوران حاکمیت ظل السلطان در اصفهان بود

• مناصب
• شیخ‌الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا محمد رحیم سوم) در سال ۱۲۶۷ ه‍.ش (۱۳۰۶ ه‍.ق) در دوران حاکمیت ظل السلطان شیخ‌الاسلام شد و روزها درمجلس ظل السطان، حاکم مقتدر اصفهان حاضر شده و به امور مربوط به شیخ‌الاسلام رسیدگی می‌نمود.
• عضو انجمن عدالتخانه: در زمان سلطنت ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۷ ش (۱۳۰۶ ق) در هر یک از شهرهای ایران انجمنی زیر نظر حکومت بنام عدالتخانه تشکیل گردید که به دعوا و شکایات مردم رسیدگی می‌کرد. اعضای اولیه این عدالتخانه ۳ تن بودند که عبارتند:

1. رکن الملک: میرزا سلیمان شیرازی (فوت ۷ جمادی‌الاول ۱۳۳۱ ه‍.ق)
2. ملاباشی، میرزا احمد (فوت ۱۱ ربیع‌الثانی ۱۳۳۱ ه‍.ق)
3. شیخ‌الاسلام، میرزا محمدحسن

• متولی مدرسه ملا عبدالله شوشتری: مدرسه ملا عبدالله یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان است که به دستور شاه عباس اول جهت تدریس مولانا عبدالله شوشتری از علمای دورهٔ صفویه ساخته شده‌است

• استادان

میرزا محمدحسن در دوران تحصیل، از استادانی استفاده کرده‌است که شامل:

• محمدتقی نجفی اصفهانی

• زندگی‌نامه

میرزا محمدحسن درحدود سال ۱۲۴۲ ه‍.ش (۱۲۸۰ ه‍.ق) در اصفهان متولد شد و فرزند اول میرزا محمد رحیم سوم است. او با دختر عموی خود (دختر میرزا محمد باقر) ازدواج کرد و صاحب یک فرزند به نام میرزا حسن شد که پس از فوت او بدنیا آمد. فرزندش نیز در جوانی به‌سن ۲۲ سالگی وفات یافت. میرزا علی‌اکبر شیخ‌الاسلام، عمو و وارت او موازی یک طاق از قریه کربکندی بلوک برخوار اصفهان از ماترک او را در سال ۱۳۰۹ ه‍.ش (۱۳۴۹ ه‍.ق) وقف نموده که مدت ۲۰ روز قبل از محرم الحرام مجلس عزاداری در دیوانخانه (خانه شیخ‌الاسلام) برگزار گردد.

• درگذشت

میرزا محمدحسن پس از عیادت ظل السلطان مسموم شد و در ۲۸ بهمن ۱۲۷۰ ه‍.ش (۱۷ جمادی‌الثانی ۱۳۰۹ ه‍.ق) فوت کرد و در مشهد حرم رضوی در سرداب مدرسه میرزا جعفر به خاک سپرده شد.

• شرح مسمومیت

میرزا حبیب‌اللّه انصاری ملقّب به مشیرالملک وزیراعظم و با کفایت ظل السّلطان مسئول امور ایالت تحت حکومت ظل السّلطان بود. ظل السّلطان پس از چندی از نفوذ و قدرت گرفتن او نگران شد و چشم به اموال و املاک او خانه مشیرالملک انصاری داشت. مشیرالملک در ماجرای تحریم تنباکو به طرفداری از علمای مخالف قرارداد رژی برخاست که باعث خشم بیشتر ظل السّلطان شد. ظل السّلطان مشیر را در سال ۱۳۰۹ق از وزارت برکنار کرد. ظل السلطان جهت دستیابی به مشیر نقشه ای چید و خود را به بیماری زد و در منزل بستری شد. خبر بیماری او پخش شد و مهدیقلی میرزا مأمور شد که مشیر را متقاعد کند که به عیادت شاهزاده برود. در مجلس عیادت، چند نفر حضور داشتند: میرزا علی خان مستوفی خزانه، میرزا محمد خان امین‌الدوله، میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام و میرزا حبیب‌الله مشیر الملک. ظل السلطان در اندرون بود و ابراهیم خلیل خان دستور چای و قهوه داد و آنرا نزد مشیر گذاشتند (چون او از وضع پذیرائی شاهزاده و کیفیت قهوه آگاه بود از خوردن عملاً اجتناب کرد). مشیر، فنجان قهوه را نزد جناب شیخ‌الاسلام گذاشت. دومین فنجان قهوه را آوردند، مشیر ان را نزد میرزا علی خان مستوفی خزانه گذارد. سومین فنجان را به امین الدوله تعارف کرد بالاخره چهارمین فنجان را خود به اجبار نوشید. پس از سه روز هر ۴ نفر مردند و جنازه آنان را از خانه‌هایشان بیرون آوردند. گفته شده‌است که ظل السلطان از میرزا محمدحسن نیز بواسطه بستگی خانوادگی او با محمدباقر نجفی اصفهانی و نورالله نجفی اصفهانی (پدربزرگ و دائی میرزا محمدحسن) دل خوشی نداشته و کشتن او را نیز طالب بوده‌است

موقوفات

مدرسه باقریه: محمّد باقر سبزواری پس از تعمیرات ان موقوفاتی را برای ادامه کار مدرسه تعیین کرد

اعضای خاندان شیخ الاسلام در طول چند سده گذشته املاک و روستاهایی را جهت انجام امور مذهبی و علمی به وقف گذاشته اند که شامل  :

• محمّد باقر پس از تعمیرات مدرسه باقریه مشهددر سال ۱۰۵۱ ه‍.ش (۱۰۸۳ ه‍.ق) موقوفاتی برای ادامه کار مدرسه تعیین کرد که شامل:

دو قطعه زمین با دو میهمانخانه که اعیان ان دو با قرارداد اجاره به افرادی واگذار شده بود تا پس از ۱۵ سال بلاعوض در اختیار مدرسه قرار گیرد. دو باب منزل که بعداً به صورت مسافرخانه به اجاره واگذار شده بود و ۲۷ باب دکان در اطراف مدرسه. درآمد موقوفات بر اساس وقفنامه پس از کسر مخارج تعمیرات بدین ترتیب مصرف می‌شده‌است: ۰٫۱ به عنوان حق التولیه و ۰٫۳ برای خیرات (مرثیه خوانی و اطعام فقرای اثنی عشری به اختیار متولی) و ۰٫۶ برای روشنائی و نظافت و حقوق طلاب و خادم

• سروقد خانم ( همسر محمد باقر سبزواری)، مزرعه خیراباد جرقویه، تیمچه نساجی و بخشی از املاک واقع بلوک جی و لنجان اصفهان را وقف نموده

• همسر محمد هادی سبزواری (فرزند محمد باقر سبزواری) که شاهزاده صفوی بود، چند فقره املاک وقف کرده که تا سال ۱۳۰۳ ه‍.ش (۱۳۴۳ ه‍.ق) هنوز برقرار بوده

• رقیه شریف سبزواری، دختر محمد جعفر (خواهر محمد رحیم اول)، در سال ۱۱۲۸ ه‍.ش (۱۱۶۲ ه‍.ق) املاکی واقع در مزارع خیراباد، ینگ آباد و قاسم آباد جرقویه اصفهان و متعلقات آنها را برای خدمت به زوار عتبات عالیه و مشهد، ختم قران، مراسم تعزیه، روغن چراغ برای روشنی مسجد و حج و زیارت استیجاری وقف نمود

• محمد رحیم دوم، نیمی از درآمد تیمچه حا جی ملا محمد حسن صدر واقع در فلکه حضرت مشهد را برای خرید کتاب و توسعه کتا بخانه مدرسه باقریه وقف نمود.

متن وقفنامه کتابخانه مدرسه باقریه:

بسمه تعالی

چون نصف از کل یکدربند تیمچه مرحوم حاجی ملا محمد حسن صدر الحفاظ را عالی جناب ثقه الانام حجته الاسلام اقای شیخ محمد رحیم ادام الله ظله العالی وقف فرمودند بر کتابخانه مبارکه مرحوم خلد اشیان جنت مکان علامه سبزواری اعلی الله مقامه که هر چه از منافع تعمیر کتب زیاد اید متولی تیمچه مزبور کتاب ابتیاع نمایدد و وقف مدرسه مزبور نماید

• حوری جهان بیگم معروف به بیگم جونی، دختر میرزا مرتضی شیخ الاسلام (خواهر محمد رحیم دوم)، در سال ۱۲۰۹ ه. ش (۵ شوال ۱۲۴۵ ه‍.ق) وصیت کرد که نود جلد کتاب (میرات پدرش) را برای اهالی علم و طلاب وقف کنند

تعزیه خوانان اصفهان در سال ۱۲۵۹ ه‍.ش (۱۲۹۷ ه‍.ق)

• عبدالله ، هشت طاق از ۲۴ طاق از حسین آباد عاشق آباد را برای برگذاری مراسم مذهبی در دیوانخانه شیخ الاسلام جهت موارد زیر وقف نمود:

1. مدت ۱۶ روز تعزیه داری
2. مدت ۶۰ روز تمام (از اول محرم تا آخر ماه صفر) مجلس اقامه عزاداری و موعظه
3. کمک مادی به مسافرین عتبات

• علی‌اکبر برادرزاده ای داشت بنام میرزا حسن (۱۲۷۱–۱۲۹۲ ه‍.ش) فرزند محمد حسن شیخ الاسلام. میرزا حسن در جوانی در ۲۲ سالگی درگذشت و چون فرزندی نداشت، علی‌اکبر وارث او شد. وی از اموال میرزا حسن، یک طاق از قریه کربکندی بلوک برخوار اصفهان را جهت برگذاری مجلس عزاداری به مدت ۲۰ روز قبل از محرم در دیوانخانه (خانه شیخ الاسلام) در سال ۱۳۰۹ ه‍.ش (۱۳۴۹ ه‍.ق) وقف نمود

منازل و عمارت‌ها

• خانه شیخ الاسلام (دیوانخانه شیخ الاسلام )

در محله سینه پایینی در نزدیکی باغ همایون (باب همایون) باغی سلطنتی بود که شاه عباس دوم ان را به محمد باقر سبزواری واگذار کرد و خود دستور ساختن عمارتی عالی به سبک چهل ستون را داد. این ساختمان محل سکونت محقق سبزواری و همسرش سرو قد خانم (یکی از دختران اشراف دربار صفوی) قرار گرفت و دیوانخانه یعنی عمارت اصلی مرکز قضا و حکومت شرعی مملکت و بخصوص پای تخت گردید. دیوانخانه شیخ الاسلام در حدود ۳۰۰ سال محل سکونت ۱۰ نسل از نوادگان محقق سبزواری بود که منصب شیخ‌الاسلام اصفهان را داشتند وآخرین ساکنین ان، نوادگان میرزا علی و میرزا علی اکبر شیخ الاسلام بودند که تا اواخر ده ۱۳۳۰ ه‍.ش در این خانه زندگی می‌کردند. سرانجام دیوانخانه به اداره میراث فرهنگی واگذار شد و در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۵۳ با شمارهٔ ثبت ۹۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید

• 
• 

• قلعه اتشگاه

میرزا محمد باقر و اشرف، (فرزندان محمد ابراهیم بن محمد باقر سبزواری) ، بدلایلی درزمان صفویه ( اواخرسلطنت شاه سلیمان یا اوایل سلطنت شاه سلطان حسین در حدود سالهای ۱۰۷۰ ه‍.ش / ۱۱۰۳ ه‍.ق) به روستای قهی تبعید/ مهاجرت کردند و در قلعه ای درمنتهی الیه غربی روستا سکنی کردند که به قلعه آتشگاه معروف است. این قلعه جزء بناهای شاخص روستا با مساحتی درحدود ۶۵۰۰ متر مربع می‌باشد و داری ۷ خانه بوده. این ۷ خانه، توسط دیوارهای بلند و ۷ برج خشتی به ارتفاع ۷ متر احاطه شده‌است. ۷ نسل از نوادگان این دو برادر در این قلعه زندگی می‌کرده‌اند از اینرو آنها به خانواده قلعه ایها معروف بوده‌اند. بعدها آنها نام خانوادگی شان را به اشرفی (به مناسبت اشرف قلعه یکی از اجداد خانواده)، باقری و باقری محققی تغییر دادند.

• 

• خانه تقوی (حاج آخوند قهی)

ميرزا صادق خان قلعه که از نواده های محقق سبزواری می‌باشد (محمد صادق بن عبدالقیوم بن اشرف بن محمد ابراهیم بن محمد باقر محقق سبزواری) دردوران قاجار در حدود سال ۱۱۷۰ ه‍.ش (۱۲۰۶ ه‍.ق) منزلی در روستای قهی ساخت که يکي از با ارزش ترين خانه هاي بافت این روستای تاريخي است. این خانه بصورت گودال باغچه و در دو اشکوب بنا شده و مسير قنات روستا از حياط خانه مي گذرد.جبهه جنوبی که به نظر می رسد اصلیترین قسمت بنا باشد دارای تالار سه دری چلیپا شکلی است که با پوشش تاق وچشمه پوشش یافته است وتزیینات شیر وشکر دارد وشمسه ای در میان طاق گنبدی شکل آن طرح ریزی شده است در طبقه پایین اطاقها سقف کلیل دارد واتاق گوشه شمال شرقی را طاق کلیل گچبری شده با طرح اسلیمی وختایی در بر گرفته است .

در این خانه، دو نسل از نوادگان میرزا صادق شامل : فرزندش (محمد جعفر) و نوه اش: محمدباقر زندگی می کرده اند. سپس ميرزا ابوالحسن قهي ( معروف به حاج آخوند قهي) در ان زندگی کرده و نهایتا خانواده تقوی مالکیت ان را در دست گرفته و به مرمت و بازسازی این اثر تاریخی پرداختند. از اینرو این بنا به خانه تقوی معروف است. خانه تقوی در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۵۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• 
• 

• مسجد، حمام و بازارچه شیخ الاسلام

شاردن در سفرنامه خود می‌نویسد: ایرانیان هنگامیکه خانه برای خود بنا می‌کنند، بازاری ساخته و دکانهای انرا اجاره می‌دهند، و نیز گرمابه و قهوه‌خانه بنا کرده از درآمد ان بهره‌مند می‌شوند و نیز کاروانسرایی نیز بنا کرده که گاهی انرا به وقف می‌رسانند تا عموم از ان استفاده کنند. بعلاوه مسجد کوچکی نیز می‌سازند که الطاف و برکات خداوندی نصیب ایشان گردد .

روی همین اصل کلی که شاردن بیان کرد، محقق سبزواری در جنب منزل خود بازارچه ای کوچک و مسجدی بنا نهاد و در مقابل منزل خود نیز حمامی ساخت که تا حدود سالهای ۱۳۶۰ ه‍.ش بنام حمام شیخ الاسلام دایر بود. مسجد شیخ الاسلام نیزهم اکنون دایر است و در سالهای ۱۲۷۵ ه‍.ش (۱۳۱۴ه‍.ق) توسط فاطمه خانم همسر محمد رحیم سوم و در سال ۱۳۸۳ ه‍.ش توسط افراد خیر تعمیر و بازسازی شده‌است

• 
• 

تبارنامه

قدیمی‌ترین شجره نامه موجود محمد باقر سبزواری در زمان حیات میرزا محمد رحیم سوم شیخ الاسلام در حدود سال ۱۲۶۰ ه‍.ش نوشته شده‌است. سپس در زمان حیات میرزا علی اکبر شیخ الاسلام در حدود سال ۱۳۰۴ ه‍.ش تکمیل شده‌است. در سال ۱۳۷۵ ه‍. ش، این شجره نامه مجدداً شروع به تکمیل شده و در سال ۱۴۰۰ ه‍. ش، شجره نامه شامل ۱۵ نسل، بیش از ۷۵۰ خانواده، ۲۰۰۰ اسم و ۹۰۰ تصویر می‌باشد

• 
  شجره نامه محمد باقر سبزواری که در حدود سال ۱۲۶۰ ه‍.ش نوشته شده سپس در حدود سال ۱۳۰۴ ه‍.ش تکمیل شده‌است
• 
  نامهای خانوادگی خاندان شیخ الاسلام اصفهان
• 
  شجره نامه محمد باقر سبزواری در سال ۱۴۰۰ ه‍. ش، که شامل ۱۵ نسل، بیش از ۷۵۰ خانواده، ۲۰۰۰ اسم و ۹۰۰ تصویر می‌باشد

پس از اجرای قانون ثبت احوال مصوب سال ۱۳۰۴ ه‍.ش در مجلس شورای ملی که بر اساس ان، دریافت شناسنامه برای کلیه شهروندان ایرانی الزامی شد: اکثریت نوادگان محمد باقر سبزواری وافراد خاندان شیخ الاسلام اصفهان، نام خانوادگی خود را از ترکیب یا شکلهای مختلف: شیخ الاسلام، اصفهان، سبزوار، محقق، باقر و اشرف (فرزند محقق سبزواری) که به نحوی ارتباط با اجدادشان را داشت برگزیدند وعده ای دیگر نیز با توجه به مقام، موقعیت اجتماعی و دلایل دیگر، نامهای خانوادگی متفاوتی را برای خود انتخاب نموده‌اند

جستارهای وابسته

قهوه قجری

منابع

• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان در طول چهارصد سال ، گل بهار اصفهان
• نصراللهی، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط نگاهی به اصفهان و سبزوار در عهد صفویه و زندگی محقق سبزواری و خاندانهای شیخ‌الاسلام و نشاط، اصفهان نقش نگین
• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (۱۳۵۱) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری جلد۳ صص ۸۲۰-۸۲۳ و ۸۲۶- ۸۲۷
• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (۱۳۵۲) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری جلد۴ صص۱۳۴۲–۱۳۴۴
• جناب، علی، (۱۳۸۵)، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، صص ۲۸۲-۲۸۳